Trzeciorzędowe cechy płciowe warunkowane są przez wydzielanie hormonów. Na ich rozwój mają wpływ przede wszystkim pierwszorzędowe cechy płciowe, związane z budową gonad i wydzielaniem przez nie hormonów żeńskich lub męskich.
Jakie są trzeciorzędowe cechy płciowe?
Trzeciorzędowe cechy płciowe wiążą się głównie z budową ciała typową dla kobiety bądź mężczyzny. To wszystkie cechy charakterystyczne dla danej płci, niezwiązane jednak z budową narządów płciowych.
Do trzeciorzędowych cech płciowych męskich zalicza się:
- zmiany budowy krtani i związaną z tym mutację głosu (niski głos, jabłko Adama),
- szeroką obręcz barkową,
- większą muskulaturę i mniejszą ilość tłuszczu, składające się na typowo męską budowę ciała,
- Intensywniejsze owłosienie, bardziej widoczne i bujne, występujące także na twarzy i podbrzuszu.
Do trzeciorzędowych cech płciowych żeńskich zalicza się:
- charakterystyczną budowę klatki piersiowej (biust),
- szerszą obręcz miedniczą, specyficzną budowę bioder,
- większą ilość tkanki tłuszczowej, mniejszą muskulaturę,
- słabsze owłosienie, brak owłosienia na twarzy oraz podbrzuszu.
Czym wyróżniają się trzeciorzędowe cechy płciowe?
Trzeciorzędowe cechy płciowe, w przeciwieństwie do cech pierwszo- i drugorzędowych, nie pojawiają się na etapie życia płodowego, ani też przez kilka pierwszych lat życia człowieka. Ujawniają się dopiero w momencie, gdy chłopiec lub dziewczynka wchodzi w okres dojrzewania. Dzieje się to między 10. a 14. rokiem życia.
W tym okresie dochodzi do pełnego wykształcenia pierwszorzędowych cech płciowych i podjęcia przez gonady docelowej funkcji rozrodczej. Gonady powiększają się, u mężczyzny rozpoczynają produkcję nasienia. W przypadku kobiety dochodzi do pierwszej owulacji i miesiączki.
Wydzielanie hormonów i ich rosnący poziom w organizmie prowadzą do wykształcenia się trzeciorzędowych cech płciowych. W okresie dojrzewania chłopcy przechodzą mutację głosu, a dziewczynkom rosną piersi.
Czy trzeciorzędowe cechy płciowe mogą ulec zmianie?
Trzeciorzędowe cechy płciowe różnią się od pierwszo- i drugorzędowych także tym, że na różnych etapach rozwoju osobniczego mogą ulegać zmianie. Są one co prawda „zapisane w genach”, ale na ich rozwój w dużej mierze ma także wpływ oddziaływanie środowiska. Do ich regresji lub nasilenia może dochodzić z powodu zaburzeń hormonalnych lub celowych działań. Leczenie hormonalne w trakcie procesu zmiany płci może prowadzić do wykształcenia się u mężczyzny lub kobiety trzeciorzędowych cech płciowych charakterystycznych dla płci przeciwnej.
Przyjmowanie testosteronu może skutkować pojawieniem się zarostu oraz męskiej sylwetki, natomiast przyjmowanie estrogenów może prowadzić do utraty zarostu i wykształcenia się nieco bardziej żeńskiej budowy ciała.
Trzeciorzędowe cechy płciowe i zmiany w ich obrębie mogą także świadczyć o problemach, jakie pojawiły się już na etapie życia płodowego i są związane z procesem determinacji płci (m.in. dysgenezja gonad, hipogonadyzm).
Trzeciorzędowe cechy płciowe jako przedmiot teatralizacji płci
Trzeciorzędowe cechy płciowe służą podkreśleniu cech jednej płci i niwelowaniu cech drugiej. W przypadku niezgodności między tożsamością płciową a płcią fizyczną osoby mierzące się w tym problemem często starają się zminimalizować „widoczność” trzeciorzędowych cech płciowych. Chodzi tu zarówno o wybór stroju, który ma maskować np. męski typ sylwetki albo kobiecy biust, jak i intensywną depilację lub makijaż. Wszystkie te narzędzia wykorzystywane są do podkreślenia cech jednej płci i zniwelowania cech drugiej. Osoba, której tożsamość płciowa nie jest zgodna z płcią fizyczną, poprzez swój ubiór, makijaż, zachowanie, sposób mówienia czy poruszania dąży do tego, by być postrzeganą jako kobieta/mężczyzna, niezależnie od typu płci genetycznej.
Szczególnym wyrazem tego typu zachowań jest zjawisko drag. Osoby identyfikujące się jako drag queen w szczególnie wyrazisty sposób podkreślają m.in. trzeciorzędowe cechy płciowe, często przynależne przeciwnej im płci. W ten sposób zwracają uwagę nie tylko na fizyczne aspekty płci, lecz także na społeczny kontekst, związany z kwestią różnic płciowych. Wykorzystywanie makijażu, depilacji oraz ubioru do podkreślenia określonej płci wskazuje jednocześnie na stereotypowe postrzeganie mężczyzn i kobiet, a także wtłaczanie ich przez społeczeństwo w precyzyjnie określone role.
Zobacz także:
- Chłopiec czy dziewczynka? Genetyk wyjaśnił, czy można zaplanować płeć dziecka
- Przedwczesne dojrzewanie płciowe – przyczyny, objawy, przebieg
- Gender – płeć kulturowa. Definicja i kontrowersje
Zobacz wideo: Dojrzewanie dzieci a dieta
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Stone RF