Światowy Dzień AIDS obchodzony jest z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) od 1988 r. Symbolem wsparcia dla osób z HIV i AIDS jest czerwona kokardka. W tym artykule krótko wyjaśniamy, czym są HIV, AIDS, i jak można się zakazić. W kolejnej części rozmawiamy z Maciejem "Gąsiu" Gośniowskim, aktywistą z Fundacji Edukacji Społecznej. Na końcu umieściliśmy dane liczbowe i kontakty do miejsc, w których można szukać pomocy.
Co to jest HIV?
HIV to wirus, którym zakażenie powoduje, że w organizmie człowieka znajduje się nabyty niedobór (upośledzenie) odporności. Wirus może się mnożyć i stopniowo niszczyć układ odpornościowy człowieka. Po pewnym czasie, jeśli wirus nie zostanie powstrzymany, organizm traci zdolność do obrony przed różnymi chorobami.
Zakażeniu wirusem HIV nie towarzyszą żadne charakterystyczne objawy. Można z nim żyć nawet przez 10-12 lat bez świadomości, że jest się nosicielem. Wówczas istnieje ryzyko zachorowania na AIDS, a także zakażanie innych. Dlatego tak ważne jest regularne badanie się – testy w Polsce są bezpłatne i anonimowe.
Jak można zakazić się HIV?
Materiałami zakaźnymi są:
- krew,
- sperma i płyn preejakulacyjny,
- wydzielina z pochwy,
- płyny ustrojowe (płyn mózgowo-rdzeniowy, z jamy opłucnowej, otrzewnowej, maziowy, osierdziowy, owodniowy) oraz każdy materiał biologiczny zawierający widoczną ilość krwi.
HIV zakazić można się poprzez:
- niezabezpieczony prezerwatywą seks z osobą zakażoną HIV,
- używanie igieł, strzykawek i narkotyku lub innej substancji zanieczyszczonej krwią osoby zakażonej HIV,
- zakażenie dziecka od matki podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią,
Co to jest AIDS?
AIDS to zespołu nabytego niedoboru (upośledzenia) odporności. Jest końcowym etapem nieleczonego zakażenia wirusem HIV. Przez pewien czas może przebiegać bezobjawowo. To zespół chorób atakujących pozbawiony odporności organizm. Są to różne infekcje i nowotwory. Osoby, u których wirus HIV zostanie odpowiednio wcześnie wykryty, mogą przyjąć nowoczesną terapią antyretrowirusową i zapobiec rozwinięciu się AIDS.
Pierwsze przypadki zdiagnozowane zostały w 1981 r. W 1986 r. wywołujący go wirus otrzymał nazwę HIV (human immunodeficiency virus).
Stygmatyzacja osób z HIV i AIDS
Mimo wielu osiągnięć medycznych, nie udało się jeszcze całkowicie opanować tej choroby. Na całym świecie żyją osoby z HIV/AIDS. Bardzo często są świadome swojej choroby, dbają o zdrowie swoje i nie narażają innych. Wciąż jednak doświadczają stygmatyzacji i dyskryminacji w społeczeństwie. Cierpią z powodu odrzucenia i izolacji przez otoczenie, ale często również przez rodzinę, przyjaciół i partnerów.
Badania nad stygmatem HIV/AIDS pokazują przyczyny, dla których ludzie z HIV i AIDS są stygmatyzowani i dyskryminowani:
- HIV/AIDS jest kojarzone z zachowaniami, które są w wielu społecznościach napiętnowane lub uznawane za niemoralne i dewiacyjne, zwłaszcza homoseksualizm i dożylne przyjmowanie narkotyków,
- są uznawani za odpowiedzialnych za zakażenie się HIV,
- strach i brak wiedzy – ludzie często nie wiedzą, jak dochodzi do zakażenia i z góry zakładają, że dla własnego bezpieczeństwa lepiej całkowicie unikać ludzi z HIV/AIDS, co prowadzi do wykluczenia.
Fundacja Edukacji Społecznej
W Polsce funkcjonuje kilka organizacji, które zajmują się podnoszeniem świadomości dotyczącej HIV i AIDS, a także wsparciem osób zakażonych i chorych. Jedną z nich jest Fundacja Edukacji Społecznej. Od 19 lat działa na rzecz pogłębiania w społeczeństwie polskim wiedzy na temat problemów społecznych oraz zdrowia publicznego. Zajmuje się kompleksową profilaktyką HIV oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową, oferując nieprzerwanie od 2004 r., powszechne, bezpłatne i anonimowe testowanie. FES prowadzi też szerokie wsparcie psychologiczne, prawne i socjalne dla osób żyjących z HIV w ramach projektu Akademia Pozytywnego Życia.
HIV i AIDS. Co możemy zrobić dla siebie i innych?
Do rozmowy zaproszony został Maciej "Gąsiu" Gośniowski – aktywista, który współpracuje z Fundacją Edukacji Społecznej i Ambasador fundacji MacCosmetics VivaGlam, która wspiera walkę z HIV i AIDS.
Diana Ryściuk, dziendobry.tvn.pl: Jak właściwie powinniśmy mówić o osobach zmagających się z HIV i AIDS?
Maciej "Gąsiu" Gośniowski: Stawiamy na mówienie o zakażeniu, a nie zarażeniu. Słowo "zarażenie" jest bardziej ofensywne. A nie można ludzi żyjących z HIV stygmatyzować. Jeśli ktoś otwarcie o tym mówi, należy podchodzić do sytuacji spokojnie, jak do stanu faktycznego. Najczęściej taki człowiek się leczy, dba o bezpieczeństwo swoje i innych. Więc zachowania w stylu "nie podam ręki, bo się zarażę" są nie tylko krzywdzące, ale wręcz obrzydliwe. Często spowodowane niewiedzą i szkodliwymi mitami. HIV można zakazić się wyłącznie drogą płciową lub przez bezpośredni kontakt z krwią.
