Co to jest fluktuacja? Kadr, pracowników

Fluktuacja kadr to problem, z którym musi się zmierzyć każda firma. Choć zwyczajowo uważana jest za zjawisko negatywne, czasami może przynieść również pozytywne skutki. Czym jest fluktuacja pracowników i jakie są jej rodzaje?

Fluktuacja zatrudnienia nazywana bywa również rotacją pracowników, płynnością kadr czy ruchliwością pracowniczą. Proces ten związany jest z mobilnością zasobów pracy i stanowi jeden z najważniejszych czynników, które oddziałują na poprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa. W związku z tym, fluktuacja pracowników powinna podlegać odpowiednim pomiarom, których celem jest określenie poziomu rotacji personelu wewnątrz danej firmy. Dzięki temu możliwe jest wychwycenie niepokojących sytuacji i wprowadzanie działań naprawczych.

Co to jest fluktuacja? Znaczenie ogólne

Mianem fluktuacji nazywa się zmienność widoczną w nasileniu konkretnych procesów i zjawisk. Innymi słowy, jest to rodzaj odchylenia od równowagi czy normy, który wyraża się pewnymi wahaniami, płynnością i niestałością. Co ważne, proces ten można odnieść do wielu dziedzin życia. Jego przykładem jest chociażby fluktuacja kwantowa, fluktuacja cen czy wreszcie omawiana fluktuacja zatrudnienia.

Fluktuacja kadr i jej rodzaje

Definicja fluktuacji kadr określa to zjawisko jako przemieszczanie się pracowników, a więc ich przychodzenie i odchodzenie z pracy w danej firmie, następujące w określonym czasie.

Co ważne, definicja fluktuacji pracowników wyróżnia dwa główne rodzaje rotacji. Zalicza się do nich:

dobrowolne odejście z pracy – jest wynikiem rezygnacji pracownika, która może wynikać, np. ze złej atmosfery w pracy czy otrzymania lepszej propozycji zatrudnienia,
niedobrowolne odejście z pracy – wynik sytuacji niezależnych od pracownika, w tym np. decyzji pracodawcy, konieczności zastosowania określonych przepisów czy wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń.

W tym miejscu warto nieco bliżej przyjrzeć się fluktuacji kadr, która ma charakter wymuszony. Czym może być uwarunkowana konieczność odejścia z pracy? Główne czynniki to m.in.:

redukcja zatrudnienia,
likwidacja stanowiska pracy,
zakończenie stosunku pracy zawartego na mocy umowy na czas określony,
zwolnienie dyscyplinarne lub z powodu zbyt niskich kompetencji pracownika,
przejście pracownika na emeryturę,
przedłużająca się choroba lub śmierć pracownika,
wymuszona rezygnacja.

Dobre i złe strony fluktuacji zatrudnienia

Fluktuacja zatrudnienia może stanowić duży problem. Gdy z pracy odchodzą wykwalifikowani pracownicy, firma narażona jest na duże straty. Negatywne strony fluktuacji personelu to m.in.:

utrata sprawdzonego fachowca, która może mieć wpływ na realizację poszczególnych projektów,
koszty związane z odejściem z pracy (np. odprawa) oraz z koniecznością zatrudnienia nowej osoby (np. wdrożenie i szkolenia),
problemy ze znalezieniem nowego, odpowiednio wykwalifikowanego specjalisty,
problemy organizacyjne i zaburzenie płynności funkcjonowania przedsiębiorstwa (w przypadku dużej fluktuacji kadr).

Z drugiej strony, fluktuacja personelu ma też swoje zalety. Utrzymanie jej na odpowiednim poziomie jest pożądane, ponieważ może okazać się bardzo korzystne dla sprawnego funkcjonowania firmy. Pozytywne strony fluktuacji kadr to m.in.:

zwolnienie pracowników o niskich kwalifikacjach, którzy stanowią obciążenie dla firmy,
zwolnienie osób, który mają zły wpływ na morale współpracowników,
tworzenie nowych miejsc pracy i otwarcie się na nowe osoby i możliwości,
zwiększenie ruchliwości wewnątrz firmy (możliwość rozwoju zawodowego, np. awansu, która działa motywująco).

Jak obliczyć fluktuację pracowników?

Zbyt wysoki wskaźnik fluktuacji pracowników oznacza, że w firmie dzieje się coś złego. Aby w porę wychwycić nieprawidłowości, należy co jakiś czas przeprowadzać odpowiednie pomiary. Niestety, choć istnieje wielewzorów na fluktuację kadr, żaden z nich nie jest rzetelnym miernikiem. Mimo to, do najpopularniejszych metod należą:

ogólny wskaźnik rotacji (iloraz wszystkich pracowników, którzy odeszli z firmy w ciągu roku do chwili obecnej i wszystkich obecnie zatrudnionych),
zmodyfikowany wskaźnik rotacji (stosunek pracowników, którzy odeszli z firmy w poprzednim roku do tych, którzy zostali zatrudnieni).
Oprócz tego, do pomiaru fluktuacji kadr można zastosować wskaźnik stabilizacji, wskaźnik "Rookie", wskaźnik zwolnień przez pracodawcę, wskaźnik dobrowolnych odejść lub ogólny indeks rotacji pozytywnej.

Jak obniżyć zbyt wysoką fluktuację personelu?

Co może zrobić pracodawca zmagający się ze zbyt wysoką fluktuacją kadr, która jest możliwa do uniknięcia? Kluczowa kwestia to wprowadzenie pewnych zmian, mających zapewnić pracownikom satysfakcję z pracy i tym samym odwieść ich od planów odejścia z firmy. Należy więc zwrócić uwagę m.in. na: