Andy, góry Ameryki Południowej, ciągną się przez ponad 9000 kilometrów i przechodzą przez siedem państw. To pasmo górskie jest wyjątkowe, a źródła Amazonki, jednej z najdłuższych rzek świata, znajdują się właśnie u ujścia Andów.
Andy: góry podzielone
Wyróżnić możemy trzy główne pasma Andów:
- · Północne – leżą na terenie Wenezueli, Peru, Kolumbii, Ekwadoru i Boliwii; podzielić je możemy na Andy Kolumbijskie, Andy Ekwadorskie i Andy Peruwiańskie, a w każdym z pasm są po trzy kordyliery; Andy Północne są położone głównie w sferze klimatu równikowego,
· Środkowe – leżą na terenie Peru, Argentyny, Chile i Boliwii; na tych terenach jest dosyć duża aktywność sejsmiczna, dominuje klimat zwrotnikowy,
· Południowe – dominuje tutaj klimat podzwrotnikowy i subpolarny.
Andy, góry leżące w kilku strefach klimatycznych, mają raczej surowy i chłodny klimat. Opady są bardzo zróżnicowane, podobnie jak pogoda czy fauna i flora. Rosną tu zarówno lasy równikowe, jak i pojawiają się miejsca pustynne, tundra i klimaty arktyczne. Istnieje kilka głównych gatunków zwierząt, które występują w Andach: niedźwiedzie andyjskie, tapiry górskie, lamy, kondory i jelenie. Andy obfitują w wiele surowców, takich jak miedź, żelazo, cyna, ołów, złoto, srebro oraz ropa naftowa.
Historia najwyżej położonej kolei
Wypiętrzenie Andów nastąpiło w orogenezie alpejskiej, dlatego jest tu sporo skał osadowych i magmowych, a także wulkany. Orogeneza alpejska była ostatnim fałdowaniem po rozpadzie Gondwany, czyli superkontynentu. W tym okresie wypiętrzyły się nie tylko Andy, ale także Pireneje, Apeniny, Alpy, Góry Krymskie i Góry Betyckie. Najciekawsza historia Andów zaczyna się jednak w XIX wieku, zwłaszcza, że pojawia się tu polski akcent. Ernest Malinowski, inżynier drogowy i kolejowy, w 1852 roku dotarł do Peru. Projekt inżyniera zakładał zbudowanie najwyższej kolei świata, która przechodzić będzie właśnie przez Andy. Komentatorzy i ówcześni żyjący badacze twierdzili, że projekt Malinowskiego jest niemożliwy do realizacji. Samą budowę rozpoczęto w 1872 roku, a zakończono 1878 roku ze względu na wojnę Peru z Chile. Większość prac zakończono w 1893 roku, jednak jeszcze w XX wieku przedłużono linię kolejową. Najwyżej położone elementy infrastruktury leżą na 5000 m n.p.m. W 1999 roku postawiono pomnik Malinowskiego w najwyższym punkcie kolei transandyjskiej.
Amazonka, czyli rzeka która ma swoje źródło w Andach
Amazonka uważana jest za jedną z najdłuższych rzek świata, choć jej długość stanowi kontrowersyjny temat. Zdaniem niektórych rzeka ma 6400 kilometrów, a zdaniem innych nieco ponad 7000 kilometrów. Amazonka płynie przez Peru, Brazylię i Kolumbię, a swoje źródło ma właśnie w Andach. Amazonka to rzeka żeglowna, a wielu badaczy decyduje się na jej przepłyniecie w celach naukowych. Piotr Chmieliński przepłynął tę rzekę jako pierwszy, na przełomie 1985 i 1986 roku.
Aconcagua, czyli najwyższy szczyt
Na poziomie 6960 m n.p.m. położony jest najwyższy szczyt Andów i całej Ameryki Południowej, czyli Aconcagua. Szczyt ten leży na obszarze Argentyny, zbudowany jest z granitów i pokryty wiecznymi lodowcami. W 1897 roku prawdopodobnie odbyło się pierwsze wejście na szczyt (udokumentowane), czyli wyprawa Szwajcara Zurbriggena. Należy jednak pamiętać, że pierwszymi zdobywcami szczytu mogli być Inkowie. Pierwsza polska wyprawa odbyła się w 1934 roku, natomiast pierwsza polska alpinistka pokonała ścianę południową szczytu w 1985 roku. W 2013 roku portugalski ultramaratończyk pobił rekord szybkości, jeśli chodzi o czas wejścia na szczyt. Swoją wyprawę rozpoczął o 5.20, a zakończył o godzinie 17. Rekord ten został pobity i obecnie czas wejścia na górę wynosi 7 godzin 55 minut.
Najwyższy wulkan na Ziemi
Ojos del Salado to najwyżej położony wulkan na Ziemi, który leży na wysokości 6893 m.n.p.m. Jest wulkanem drzemiącym, a pierwsze wejście na szczyt odbyło się w 1937 roku w trakcie II polskiej wyprawy andyjskiej. Nie wiadomo dokładnie, kiedy miała miejsce ostatnia erupcja tego wulkanu, jednak naukowcy datują ją między 750 a 250 r. naszej ery. Andy to góry bardzo zróżnicowane, które są wciąż częściowo nieodkryte. Łańcuchy górskie Andów rozgałęziają się i przebiegają przez kilka państw oraz stref klimatycznych.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Patricia Kazadi przeżyła piekło depresji i myśli samobójczych. "Wybaczam, ale nie zapominam"
- Byłe żony Michała Wiśniewskiego nagrały wspólny utwór. "Ten duet należał do nierealnych"
- #BezCukru: Katarzyna Ankudowicz w pierwszym wywiadzie po stracie ciąży. "Zrobisz sobie następne"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: blackdovfx/Getty Images