Podstawowe rodzaje diet to diety odchudzające i lecznicze, stosowane przy różnych chorobach. Każdy z tych sposobów żywienia określa produkty wskazane oraz niewskazane i opiera się na jasno sformułowanych zasadach.
Diety – rodzaje diet
Słowo "dieta" oznacza specjalny sposób żywienia, który uwzględnia ilość i jakość pokarmów. Głównym celem diety jest dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. W dietach leczniczych kluczową rolę odgrywa także dostosowanie pokarmów do możliwości trawienia, wchłaniania i metabolizowania. W zależności od potrzeb oraz indywidualnych preferencji stosuje się różne rodzaje diet. Wyróżnia się m.in. rodzaje diet leczniczych (inaczej szpitalnych, żywieniowych), rodzaje diet odchudzających, rodzaje diet wegetariańskich.
Rodzaje diet odchudzających
Dieta odchudzająca ma na celu zmniejszenie masy ciała oraz zredukowanie tkanki tłuszczowej. Podstawową zasadą różnych rodzajów diet odchudzających jest ograniczenie ilości i kaloryczności posiłków. Odchudzanie powinno się odbywać pod kontrolą dietetyka. Jedną z najpopularniejszych diet odchudzających jest dieta kopenhaska, opierająca się na niskokalorycznym i ubogim w węglowodany jadłospisie. Stosowana przez 13 dni umożliwia zmniejszenie masy ciała o 5–20 kg. Popularna jest także dieta 1000 kcal, w której najważniejszą zasadą jest zmniejszenie wartości energetycznej posiłków. Ich kaloryczność powinna być następująca:
- I śniadanie – 200 kcal;
- II śniadanie – 150 kcal;
- obiad – 350 kcal;
- podwieczorek – 100 kcal;
- kolacja – 200 kcal.
Rodzaje diet leczniczych
Diety lecznicze odgrywają ważną rolę w przypadku różnych chorób, m.in. metabolicznych (takich jak cukrzyca i otyłość), chorób układu sercowo-naczyniowego, przewodu pokarmowego czy nerek. Opierają się na zasadach racjonalnego żywienia osób zdrowych. Ich modyfikacje mogą polegać na ograniczeniu lub zwiększeniu jednego bądź więcej składników w dziennej racji pokarmowej oraz na uwzględnieniu zaleceń dotyczących technik przyrządzania posiłków. Rodzaje diet leczniczych to:
- Dieta podstawowa – stosowana w żywieniu osób, które nie wymagają specjalistycznej diety, np. przebywających w sanatoriach czy w szpitalach na oddziałach pourazowych. Opiera się na zasadach racjonalnego żywienia. Jadłospis powinien składać się z 4–5 posiłków dostarczających odpowiedniej ilości kalorii oraz wszystkich niezbędnych składników odżywczych, to jest białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin, minerałów.
- Dieta bogatoresztkowa – jest modyfikacją diety podstawowej i polega na zwiększeniu ilości błonnika pokarmowego do 40–50 g dziennie. Jest zalecana m.in. osobom z zespołem jelita nadwrażliwego w postaci z zaparciami, a także w zaparciach nawykowych. Jadłospis powinien obfitować w surowe warzywa i owoce, otręby pszenne oraz pełnoziarniste produkty zbożowe.
- Dieta ubogoenergetyczna – podstawową zasadą jest zmniejszenie kaloryczności posiłków w celu redukcji masy ciała. Dieta ta znajduje zastosowanie w leczeniu otyłości i nadwagi. Ma pewne cechy diety bogatoresztkowej, gdyż zaleca zwiększenie ilości błonnika.
- Dieta łatwostrawna – stosowana w wielu chorobach, m.in. jamy ustnej i przełyku, ostrym i przewlekłym zapaleniu żołądka, a także w rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych. Najważniejsze zasady to: ograniczenie ilości błonnika (poniżej 25 g na dobę), wyeliminowanie potraw ciężkich i wzdymających, unikanie potraw smażonych, panierowanych, pieczonych z tłuszczem i duszonych z obsmażaniem.
- Dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczu – opiera się na zasadach podstawowej diety łatwostrawnej. Dodatkowo w jadłospisie zmniejsza się ilość tłuszczów, które powinny pokrywać maksymalnie 20% dobowego zapotrzebowania energetycznego.
- Dieta łatwostrawna o kontrolowanej zawartości tłuszczu – polega na zwiększeniu udziału tłuszczów roślinnych i ryb dostarczających nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz jednoczesnym zmniejszeniu ilości tłuszczów zwierzęcych. Stosowana jest w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych.
- Dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego – stosowana głównie przy chorobie wrzodowej, refluksie żołądkowo-przełykowym oraz nieżycie żołądka. Z jadłospisu eliminuje się m.in. potrawy ostre, smażone, napoje gazowane, wywary mięsne, warzywne i grzybowe.
- Dieta łatwostrawna o zmienionej konsystencji – charakteryzuje się zmienioną konsystencją pokarmów, np. papkowatą, płynną. Stosowana np. przy chorobach jamy ustnej i przełyku.
- Dieta bogatobiałkowa – polega na zwiększeniu ilości białka w codziennym jadłospisie do ponad 100 g. Zalecana np. przy chorobach nowotworowych, w stanach wychudzenia, przy rozległych oparzeniach.
- Dieta niskobiałkowa – polega na zmniejszeniu udziału białka w jadłospisie do 40, a nawet 20 g. Stosowana w chorobach nerek i wątroby.
- Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów – polega na wykluczeniu z jadłospisu cukrów prostych oraz produktów o wysokim indeksie glikemicznym (np. słodycze, ciasta, pieczywo pszenne). Stosowana u osób z cukrzycą.
Zobacz także:
- Zsiadłe mleko – prosty sposób na odporność, zdrowie i odchudzanie
- Czym zastąpić poranną kawę? Postaw na domowe napoje energetyczne
- Bioflawonoidy cytrusowe - jak wpływają na zdrowie człowieka? Poznaj ich zastosowanie i działanie
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Natalia Gdovskaia/Getty Images
