Myślenie dywergencyjne jest przeciwieństwem myślenia konwergencyjnego, w którym zakłada się, że występuje tylko jedno słuszne rozwiązanie problemu. Myślenie dywergencyjne natomiast pozwala na szybkie odnalezienie wielu możliwych rozwiązań konkretnego problemu.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Twórcze myślenie, czyli myślenie dywergencyjne
W 1950 roku Joy Guilford, znany amerykański psycholog, który koncentrował się głównie na zagadnieniach związanych z inteligencją i twórczym myśleniem, opublikował artykuł dotyczący myślenia konwergencyjnego oraz myślenia dywergencyjnego. Wcześniej nie podejmowano badań psychologicznych dotyczących myślenia i twórczości. Myślenie konwergencyjne to przede wszystkim szukanie tylko jednej, najwłaściwszej odpowiedzi na postawiony problem. Z kolei myślenie dywergencyjne to poszukiwanie różnych dróg i różnych możliwych scenariuszy i odpowiedzi (działa to na bardzo podobnej zasadzie jak dywergencja w fizjologii, gdzie pojedyncza komórka nerwowa jest w stanie połączyć się z wieloma innymi). Joy Guilford utożsamił myślenie dywergencyjne z myśleniem twórczym.
Przykłady myślenia dywergencyjnego
Joy Guilford nie tylko wyróżnił dwa skrajnie od siebie różne rodzaje myślenia, ale także zaproponował testy na sprawdzenie myślenia twórczego, a więc na zweryfikowanie swojej kreatywności. Testy nie były trudne i nie przypominały w niczym testów psychologicznych, które są powszechnie dostępne i znane. Zbadanie kreatywności polegało np. na wskazaniu najróżniejszych zastosowań bardzo prozaicznych przedmiotów, które najczęściej używa się tylko w jednym celu. Im więcej zastosowań takiego przedmiotu zostanie wymyślone, tym myślenie twórcze i kreatywność są na wyższym poziomie.
Dzisiaj o myśleniu dywergencyjnym mówi się coraz częściej. W wielu firmach testy tego typu przeprowadzane są na rozmowach kwalifikacyjnych – nie powinno nikogo zdziwić, jeżeli potencjalny pracodawca na rozmowie kwalifikacyjnej zapyta, do czego można zastosować spinacz do papieru?
W szkołach bardzo często uczy się zarówno myślenia dywergencyjnego, jak i myślenia konwergencyjnego. Ten drugi typ występuje niemal zawsze przy pytaniach zamkniętych, gdzie trzeba wskazać wyłącznie jedną prawidłową odpowiedź. Z kolei zadania, które mają wzmocnić myślenie twórcze, to wszystkie zadania otwarte.
Ocena myślenia dywergencyjnego
Joy Guilford stworzył również system oceniania zadań, które badają zakres myślenia dywergencyjnego. Wyróżnił trzy kryteria oceny: płynność, giętkość, oryginalność.
- Płynność – to kryterium ocenia ilość powstałych pomysłów.
- Giętkość – to inaczej elastyczność. Chodzi przede wszystkim o różnorodność sposobów myślenia. Im większa zdolność przełamywania sztywności myślenia, tym lepiej. Badano przekształcenia i transformacje, a także rozbieżności pomiędzy pomysłami.
- Oryginalność – liczyła się przede wszystkim niepowtarzalność pomysłów. Im bardziej niebanalny pomysł, tym oczywiście lepiej.
Ćwiczenie myślenia dywergencyjnego
Dzięki ćwiczeniom myślenia dywergencyjnego można wpłynąć na rozwój swojej kreatywności. Ćwiczenia są bardzo proste i można wymyślać ich naprawdę bardzo dużo. Nieco trudniej jest z nich rozwiązaniem. Jakie to ćwiczenia? Np. należy wymyślić 100 zastosowań tłuczka do mięsa czy cegły. Innym przykładem jest próba opisu konkretnego zawodu, hobby czy rzeczy, korzystając ze wszystkich zmysłów. Zaleca się również próby wymyślania nowatorskich zastosowań konwencjonalnych rzeczy.
Treningi powinny odbywać się systematycznie. Nie można wyćwiczyć kreatywności, jeżeli przeprowadzi się wyłącznie jedno ćwiczenie czy test. Najlepiej ćwiczyć tak często, jak tylko się da – nawet codziennie.
A czy można być jednocześnie kreatywnym i analitycznym? Analityczne myślenie pozwala na odnajdywaniu sensu, logicznej struktury problemu. Z kolei kreatywność polega na syntezie i tworzenie czegoś nowego – wydawałoby się, że są to zupełnie odmienne sposoby myślenia. Jednak są osoby, które potrafią doskonale łączyć myślenie analityczne z kreatywnością, m.in. poprzez wykonywanie ćwiczeń.
Ćwiczenie kreatywności – od czego zacząć?
Kreatywność nie bierze się znikąd. Niekiedy potrzeba bardzo dużo wysiłku, aby ją wyćwiczyć. Jedną z bardzo dobrych i sprawdzonych metod jest zadawanie pytań. Kto? Co? Gdzie? Kiedy? To pytania podstawowe. Można jednak zadawać sobie o wiele bardziej złożone pytania, np. jak coś zastąpić lub jak zmodyfikować jakiś przedmiot. Jak coś zminimalizować albo jak coś połączyć? Do ćwiczeń przydatne może być każde zagadnienie. Wyobraź sobie, że oglądasz przesłuchanie komisji śledczej. Jedna z osób zasiadających w komisji zadaje ciekawe pytanie. Słyszysz odpowiedź, ale możesz spróbować wymyślić dziesiątki innych – być może znacznie lepszych.
Myślenia kreatywnego można się nauczyć, jeżeli będziemy systematycznie wykonywali ćwiczenia. Ćwiczenia można wymyślać samemu i to już staje się przejawem kreatywności! Sztywne nawyki w myśleniu można przezwyciężyć – należy tylko chcieć!
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Jak rozpoznać psychopatę? "Jest człowiekiem zdrowym psychicznie, takim samym jak ja czy wy"
- Apatia – co to jest i jakie są skuteczne sposoby leczenia?
- Czy można zaufać naszej pamięci? "Ma zdolność modyfikowania pewnych szczegółów"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Tara Moore/Getty Images