Przeprowadzając badania ankietowe, zdarza się, że badacze chcą zapytać respondentów o opinię, pogląd czy postawę. W takiej sytuacji można skorzystać z ankiety budowanej na bazie skali Likerta . Obecnie coraz częściej takie badania przeprowadza się przez Internet, korzystając z narzędzi do tworzenia ankiet. Artykuł wyjaśnia, czym charakteryzuje się skala Likerta, opisuje jej dwa rodzaje i wskazuje na przykłady zastosowania tej skali w badaniach.
Więcej:
- Szczęście – jak je osiągnąć? Czym jest szczęście dla człowieka
- "Aplikacja menstruacyjna nie jest sposobem na antykoncepcję!"
- Dzień dobry, jestem Chatbot. Co słychać?
Charakterystyka i rodzaje skali Likerta
Skala Likerta jest jednym z najczęściej stosowanych narzędzi do pomiaru cech lub postaw w badaniach związanych z naukami społecznymi i humanistycznymi. Z popularnością tej skali wiążą się jej cechy charakterystyczne, tzn.:
- prosta budowa,
- rzetelność,
- możliwość uchwycenia wielu aspektów danego zjawiska,
- dwubiegunowość, czyli posiadanie przez skalę dwóch przeciwnych biegunów (na przykład: ekstrawersja i introwersja lub kreatywność i brak kreatywności),
- charakter interwałowy, czyli uszeregowanie kolejnych punktów, przy czym różniąca je wielkość jest stała.
Początkowo stosowano głównie 5-punktową skalę Likerta , która składała się z następujących odpowiedzi:
- Zdecydowanie się nie zgadzam (1 punkt),
- Nie zgadzam się (2 punkty),
- Nie wiem / Nie mam zdania (3 punkty),
- Zgadzam się (4 punkty),
- Zdecydowanie się zgadzam (5 punktów).
Ten typ skali budził jednak pewne wątpliwości badaczy, które wiązały się z błędem tendencji centralnej. Polega on na wybieraniu odpowiedzi środkowej, czyli przyznawaniu średniej liczby punktów. W takiej sytuacji większość odpowiedzi klasyfikuje się w granicach środka skali, czyli twierdzenia „Nie wiem”. Konsekwencją jest więc uzyskanie sporej liczby odpowiedzi neutralnych, które nie pozwalają na zdobycie konkretnych informacji o badanym zjawisku. Właśnie dlatego powstały inne warianty skali Likerta. Współcześnie wciąż najpopularniejszą wersją jest skala 5-punktowa, jednak tuż za nią klasyfikuje się skala 7-stopniowa, która składa się z następujących wariantów odpowiedzi:
- Zdecydowanie się nie zgadzam (1 punkt),
- Nie zgadzam się (2 punkty),
- Raczej się nie zgadzam (3 punkty),
- Nie wiem / Nie mam zdania (4 punkty),
- Raczej się zgadzam (5 punktów),
- Zgadzam się (6 punktów),
- Zdecydowanie się zgadzam (7 punktów).
Zdaniem niektórych badaczy większa liczba odpowiedzi może przekładać się na większą dokładność pomiaru. Problematyczne wciąż jednak pozostają środek skali i możliwość wyboru odpowiedzi „średnich”. Warto jednak zaznaczyć, że zbyt duża liczba twierdzeń może wiązać się z rozproszeniem i spłaszczeniem odpowiedzi osób badanych. Remedium na taką sytuację może być wprowadzenie 4-stopniowej skali Likerta, która nie posiada odpowiedzi „Nie wiem / Nie mam zdania”. W ten sposób badany jest niejako zmuszony do udzielenia konkretnej odpowiedzi. Respondenci zwykle najlepiej odnajdują się w skalach 5-punktowych ze względu na swobodę odpowiedzi oraz przyzwyczajenie. Wybór wariantu skali Likerta ma znaczenie w trakcie procesu gromadzenia danych, obliczania wyników oraz oceniania trafności i rzetelności badania.
Skala Likerta: przykład ankiety
W Internecie można znaleźć wiele przykładów wykorzystania skali Likerta , jednak najlepiej jest sięgnąć do artykułów psychologicznych lub socjologicznych, w których zaprezentowane zostały wyniki badań z zastosowaniem tej skali. Pierwszym krokiem związanym z tworzeniem skali Likerta jest wytypowanie wstępnej pozycji pytań, które będą diagnostyczne i odpowiednie dla danej grupy osób . Poniżej zaprezentowane zostały dwa przykłady pytań wraz z odpowiedziami na skali Likerta.
Moja praca jest dla mnie satysfakcjonująca.
- Zdecydowanie się nie zgadzam (1 punkt),
- Nie zgadzam się (2 punkty),
- Nie wiem / Nie mam zdania (3 punkty),
- Zgadzam się (4 punkty),
- Zdecydowanie się zgadzam (5 punktów).
Uważam, że Polacy są tolerancyjni.
- Zdecydowanie się nie zgadzam (1 punkt),
- Nie zgadzam się (2 punkty),
- Nie wiem / Nie mam zdania (3 punkty),
- Zgadzam się (4 punkty),
- Zdecydowanie się zgadzam (5 punktów).
Bardzo dobrym pomysłem, zwłaszcza w badaniu dzieci, jest wprowadzenie graficznej reprezentacji danych, czyli przygotowanie rysunków przy odpowiedziach. Zwykle badacze decydują się na uśmiechnięte, neutralne i smutne buźki lub twarze. W ten sposób dzieci są w stanie łatwiej zrozumieć pytania oraz odpowiedzi.
Z reguły po przeprowadzeniu badań konkretnym stwierdzeniom nadaje się liczby od 1 do 5 (lub od 1 do 7) i liczy wyniki. Interpretacja skali Likerta pozwala na uzyskanie informacji liczbowej oraz na stwierdzenie, które odpowiedzi w danej grupie ankietowanych były wybierane najczęściej. Posługiwanie się skalą Likerta pozwala badaczom na wykrycie różnic pomiędzy postawami lub opiniami różnych osób.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN