Sudety i ich atrakcje. Poznaj wyjątkowe miejsca na górskich szlakach i poza nimi

Sudety są wyjątkowe pod każdym względem. Na górskich szlakach trafisz na rzadkie i zagrożone wyginięciem gatunki roślin, a w dolnośląskich miejscowościach możesz podziwiać unikatowe zabytki oraz zróżnicowane krajobrazy. Warto wziąć pod uwagę odwiedzenie miejsc, które niekoniecznie są wymieniane w pierwszej piątce atrakcji turystycznych. Na sudeckich terenach przyroda wszędzie bowiem robi wrażenie, a w miastach, miasteczkach i wsiach zachowały się pamiątki ich świetności sprzed nawet siedmiu wieków.

Najwyższym szczytem Sudetów jest położona w Karkonoszach Śnieżka, która ma 1603 m n.p.m. Roztaczają się z niej piękne widoki na polską i czeską stronę Karkonoszy. Jeśli jest ładna pogoda, widoczność wynosi nawet do 200 kilometrów. Samo dojście na szczyt też jest ciekawe, ponieważ góra ma mikroklimat podobny do tego, jaki panuje za kołem podbiegunowym, a w związku z tym porasta ją alpejska roślinność. Śnieżka to oczywisty punkt programu wyprawy w Sudety.

Co jednak powiesz na to, by czasem zejść z utartych szlaków i odwiedzić mniej popularne miejsca? Z niektórymi wiążą się niezwykłe historie, w innych zyskasz okazję do niezakłóconego niczym podziwiania krajobrazów typowych dla tego regionu Polski.

Zabytki Dolnego Śląska

Sudety to wymarzony cel podróży dla miłośników historii, historii architektury i sztuki. Na Dolnym Śląsku i po czeskiej stronie Sudetów wycieczki górskie możesz przeplatać odwiedzaniem miejsc, w których dowiesz się, jak wyglądało życie na tych terenach w ostatnich wiekach i w zamierzchłej przeszłości, sięgającej średniowiecza.

Zamki i wieże mieszkalne

Szlakiem turystycznym godnym uwagi są zamki i wieże mieszkalne, obiekty, z których część to gotyckie warownie, a inne były dworami z funkcjami obronnymi. Z jednych pozostały majestatyczne ruiny, niektóre zaś przearanżowano na hotele zachowujące pałacowy charakter budowli. Jest ich ponad dwadzieścia.

Zamek Grodno

Typową warownią jest gotycki zamek Grodno, który w późniejszych wiekach stał się renesansową rezydencją. Został wybudowany na szczycie góry Choina na styku Gór Wałbrzyskich i Sowich. Należy do najstarszych zamków na dolnym Śląsku. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1315 roku. Z zamkiem wiążą się legendy rozbudzające wyobraźnię poszukiwaczy ciekawych historii. Tajemnice obiektu dotyczą m.in. podziemnych tuneli, w których podobno ukrywano cenne dobra i dzieła sztuki. Wrażenie na zwiedzających robi „izba tortur” wyposażona w zrekonstruowane narzędzia do zadawania cierpienia. Z wieży zamkowej rozciąga się wspaniały widok na góry i doliny oraz Jezioro Bystrzyckie.

Zamek Książ

Dla odmiany zamkiem utrzymanym w stylu pałacowym jest położony w pobliżu Wałbrzycha Książ, który w XII wieku też był obiektem warownym. Od początku wyróżniało go malownicze położenie. Jest nazywany Perłą Dolnego Śląska i należy do największych zamków w Europie. Jego atrakcją oprócz muzealnych komnat są tarasy utrzymane w estetyce minionych epok, ogród zaaranżowany w stylu angielskim i parki.

Wieża książęca w Siedlęcinie

Na szczególną uwagę zasługują budowle, które miały status wież mieszkalnych. Warto odwiedzić najbardziej spektakularną z nich – w Siedlęcinie, tuż przy Jeleniej Górze. Przez długi czas historycy architektury toczyli spory, czy wieża ma być nazywana jak inne tego typu budowle rycerską, czy też książęcą. Zdecydowano, że skoro książę ją ufundował, nazwa powinna odnosić się do tego faktu. Wieża powstała zaś z inicjatywy księcia jaworskiego Henryka I, w latach 1313-1315.

Kamienna wieża w Siedlęcinie ma cztery kondygnacje i jest ewenementem na skalę Polski, ponieważ żaden inny tego typu obiekt nie przetrwał w tak dobrym stanie. Zachowały się w niej średniowieczne polichromie przedstawiające m.in. historię Lancelota, rycerza Okrągłego Stołu, co z kolei ma znaczenie w skali Europy – w niewielu miejscach można podziwiać malunki przywołujące legendy arturiańskie.

