Słowo „feminizm” powstało w 1837 r. i zostało użyte przez Charlesa Fouriera, francuskiego utopijnego socjalistę. Nie znaczy to, że kobiety wcześniej nie dążyły do emancypacji.
Początki feminizmu
Pierwszą feministką w historii była Christine de Pisan, pisarka żyjąca w XIV wieku.
W czasach rewolucji francuskiej na wzór Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela powstała Deklaracja Praw Kobiety i Obywatelki. Rok później Mary Wollstonecraft opublikowała Wołanie o prawa kobiety , w którym domagała się dostępu do edukacji i równości politycznej dla kobiet.
Idee feministyczne na masową skalę rozprzestrzeniły się jednak dopiero w XIX wieku.
Pierwsza fala feminizmu
Feministki pierwszej, dawnej fali feminizmu nazywały siebie sufrażystkami. Walczyły o prawa kobiet w Anglii i Ameryce. Domagały się równych praw wyborczych, reformy prawa rodzinnego i poprawy warunków ekonomicznych życia kobiet. Dzięki ich wysiłkom kobiety otrzymały prawa wyborcze (w niektórych przypadkach początkowo były to prawa częściowe):
- w 1893 r. w Nowej Zelandii,
- w 1906 r. w Finlandii,
- w 1908 r. w Danii,
- w 1913 r. w Norwegii,
- w 1917 r. w Kanadzie, Holandii, Rosji,
- w 1918 r. w Polsce, na Litwie, w Wielkiej Brytanii,
- w 1919 r. w Belgii, Luksemburgu, na Węgrzech,
- w 1920 r. w Stanach Zjednoczonych.
W tym samym czasie istniał także krytyczny ruch antysufrażystowski.
Feminizm drugiej fali
Za początek nowego ruchu feministycznego uznaje się rok 1963, kiedy Betty Friedan wydała Mistykę kobiecości. W swojej książce protestowała przeciwko temu, by kobieta miała się realizować wyłącznie jako niepracująca gospodyni domowa.
Nowy ruch feministyczny nie zajmował się już walką o formalne równouprawnienie czy prawa wyborcze, bo te postulaty udało się już spełnić. Działanie feministek w latach 60. i 70. skupiało się na tym, by formalne równouprawnienie kobiet przekładało się na praktykę. Wśród postulatów feministek było też uwzględnienie roli kobiet w historii („herstory”) oraz zwiększenie obecności kobiet w polityce i na wyższych stanowiskach (próby przebicia „szklanego sufitu”). Ważnym problemem było także prawo reprodukcyjne.
Feminizm drugiej fali rozwinął się przede wszystkim w USA i niektórych krajach Europy Zachodniej – głównie w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji.
Do Polski, ze względu na żelazną kurtynę, feminizm drugiej fali nie dotarł w takiej formie jak opisywana powyżej. W Polsce Ludowej kobiety były – w oficjalnej propagandzie – w pełni równouprawnione. W 1956 r. otrzymały także prawo do aborcji. Druga fala feminizmu z Zachodu dotarła do nas po 1989 r.
Feminizm trzeciej fali
Wskutek braku porozumienia co do idei propagowanych przez drugą falę feminizmu, pojawił się kolejny ruch. Był to tzw. postfeminizm. Ten pogląd skupia się na tym, że feminizm osiągnął, co było do osiągnięcia i się wyczerpał.
W odpowiedzi pojawiła się trzecia fala feminizmu, twierdząca, że do listy postulatów feministek należy dopisać również kwestie mniejszości rasowych i etnicznych, religii oraz podziałów ekonomicznych. Dotychczas idea równouprawnienia kobiet była związana z sytuacją białych kobiet z klasy średniej. A równouprawnienie powinno dotyczyć także kobiet należących do wszelkich mniejszości, mniej zarabiających i należących do niższych klas społecznych.
Przez niektórych badaczy trzecia fala jest uznawana za rozwinięcie drugiej fali feminizmu.
Rodzaje feminizmu
Feminizm trzeciej fali doprowadził do tego, że powstały różne odłamy feminizmu, skupiające się na różnych mniejszościach. Wyróżniamy np.:
- czarny feminizm (feminizm społeczności afroamerykańskiej),
- feminizm latynoski,
- feminizm czerwony (feminizm społeczności indiańskiej),
- feminizm trzecioświatowy,
- feminizm lesbijski.
Inne rodzaje feminizmów
Feminizm może się też dzielić ze względu na podejście:
- feminizm psychoanalityczny – przyczyny nierówności kobiet leżą w psychice (kompleks Edypa),
- feminizm egzystencjalny – nurt łączący feminizm z egzystencjalizmem, analizujący pozycję kobiet z punktu widzenia filozofii egzystencjalnej,
- feminizm postmodernistyczny – doszukujący się źródeł opresji kobiet w samej strukturze języka,
- feminizm anarchistyczny – źródłem opresji kobiet są struktury państwa, należy więc całkowicie znieść władzę człowieka nad człowiekiem,
- ekofeminizm – połączenie ekologii z feminizmem – dyskryminacja ma to samo źródło, co niszczenie środowiska naturalnego, przedmiotowe traktowanie zwierząt.
- Feminizm radykalny a liberalny
Feministki radykalne są skłonne do walki o wysuwane przez siebie postulaty, dążą do rewolucji. Feministki liberalne starają się o wdrożenie reform społecznych, nie chcą zmiany całego dotychczasowego systemu społecznego.
Feministyczne nauki humanistyczne i społeczne
Wskutek rozwoju myśli feministycznej, do nauki weszły nowe dziedziny:
- gender studies,
- feministyczna filozofia,
- feministyczna antropologia,
- feministyczna teoria prawa,
- feministyczna teologia,
- feministyczne ujęcie badań literackich,
- feminizm w muzykologii,
- historia kobiet.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Maria Curie-Skłodowska - ikona feminizmu. Co łączy Elisabeth Dudę z noblistką?
- Maciej Dowbor sprzeciwia się "samcom alfa" w Dzień Feminizmu. "Jako mąż i ojciec dwóch córek muszę walczyć o ich prawa"
- Ewa Farna wzbudziła dyskusję na temat feminizmu. "Samo słowo niestety na razie ma też negatywne konotacje"
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: Diamond Dogs/Getty Images