Agora (w języku greckim ἀγορά) stanowiła serce polis – starożytnych greckich miast. Był to centralnie usytuowany plac miejski, przypominający współczesne rynki czy place targowe. Na agorach niejednokrotnie rozgrywały się konkurencje sportowe, a przed powstaniem obszernych teatrów odgrywano tam również spektakle. Zdarzało się nawet, że główny plac miejski stanowił miejsce pochówku zasłużonej dla miasta lub kraju osoby.
W zależności od epoki powstania, agory budowane były w dwóch różnych stylach – archaicznym i jońskim. W swoim dziele Wędrówka po Helladzie opisał je już w II wieku n.e. spartański wódz Pauzaniasz. Generalnie temat agor pojawiał się wielu pozycjach literackich, od czasów starożytnych aż po dziś, jako że były kolebką greckiej demokracji.
Czym charakteryzowała się agora archaiczna?
W VIII–VI wieku p.n.e. wykształciła się tzw. agora archaiczna Budowano ją zazwyczaj na placu w kształcie długiego prostokąta, przeciętego ulicą i otaczano stoa, czyli charakterystycznymi halami kolumnowymi. Charakteryzowały ją liczne zdobienia w postaci fresków, rzeźb, roślin, fontann i portyków, a sam jej układ nie miał stałego planu czy wzoru.
Przy agorze budowano budynki świeckie (np. buleuterion – miejsce obrad rady państwa czy prytanejon – miejsce obraz polityków miejskich), a także świątynie i miejsca przeznaczone do handlu. Pierwotnie na agorach znajdowało się wiele straganów, które z czasem przeniosły się na ulice miast. W swoim dziele Pauzaniasz jako przykład agory archaicznej wymienia plac w mieście Elida na Peloponezie. Jej dekoracje powstały bezplanowo, dlatego też sprawiała ona wrażenie nieuporządkowanej i chaotycznej.
Podróże samolotem i nie tylko
Jak wyglądała agora jońska?
W czasach późniejszych, w okresie klasycznym, modny stał się nowy typ agory zwany jońskim. Jej pomysłodawcą był architekt Hippodamos z Miletu. Opracował on nowy sposób budowania miast – na podstawie regularnej siatki, gdzie agora stanowiła jej centrum. Pomysł architekta rozpowszechnił się zwłaszcza w epoce hellenistycznej, kiedy to wykorzystano go podczas budowy takich miast jak Aleksandria czy Antiochia.
Agora jońska pojawiła się także w planach miast, które odbudowywano po wojnach perskich. Były to przede wszystkim miasta Jonii (m.in. Priene, Millet, Magnezja i Meander). To właśnie im nowy typ głównego miejskiego placu zawdzięcza swoją nazwę. Agora jońska miała bardziej pełnić funkcję reprezentatywną niżeli użytkową. Budowano ją zazwyczaj na planie prostokąta, obudowanego z trzech lub czterech stron. Na plac prowadziła ogromna brama wejściowa.
W przeciwieństwie do agor archaicznych, te budowane w stylu jońskim sprawiały wrażenie mocno przemyślanych i uporządkowanych, a zachowanie symetrii dało zauważyć się na nich na każdym kroku. Przy placu budowano ważne budynki państwowe oraz świątynie, jednakże agory jońskie nigdy nie pełniły funkcji handlowych.
Co ma ze sobą wspólnego agora, Grecja i demokracja?
Choć słowa agora używa się głównie do opisu samego placu, na którym zbierali się mieszkańcy miasta, oznacza ono także samo zgromadzenie ludzkie. W starożytności mianem agory określano więc wszelkie zgromadzenia ludzi w celach ekonomicznych, społecznych, rozrywkowych i przede wszystkim politycznych. Ateński mąż stanu Solon przeniósł obrady polityczne z podnóża Akropolu na agorę. Ten moment stał się symbolem upadku ustroju arystokratycznego i wprowadzenia w Atenach demokracji, której Grecja jest kolebką.
To właśnie na agorze spotykali się wszyscy mężczyźni zamieszkujący dane miasto i metodą głosowania decydowali o ważnych sprawach publicznych i politycznych. Na agorze nie mogły pojawić się dzieci, kobiety oraz mężczyźni oskarżeni o ciężkie przestępstwa. Mieszkańcy przychodzili na zgromadzenia nie tylko, by obradować na temat spraw związanych z miastem, ale także w celach rozrywkowych i towarzyskich. W starożytnym Rzymie odpowiednikiem agory było forum.
Agora ateńska – najsłynniejsza z agor
Najsłynniejszą agorą stała się ta mieszcząca się w stolicy Grecji, czyli Atenach. Powstała po wojnach perskich, gdy odbudowywano całe, mocno zniszczone walkami miasto. Wykopaliska archeologiczne prowadzone na jej terenie ukazały zarówno elementy charakterystyczne dla stylu archaicznego, jak i jońskiego. Mieszcząca się u podnóży wzgórza Akropol agora w Atenach otoczona była pięknymi stoa zdobionymi freskami najważniejszych malarzy V wieku p.n.e. – Polignota i Mikona. Znajdowały się na niej liczne ołtarze greckich bogów, świątynia Hefajstosa oraz buleuterion.
Zobacz także:
- Morze Północne – wyspy, cieśniny i zwierzęta. Dlaczego warto je zobaczyć?
- Mur berliński – historia upadku i ciekawostki z nim związane
- Frankfurt nad Menem – ciekawe miejsca i główne zabytki
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: George Pachantouris/Getty Images