Krzyże pokutne na dolnym Śląsku

Na Głównym Szlaku Sudeckim ciekawostką o średniowiecznym rodowodzie są krzyże pokutne, kamienne obiekty upamiętniające zbrodnie popełnione wieki temu. Stawiali je bowiem mordercy jako zadośćuczynienie za swoje czyny. W Polsce ten zwyczaj pojawił się w XIII wieku i był kultywowany do XIX wieku. Przestępcy w ramach pokuty musieli też pokryć koszty pogrzebu, rozprawy sądowej, ożyć na utrzymanie rodziny zamordowanego i odbyć pieszą pielgrzymkę do świętego miejsca. Wykonanie krzyża było zwieńczeniem tych działań. Krzyże pokutne ukazują narzędzia mordu. Były umieszczane w miejscach popełnienia przestępstw – można więc natknąć się na nie przy drogach, w pobliżu lasów, w szczerym polu. W Polsce jest ich kilkaset –wszystkie znajdują się na terenach zamieszkiwanych przez osadników niemieckich – z czego spora część właśnie na Dolnym Śląsku. Największy krzyż pokutny na tych terenach można podziwiać w Kijowicach.

Zapory wodne

Na Dolnym Śląsku atrakcją turystyczną mogą być nawet zapory wodne, wręcz trudno uwierzyć, że wciąż jeszcze nie są hitami Instagramu. Jeśli zapragniesz to zmienić, a przy okazji podrasować profil, odwiedź trzy najbardziej okazałe zabytkowe elektrownie wodne – odosobnione, otoczone bajeczną przyrodą, unikatowo piękne.

Te gigantyczne konstrukcje liczą sto i więcej lat lecz nadal mają praktyczne zastosowanie. Stanowią ochronę przeciwpowodziową dla rozległych terenów, przekształcają siłę wody w energię elektryczną lub działają jako tzw. suche zbiorniki. Dodatkowo stanowią wspaniałe zabytki hydrotechniki.

Zapora Pilchowicka

Utrzymana w stylu neogotyckim Zapora Wodna Pilchowice została zbudowana na Bobrze w 1921 roku. W Polsce to zapora druga co do wysokości, ale najwyższa kamienna oraz łukowa. Ma 69 metrów wysokości, a długość korony wynosi 270 metrów.

Elektrownia Leśna

Najstarsza zapora wodna w Polsce znajduje na Kwisie w miejscowości Leśna. została wzniesiona w latach 1901–1905. Jest budowlą o imponujących rozmiarach, ponieważ ma 45 metrów wysokości i 130 metrów długości. Spiętrzając wody Kwisy, tworzy Jezioro Leśniańskie. Kilka lat po wybudowaniu tamy u jej podnóża powstała elektrownia wodna.

Zapora Złotnicka

Drugim fascynującym obiektem architektonicznym na Kwisie jest zapora, która powstała w 1921 roku koło Złotnik Lubańskich. Do tej pory w elektrowni przy zaporze zachowało się w oryginalne wyposażenie z początku jej działalności.

Atrakcje w Sudetach po czeskiej stronie i w pobliżu granicy

Czeska cześć Karkonoszy jest bardziej rozległa od polskiej. Przemierzając szlaki przeznaczone dla pieszych wędrówek możesz liczyć na zapierające dech krajobrazy. Czesi zadbali o to, by napawać się nimi z jak najlepszej perspektywy – w wielu miejscach wybudowali atrakcyjnie usytuowane punkty widokowe. Co szczególnie warto zwiedzić tuż za polską granicą?

Jablonec – Muzeum Szkła i Biżuterii

Jablonec nad Nysą to miasto, do którego warto zajrzeć chociażby na pół dnia, by zwiedzić muzeum w całości poświęcone biżuterii i przemysłowi szklarskiemu.

Jablonec został założony w XIV wieku, a w XVIII wieku w mieście powstała huta szkła oraz fabryka sztucznej biżuterii, dzięki czemu szybko się rozwijało. Po wojnie stało się największym producentem sztucznej biżuterii na świecie. Część wyrobów w czasach PRL-u trafiała do Polski i były one u nas nazywane "jablonex". Co ciekawe, w pobliżu Jablonca urodził się Daniel Swarovski i u jabloneckich rzemieślników pobierał pierwsze nauki w swoim zawodzie.

Głowny oddział Muzeum Szkła i Biżuterii, które powstało w 1904 roku, mieści się w secesyjnej kamienicy zaprojektowanej przez jabloneckiego architekta Emiliana Herbiga uznanej za zabytek kultury. Do jednej ze ścian budynku dołączono współczesna część, w której mieści się główne wejście do muzeum.

Na ekspozycji stałej nazwanej „Niekończąca się historia biżuterii” oprócz ozdób można obejrzeć m.in. dodatki odzieżowe. Ekspozycja o nazwie. „Zaczarowany ogród – Czeskie szkło siedmiu wieków” jest odtworzeniem historii szkła.

Skalne miasto

Po czeskiej stronie Sudetów blisko granicy z Polską wielką atrakcją są formacje skalne, nazywane skalnymi miastami.

Najbardziej oblegane przez turystów, ale niewątpliwe warte odwiedzenia skalne miasto to Adršpach (Adršpašskoteplické skály lub Adršpašsko-teplické skály), oszałamiający kamienny labirynt wyrzeźbiony w piaskowcu siłami natury. Szlak turystyczny pomiędzy skałami prowadzi przez Wilczy Wąwóz (Vlčí rokí). Rezerwat jest częścią Gór Stołowych. Wejście do części Adršpašskoteplické skály znajduje się w pobliżu lazurowego jeziorka na terenie dawnej kopalni piasku.

Domy Tkaczy

Chełmsko Śląskie teraz jest urokliwym turystycznym miasteczkiem, w którym życie toczy się bez pośpiechu. Jednak na przełomie XVI i XVII wieku było ważnym, dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem sukiennictwa. Lniane wyroby z Chełmska Śląskiego sprzedawano w Europie i za oceanem. W tamtym czasie, a dokładnie w 1707 roku, Cystersi z Krzeszowa sprowadzili do miasta tkaczy płótna z Czech i wybudowali dla nich swoiste osiedle dwunastu domów szeregowych, nazywanych dziś Dwunastoma Apostołami.

Drewniane Domy Tkaczy są jedynymi takimi w Europie. Mają charakterystycznie wysunięte szczyty i podcienia nad wejściami. Jeden z nich spłonął, niektóre są zamieszkałe, niektóre udostępniane do zwiedzania. W domu pod nr 15 mieści się Izba Tkactwa Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Chełmska Śląskiego "Tkacze Śląscy". W jej wnętrzach można podziwiać zabytkowe kołowrotki, krosna i inne urządzenia, jakimi posługiwali się tkacze. Co roku w sierpniu stowarzyszenie organizuje Jarmark Tkaczy Śląskich.

Ziemia Kłodzka

Ziemia Kłodzka obejmuje Kotlinę Kłodzką wraz z otaczającymi ją terenami górskimi, a są to m.in. Góry Sowie, Góry Stołowe, Góry Złote, Góry Orlickie i Masyw Śnieżnika. Wszystkie te miejsca mają sporo do zaoferowania odwiedzjącym.

Uzdrowiska Ziemi Kłodzkiej

Miejscowości uzdrowiskowe na Ziemi Kłodzkiej różnią się między sobą architekturą krajobrazu, rodzajami kuracji i atrakcji, jakie oferują. W każdej jednak działa pijalnia wód zdrojowych , które zawierają aktywne substancje dobroczynnie wpływające na zdrowie. Wszystkie są też idealnymi celami podroży dla osób poszukujących wytchnienia i relaksu.

W Polanicy-Zdroju co roku odbywa się jeden z największych w Polsce festiwal kwiatów , który trwa od czerwca do końca października. W Kudowie-Zdroju od 1962 roku są organizowane międzynarodowe festiwale moniuszkowskie . Przez lata pieczę nad nimi sprawowała słynna śpiewaczka i reżyserka operowa Maria Foltyn. Natomiast Lądek-Zdrój od wieków słynie z wodolecznictwa. Pierwsze urządzenia kapielowe były tu zainstalowane już w 1240 roku. Znani kuracjusze tego uzdrowiska to Goethe, cesarz Aleksander I Romanow, cesarzowa Katarzyna II, królowie pruscy, a także John Quincy Adams, szósty prezydent Stanów Zjednoczonych.

Duszniki Zdrój – Muzeum Papiernictwa

Zaskakującym odkryciem na sudeckim szlaku może stać się Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju. Wyjątkowe nie tylko ze względu na posiadane zbiory, także z powodu unikatowego budynku, w którym się mieści. Dusznicki młyn papierniczy pochodzi z 1605 roku i jest jednym z najcenniejszych zabytków w skali świata. W 2011 r. uzyskał status Pomnika Historii. To zaś otworzyło drogę do starań o wpisanie go na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Charakterystycznymi elementami architektonicznymi papierni są dach kryty gontem i barokowy szczyt wolutowy. Wewnątrz zachowały się malowidła ścienne, m.in. z XVII wieku.

Tradycje czerpania papieru w Dusznikach sięgają XVI stulecia, zapoczątkowano je przed 1562 rokiem. Podczas zwiedzania można wziąć udział w warsztatach czerpania papieru.

Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze

Oto powód, dla którego warto w Sudety wybrać się w sierpniu – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych, który w tym roku będzie trwał od 13 do 25 sierpnia. To 38. edycja imprezy organizowanej przez Teatr im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze. Wystąpią artyści z Polski, Włoch, Niemiec, Ukrainy i Belgii. Spektakle odbywają się wieczorami na Placu Ratuszowym.