Pinakoteka pochodzi od greckiego słowa pinakotheke i oznacza galerię, zbiór obrazków. To określenie pomieszczenia, które służy jednocześnie do przechowywania i eksponowania obrazów. Interesujące są nie tylko same zbiory, lecz i budynek, w którym się one mieszczą. Niejednokrotnie same pomieszczenia pinakoteki są arcydziełem architektury.
Kultura i sztuka
Co to jest pinakoteka?
Stara pinakoteka w Atenach to wzór obiektu, na podstawie którego stworzono późniejsze. Mieściła się ona na Akropolu, w północno-zachodnim skrzydle Propylejów. Monumentalna brama wejściowa oraz północne skrzydło budynku pokryte było polichromią. Ściany najprawdopodobniej malowane były woskiem (popularna w Grecji technika enkaustyki). W zbiorach starej pinakoteki w Atenach znajdowały się obrazy tablicowe na drewnie, a także te wykonane w gipsie i kamieniu. W pinakotece zgromadzone zostały dzieła najsłynniejszych malarzy ateńskich, które podziwiać mogli odwiedzający Akropol. Od tego budynku nazwę wzięły wszystkie budynki gromadzące najważniejsze dla danego kraju, regionu, określonej kultury dzieła malarskie oraz rzeźbiarskie.
Na tej podstawie rozwinęło się również kolekcjonerstwo prywatne i tendencja do tworzenia pinakotek należących do władców. Niektórzy właściciele prywatnych kolekcji byli gotowi przeznaczyć ogromne sumy na poszerzanie zbiorów. Przez wieki trwała między kolekcjonerami rywalizacja dotycząca wielkości i znaczenia posiadanych zbiorów.
Pinakoteka w kolejnych wiekach
Pinakoteka w Atenach stała się inspiracją dla tworzenia kolejnych zbiorów w specjalnie przeznaczonych do tego pomieszczeniach. W okresie hellenistycznym pinakoteki mieściły się w świątyniach, m.in. Asklepiosa na Kos (ze słynnym obrazem Afrodyta Anadyomene) i Ateny z Syrakuzach. W tej ostatniej znajdował się m.in. zbiór portretów tyranów sycylijskich. W III w p.n.e. zaczęto tworzyć pinakoteki prywatne. Swoje kolekcje gromadzili m.in. Attalos II w Pergamonie, Ptolemeusz III w Aleksandrii oraz Aratos z Sykionu. Po upadku imperium hellenistycznego wiele dzieł wywieziono do Rzymu, gdzie również rozpoczęto tworzenie pinakotek, tym razem jednak publicznych. Taką funkcję pełniły portyki (m.in. Portyk Oktawii w Rzymie) oraz domy urzędników (dom rzymskiego namiestnika Werresa).
Pinakoteka współczesna
Pinakoteki greckie oraz rzymskie nie ocalały. Do tradycji tworzenia galerii obrazów powrócono natomiast bardzo intensywnie w XVII wieku. Do XIX wieku założono:
- Pinakotekę Watykańską;
- Pinakotekę w Monachium;
- Pinakotekę Brera w Mediolanie;
- Pinkatotekę Ambrozjańską w Mediolanie;
- Pinakotekę w Paryżu.
Pinakoteka w Watykanie
Pinakoteka Watykańska powstała w XVIII wieku podczas potyfikatu Piusa VI. Galerię stworzoną przez papieża wywieźli Francuzi, natomiast dzięki pracy Canovy, włoskiego malarza i architekta, po kongresie wiedeńskim udało się odzyskać część zbiorów i odtworzyć pinakotekę. W 1932 roku papież Pius XI podczas reorganizacji Watykanu przeniósł ją. Obecnie stanowi część Muzeów Watykańskich. Kolekcja pinakoteki liczy 432 obrazy. Ponadto znajdują się tutaj fragmenty fresków i ołtarzy. Wśród najcenniejszych dzieł znajdują się obrazy Giotta, Belliniego, Leonarda da Vinci, Giudo Reniego ora Domenichina.
Pinakoteka Brera
Pinakoteka Brera w Mediolanie nie jest jedynym tego typu budynkiem w tym mieście. Oprócz niej znajduje się tutaj bowiem Pinakoteka Ambrozjańska. Pinacoteca di Brera mieści się przy ulicy Via Brera. Galeria otwarta dla publiczności została w 1803 roku. Jej historia sięga jednak głębiej. Sam budynek Palazzo di Brera został wybudowany w XIII wieku, natomiast ostateczny kształt nadał mu Giuseppe Piermarini w XVIII wieku. Wtedy też rozpoczęło się tutaj gromadzenie zbiorów, pierwotnie przeznaczonych do celów dydaktycznych. Obecnie w zbiorach pinakoteki Brera znajdują się dzieła Canaletta, Caravaggia, Tintoretta, Belliniego oraz Rafaela.
Pinakoteka Ambrozjańska
Pinakoteka Ambrozjańska w Mediolanie mieści się w Palazzo dell'Ambrosiana. Galeria założona została w 1618 roku, kiedy to kardynał Federico Borromeo przekazał swoją kolekcję obrazów, rysunków i rzeźb Bibliotece Ambrozjańskiej. Obecnie w pinakotece mieszczą się jedne z najsłynniejszych obrazów na całym świecie. Można tutaj podziwiać m.in.:
- "Portret Muzyka" Leonarda da Vinci;
- "Madonnę pod baldachimem" Botticellego;
- "Pokłon Trzech Króli" Tycjana;
- "Kosz z owocami" Caravaggia.
Pinakoteka w Monachium
Stara Pinakoteka w Monachium, której historia sięga XVII wieku, mieści się w neorenesansowym budynku zaprojektowanym przez Leo von Klenzego. Znajdują się tutaj dzieła malarstwa niemieckiego, francuskiego, holendarskiego i flamandzkiego. Stara Pinakoteka w Monachium gromadzi arcydzieła Hieronima Boscha, Pietera Bruegela, Albrechta Dürera, Rafaela Santi, Rembrandta. Nowa Pinakoteka zawiera natomiast kolekcję sztuki od klasycyzmu po secesję.
Zobacz także:
- Zakład krawiecki upada przez remont drogi. Właściciel prosi o pomoc. "To dla mnie uciążliwe"
- Porzuciła zawód geologa i została bajarką. "Stanęłam na scenie i od razu poczułam się jak w domu"
- Pokój ze znaczków, replika pałacu i piramidy. To miejsce na Podlasiu przyciąga nawet prezydentów
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Mark Gibson/Getty Images