Triduum Paschalne - co to jest
Pierwsze wzmianki o celebracji Wielkiego Tygodnia pochodzą z IV wieku. Do 1929 roku na określenie Triduum Paschalnego stosowano termin Triduum Sacrum. Obecnie używana nazwa pojawiła się w roku 1924. Łacińskie słowo "triduum" oznacza "trzy dni".
Triduum Paschalne rozpoczyna się wieczorną mszą w Wielki Czwartek (msza Wieczerzy Pańskiej), kończy zaś nieszporami Niedzieli Wielkanocnej.
Triduum Paschalne – Wielki Czwartek
Uroczystość tego dnia upamiętniają ustanowienie eucharystii oraz sakramentu kapłaństwa. W Wielki Czwartek Triduum Paschalne rozpoczyna się wieczorem, ale ten dzień jest wyjątkowy już od rana. W żadnej katolickiej parafii aż do wieczora nie odprawia się Mszy św. Kapłani idą natomiast do katedry, aby na Mszy Krzyżma modlić się razem ze swoim biskupem i odnowić przed nim przyrzeczenia składane podczas święceń. W czasie tej Mszy św. biskup błogosławi oleje używane później do udzielania sakramentów oraz konsekracji kościołów i ołtarzy.
W Wielki Czwartek wieczorem jest odprawiana Msza Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna Święte Triduum Paschalne. Jest ona sprawowana na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy, podczas której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje Ciało i Krew, a następnie dał apostołom do spożycia oraz nakazał im, by czynili to na Jego pamiątkę. Było to ustanowienie dwóch sakramentów: kapłaństwa i eucharystii.
Z wieczorną liturgią łączy się obrzęd obmycia nóg przez biskupa dwunastu mężczyznom. Ma on upamiętniać Ostatnią Wieczerzę, kiedy Jezus obmył nogi uczniom. Jego symbolikę wyjaśniają towarzyszące mu słowa "Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali..." z ewangelii według św. Jana.
W Wielki Czwartek na zakończenie liturgii następuje przeniesienie Najświętszego Sakramentu do kaplicy zwanej "ciemnicą". Symbolizuje to uwięzienie Chrystusa przed śmiercią. Od tej chwili aż do wieczora w Wielką Sobotę, w kościołach milkną dzwony i organy, a odzywają się drewniane kołatki.
Triduum Paschalne – Wielki Piątek
Wielki Piątek to w kościele katolickim jest dniem najgłębszej żałoby. Po południu odprawiana jest liturgia Męki Pańskiej. Centralnym jej wydarzeniem jest adoracja Krzyża. Potem z ciemnicy przynosi się Najświętszy Sakrament i wiernym udziela się Komunii. Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego.
Zgodnie z polską tradycją w Wielki Piątek buduje się kościołach Groby Pańskie. Po liturgii wielkopiątkowej Ciało Chrystusa w postaci opłatka umieszczonego w monstrancji zostaje przeniesione do symbolicznego grobu, przy którym trwa adoracja aż do Wigilii Paschalnej.
W Wielki Piątek odprawiane są także nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W wielu kościołach rozpoczyna się ono o godzinie 15, gdyż właśnie około tej godziny wedle przekazu Ewangelii Jezus zmarł na Krzyżu. W ostatnich latach nabożeństwo Drogi Krzyżowej odprawiane jest także na ulicach wielu polskich miast.
Wielki Piątek jest dniem skupienia, powagi, wzmożonej pobożności i gorliwych praktyk religijnych. To jeden z dwóch dni w kalendarzu liturgicznym, kiedy wiernych obowiązuje post ścisły. Drugim dniem jest Środa Popielcowa. Wierni mają tego dnia powstrzymać się od spożywania pokarmów mięsnych, a także ograniczyć się do jednego posiłku do syta i dwóch niepełnych. Post ścisły obowiązuje wszystkich pełnoletnich do rozpoczęcia 60. roku życia. Niektóre bardzo pobożne osoby przez cały dzień dobrowolnie wstrzymują się od jedzenia i picia lub piją tylko czystą wodę i spożywają trochę suchego chleba.
