Zgodnie z art. 128 Konstytucji RP Marszałek Sejmu zarządza wybory prezydenckie. Termin,
w którym powinny się odbyć wybory kolejnego prezydenta, musi przypadać na pewien określony czas: nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed zakończeniem kadencji aktualnie obejmującego stanowisko prezydenta. Tak samo, jak w przypadku wyborów parlamentarnych, prezydenta wybiera się w dzień wolny od pracy.
Wybory prezydenckie w Polsce – najważniejsze zasady
Kiedy odbywają się wybory prezydenckie w Polsce? Kadencja prezydenta trwa 5 lat, co oznacza, że po ich upływie konieczne jest zarządzenie kolejnych wyborów. Kandydat na prezydenta musi mieć skończone 35 lat, musi również mieć pełnię praw wyborczych. Dodatkowo powinien zostać zgłoszony przez konkretną liczbę wyborców. Grupa taka powinna liczyć 100 tys. osób, które mają prawo wyborcze do Sejmu. Na stanowisko prezydenta nie mogą kandydować osoby, które piastowały ten urząd dwukrotnie. Jak przebiegają wybory prezydenckie? W pierwszej turze biorą udział wszyscy zgłoszeni kandydaci. Wybory są tajne, powszechne, równe i bezpośrednie. Jeśli podczas pierwszej tury żaden kandydat nie otrzyma ponad 50% głosów, konieczne jest przeprowadzenie drugiej tury. Prezydentem zostaje kandydat, który w drugiej turze zdobędzie największą liczbę głosów. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy. Przed wyborami prowadzona jest kampania prezydencka, która służy poinformowaniu wyborców o programie politycznym kandydatów, a także ich przekonaniu i pozyskaniu. Narzędzia wykorzystywane podczas kampanii to spotkania z grupami społecznymi, wiece wyborcze, plakatowanie, roznoszenie ulotek, spoty telewizyjne czy billboardy.
Pierwsze wybory prezydenckie w Polsce odbyły się w 1922 roku. Miały one charakter pośredni, co oznacza, że wyboru dokonali posłowie zasiadający w sejmie. 9 grudnia 1922 roku w szranki stanęło pięciu kandydatów: Gabriel Narutowicz, Ignacy Zamoyski, Ignacy Daszyński, Stanisław Wojciechowski oraz Baudouin de Courtenay. Pierwsza tura wyborów nie zakończyła się wyłonieniem prezydenta, ostatecznie zaś wybrany został Narutowicz. Pierwsze wolne wybory prezydenckie w Polsce odbyły się w 1990 roku, a wyłonionym prezydentem został Lech Wałęsa, który w II turze pokonał Stanisława Tymińskiego.
Wybory prezydenckie w Polsce w roku 2005, 2010, 2015
W 2005 roku odbyły się wybory prezydenckie, które w II turze wyłoniły czwartego prezydenta III Rzeczypospolitej, Lecha Kaczyńskiego. 18 maja 2005 roku marszałek sejmu Włodzimierz Cimoszewicz wyznaczył datę wyborów prezydenckich na 9 października. W wyborach początkowo brało udział 16 kandydatów, ostatecznie na kartach do głosowania znalazło się 14. W drugiej turze spotkali się Lech Kaczyński i Donald Tusk. Kampanii prezydenckiej towarzyszyły liczne afery dotyczące Włodzimierza Cimoszewicza oraz jego byłej asystentki, Anny Jaruckiej. W tym samym czasie głośno dyskutowano sprawę dziadka Donalda Tuska, którego oskarżano o ochotniczą służbę w siłach Wehrmachtu. W 2005 roku do urn poszło niecałe 50% uprawnionych do głosowania.
Wybory prezydenckie w Polsce w 2010 roku miały wyłonić następcę tragicznie zmarłego prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Wygrał je Bronisław Komorowski, który zmierzył się w drugiej turze z Jarosławem Kaczyńskim. Wybory z 2010 roku były wyborami przyspieszonymi z uwagi na fakt, iż urząd prezydenta został opróżniony w wyniku katastrofy samolotu w Smoleńsku. Zgodnie z zasadami Marszałek Sejmu miał obowiązek ogłosić termin wyborów w ciągu 14 dni od momentu opróżnienia urzędu. Zgłoszono 10 kandydatów, a frekwencja tym razem przekroczyła 55% uprawnionych do głosowania.
Wybory prezydenckie w Polsce w 2015 roku wyłoniły szóstego prezydenta III RP. Wyborem Polaków stanowisko prezydenta miał piastować Andrzej Duda, który w drugiej turze pokonał starającego się o reelekcję Komorowskiego. Kampanii przedwyborczej towarzyszyły dwie debaty prezydenckie.
Organizacja wyborów prezydenckich w Polsce
Przeprowadzaniem wyborów prezydenckich zajmują się komisje wyborcze, z których nadrzędną instytucją jest Państwowa Komisja Wyborcza czuwająca nad całokształtem wyborów. Aby zgłosić kandydata na prezydenta konieczne jest utworzenie komitetu wyborczego przez 15 obywateli i zebranie przez nich 100 tys. głosów. Prawo wyboru polskiego prezydenta ma każdy obywatel, który ukończył 18 lat, czyli nabył czynne prawo wyborcze. Głosowanie odbywa się w dniu wolnym od pracy, co zapewnia wszystkim obywatelom takie same możliwości uczestniczenia w głosowaniu.
Zobacz też:
Jak niepodległość świętuje się w Polsce, a jak za granicą?
Prezydent-rolnik, czyli na dwóch hektarach u Bronisława Komorowskiego
Szymon Hołownia kandydatem w wyborach prezydenckich 2020
Autor: Adrianna Kowalczyk
Źródło zdjęcia głównego: iStockphoto