Co w takim razie, jako społeczeństwo i jednostki, powinniśmy wiedzieć i robić, aby zmieniać to krzywdzące traktowanie?
Uświadamianie i profilaktyka. Unika się rozmów, a powinno się o HIV i AIDS rozmawiać. Problem nie zniknął, bo mamy też inne, typu COVID-19. Nie należy przy tym używać współczującego tonu. Ludzie powinni wiedzieć, że z wykrytym HIV można normalnie żyć. Same badania są w Polsce bezpłatne i anonimowe. W Fundacji Edukacji Społecznej, z którą działam, zachęcamy, aby z tego korzystać, jak nie co pół roku, to chociaż raz na rok się zbadać. Poza tym istnieją leki, które powstrzymują HIV i nie dopuszczają do rozwoju AIDS.
Jak Ty i fundacja działacie na rzecz uświadamiania?
W fundacji dużo się dzieje. W ramach projektu #AfterPartyFES towarzyszymy ludziom na klubowych imprezach i umożliwiamy przebadanie się nie tylko na HIV, ale również na kiłę i HCV. Pokazujemy w ten sposób, że te badania to normalna sprawa. W akcję zaangażowany jest profesjonalny personel, który jest gotów wesprzeć każdą osobę, którą dotknie odczytany wynik. Staram się to uświadamiać również na moim profilu na Instagramie, gdzie znaleźć można film, który pokazuje, jak takie badanie wygląda. Nic strasznego. Tak naprawdę każda informacja o wyniku jest dobra. Jeśli wynik jest pozytywny, to od tego momentu możemy powstrzymywać wirusa. Ratować zdrowie i życie własne oraz innych.
Edukujemy też w ramach akcji Projekt Test, który obejmuje kampanię Koniec AIDS i w ramach niej m.in. filmy edukacyjne. Opowiadamy w nich o profilaktyce, zabezpieczeniu, lekach PrEP łykanych wcześniej, które zabezpieczają przed transmisją HIV (ale nie przed pozostałymi chorobami przenoszonymi drogą płciową). Mówimy otwarcie, że osoba, która łyka regularnie odpowiednie leki jest kompletnie bezpieczna i nie transmituje wirusa dalej. Jeśli doszło do ryzykownego stosunku, można podejść do terapii poekspozycyjnej zwanej PEP - tabletki te minimalizują zakażenie wirusem. HIV jeszcze nie da się wyleczyć, ale leczony, jest powstrzymywany i nie pogarsza stanu organizmu. Powtórzę raz jeszcze, żyje się z nim normalnie.
Kolejną bardzo ważną sprawą jest to, że HIV dotyczy wszystkich, nie tylko osób LGBT+. Trzeba to podkreślać, bo nadal wielu ludzi sądzi, że wszystkiemu winne są osoby homoseksualne. Sam jestem gejem i wiem, że w naszej społeczności rzadko się zdarza, by ktoś się nie badał. Tymczasem wśród moich heteronormatywnych znajomych rzadkością jest badanie.
Spotykacie inne trudności w związku w Waszą działalnością?
Strach, ludzie się boją tego tematu, samych badań, podchodzą dość niepewnie. Problemem nadal jest utożsamianie HIV tylko z osobami LGBT. Zdarzały się nieprzyjemne ataki w naszą stronę, ale daliśmy radę i robimy swoje, to jest najważniejsze. Piękną rzeczą jest, gdy widzimy, że społeczeństwo jest coraz bardziej otwarte i coraz świadomiej podchodzi do swojego zdrowia i życia seksualnego. Głęboko wierzę, że jesteśmy o krok od końca AIDS.
HIV i AIDS w liczbach
Od początku wykrycia HIV w Polsce, od 1985 roku wykryto około 26 tysięcy zakażonych osób. Tylko co 10 dorosła osoba zrobiła w Polsce choć raz test w kierunku HIV.
Według szacunkowych danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2015 r. na świecie żyło 36,7 milionów ludzi zakażonych HIV, z czego 3,2 miliona stanowiły dzieci poniżej 15. roku życia. Ocenia się, że zakażenie HIV od początku epidemii dotknęło 78 milionów osób, z czego 35 milionów ludzi zmarło.
Zapadalność na HIV na świecie osiągnęła szczyt w drugiej połowie lat 90. - w 1997 rozpoznano 3,7 miliona nowych zakażeń.
HIV i AIDS – jak i gdzie szukać pomocy?
www.projekttest.pl - Informacja o Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych oraz bezpłatnych testach do samodzielnego wykonania
www.prep.edu.pl – dostęp do PrEP, płatny
aids.gov.pl - Krajowe Centrum ds. AIDS, baza wiedzy, można tam skorzystać z internetowej poradni
800 888 448 – bezpłatny Telefon Zaufania
Zobacz także:
- „Koniec AIDS”. Test na HIV możesz zrobić w domu i to za darmo
- "Chciałam otworzyć okno i wyskoczyć". Oto dramatyczne historie kobiet, które żyją z endometriozą
- "Miałam szczęście, bo dużo o tym wiedziałam". Karolina Gruszka o swojej chorobie
Autor: Diana Ryściuk
Źródło: Fundacja Edukacji Społecznej, aids.gov.pl, WHO
Źródło zdjęcia głównego: nito100/Getty Images