Triduum Paschalne - Wielka Sobota
Tego dnia w kościołach święcony jest ogień, paschał i woda chrzcielna oraz pokarmy wielkanocne, przynoszone przez wiernych. W koszyczku powinny znaleźć się jajka, kiełbasa, sól, chleb i baranek. Księża święcą te pokarmy, które są przeznaczone na świąteczny stół. Tym samym w Kościele katolickim kończy się czas postu.
Wielka Sobota to przede wszystkim czas oczekiwania i modlitewnej ciszy po wielkopiątkowym pogrzebie Chrystusa. Chrześcijanie w tym dniu oczekują jego zmartwychwstania. Kościół w tym czasie adoruje Najświętszy Sakrament umieszczony w Grobie Pańskim. Zgodnie z polskim obyczajem przy symbolicznym grobie czuwa warta - ministranci, harcerze, niekiedy strażacy w galowych mundurach.
Do wieczora nie sprawuje się mszy świętych. Bardzo popularny jest za to zwyczaj odwiedzania Grobu Pańskiego. We wczesnym chrześcijaństwie był to dzień ciszy i postu z powodu żałoby apostołów.
Wieczorem zaś rozpoczynają się obchody Wigilii Paschalnej - w myśl przepisów liturgicznych jej ceremonie należą już jednak do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Kończy się adoracja przy Grobie Pańskim. Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do tabernakulum, a umieszczaną w niektórych grobach figurę Chrystusa zdjętego z krzyża należy przykryć białym płótnem. Obok pojawia się posąg Chrystusa zmartwychwstałego. Zmartwychwstanie Chrystusa obwieszcza bicie dzwonów i śpiew radosnego Alleluja.
Triduum Paschalne - Niedziela Wielkanocna
Ostatni dzień Triduum Paschalnego pełen jest wielkanocnej radości, u której podstaw leży cud zmartwychwstania. Poranną mszę rezurekcyjną poprzedza uroczysta procesja z Najświętszym Sakramentem. Następnie ksiądz trzykrotnym śpiewem oznajmia zmartwychwstanie Chrystusa. Idący w procesji ministranci niosą krzyż i figurę Zmartwychwstałego, kapłan zaś trzyma przed sobą monstrancję z Hostią. Tradycyjna procesja okrąża kościół, kończy się odśpiewaniem dziękczynnego hymnu.
Triduum Paschalne 2020 - kiedy się zaczyna
Triduum Paschalne zaczyna się w Wielki Czwartek, który w tym roku wypada 9 kwietnia. Kończy się natomiast w Niedzielę Wielkanocną (w 2020 roku będzie to 12 kwietnia).
Triduum Paschalne 2020 - zmiany
W związku z utrudnieniami w odprawianiu liturgii z powodu pandemii koronawirusa, Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała wytyczne odnośnie sprawowania Triduum Paschalnego w miejscach dotkniętych epidemią.
Strona Episkopatu Polski informuje, że Wielkanoc nie może być przeniesiona na inny termin. Msza Święta Krzyżma, która jest sprawowana w Wielki Czwartek, może być przełożona.
W Wielki Czwartek księża mogą koncelebrować Mszę św. Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna Święte Triduum Paschalne, ale wyjątkowo bez ludzi.
Gest umycia nóg, już i tak fakultatywny, powinien być pominięty. Na zakończenie Mszy św. Wieczerzy Pańskiej powinno się pominąć procesję, a Najświętszy Sakrament powinien być przechowywany w tabernakulum
– czytamy w dekrecie Kongregacji.
W czasie Wigilii Paschalnej, przy obrzędzie światła należy pominąć rozpalanie ogniska, a tylko zapalić świecę i, pomijając procesję, przejść do Orędzia Wielkanocnego.
Dekret przewiduje również, że procesje, które ubogacają dni Wielkiego Tygodnia i Triduum Paschalne, mogą zostać przeniesione na inne dni, np. 14 i 15 września.
Zobacz też:
- Pisanki wielkanocne ręcznie robione - jak je zrobić? Wzory i pomysły na Wielkanoc
- Baranek wielkanocny z ciasta piaskowego – prosty przepis na świąteczny deser
- 10 tradycyjnych potraw na Wielkanoc. Zobacz, jak je zrobić
Autor: Adrian Adamczyk