Tożsamość płciowa to termin, który zawdzięczamy rewolucji feministycznej, zarówno socjopolitycznej, jak i akademickiej. Badaczki takie jak Kate Millet czy Judith Butler podkreślały, że tożsamość płciowa nie jest czymś, z czym człowiek się rodzi. Jest to efekt gry i serii napięć między własnym wyobrażeniem płci a wyobrażeniem zapisanym w kulturze danego społeczeństwa.
Kiedy pojawiła się tożsamość płciowa?
Tożsamość płciowa przez wieki nie istniała jako termin w dyskursie społecznym, politycznym czy kulturowym. Kwestie płci jednoznacznie wiązano bowiem z fizycznością i fizjologią. Szczególnie XVIII i XIX wiek przysłużyły się jednoznacznemu definiowaniu płci, mimo że – jak słusznie zauważał Michel Foucault – w starożytności nie istniało pojęcie "prawdziwej płci", a hermafrodyta był normalnym członkiem społeczeństwa. Wymagano od niego jedynie, aby na dorosłym etapie życia dokonał jednoznacznego wyboru płci i się go trzymał.
Kolejne wieki zmieniły jednak podejście do kwestii płciowości. Po porodzie określano płeć fizyczną dziecka i zgodzie z tą płcią je wychowywano bez możliwości jakichkolwiek odstępstw.
Dostrzeżenie problemu tożsamości płciowej jest ściśle związane z rewolucją feministyczną, którą symbolicznie zapoczątkowało słynne zdanie z "Drugiej płci" Simone de Beauvoir: "Nie rodzimy się kobietami, stajemy się nimi". Związek feminizmu z problematyką gender, queer i LGBT przyniósł istotną zmianę w postrzeganiu kształtowania się tożsamości płciowej, jej niezależności od budowy fizycznej i uzależnienia od wyobrażeń kulturowych dominujących w określonym społeczeństwie.
Co to jest tożsamość płciowa?
Tożsamość płciowa to termin, którym po raz pierwszy w dyskursie naukowym posłużyła się amerykańska psycholog Janet Taylor Spence. W 1984 roku wprowadziła ten termin do literatury naukowej. O ile przedmiotem (toczonych do tej pory) dyskusji jest sposób kształtowania się tożsamości płciowej, o tyle od samego początku nie ulegało wątpliwości, że tożsamość płciowa to świadomość przynależności do określonej grupy płciowej. Jest ona wyrażana przez indywidualne poczucie odgrywanej przez siebie roli płciowej oraz akceptację tej roli. Tożsamość płciowa jest więc związana z pełną świadomością bycia mężczyzną lub kobietą oraz poczuciem, że rola ta jest wyrazem autonomicznego wyboru.
Kiedy kształtuje się tożsamość płciowa?
Tożsamość płciowa kształtuje się znacznie dłużej niż płeć fizyczna. Ta druga, uwarunkowana biologicznie, zaczyna kształtować się w 7. tygodniu ciąży, a w okolicach 14. tygodnia w przypadku chłopca podczas badania USG można dopatrzyć się już zarysu jąder.
Tożsamość płciowa rozwija się mniej więcej od 2. roku życia. Dziecko w wieku 2–3 lat zaczyna się zastanawiać, czy jest chłopcem czy dziewczynką. Proces kształtowania się tożsamości płciowej polega na:
- utożsamieniu się z konkretną grupą płciową,
- przyjęciu zachowań charakterystycznych dla określonej grupy płciowej,
- utożsamieniu się z rolami społecznymi przypisanymi danej płci.
Proces kształtowania się tożsamości płciowej trwa do 5 lat . Uznaje się jednak, że tożsamość płciowa dziecka najczęściej ustala się do 3. roku życia i później bardzo trudno o ewentualną jej zmianę.
Zaburzenia tożsamości płciowej
Tożsamość płciowa może zostać zaburzona zarówno przez czynniki biologiczne, jak i psychologiczne. Do tych pierwszych należą przede wszystkim schorzenia ośrodkowego układu nerwowego oraz zaburzenia hormonalne. W kontekście psychologicznym nie bez znaczenia jest sposób wychowania dziecka bez uwzględnienia jego biologicznej płci lub wręcz przeciwnie – ze szczególnie mocnym nakierowaniem na role i zachowania związane z płcią biologiczną.
Do najczęstszych zaburzeń tożsamości płciowej należą:
- transseksualizm, czyli niezgodność między płcią biologiczną a kulturowym wzorcem, który gotowa jest przyjąć dana osoba, co niejednokrotnie skutkuje decyzją o medycznym upodobnieniu się do przyjętego wzorca;
- transwestytyzm, czyli odmiana transseksualizmu, w której niezgodność między płcią fizyczną a kulturową nie prowadzi do decyzji o zmianie wyglądu.
Orientacja seksualna i tożsamość płciowa
Tożsamość płciowa i orientacja seksualna są ze sobą związane, ale nie zawsze bezpośrednio się na siebie przekładają. Tożsamość płciowa nie musi wcale przekładać się na orientację seksualną. Ta z kolei nie musi warunkować poczucia płci kulturowej. Związek między orientacją seksualną i tożsamością płciową jest natomiast szczególnie mocno widoczny w aspekcie prawnym. Wiele lat walczono bowiem o zniesienie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Współcześnie większość cywilizowanych krajów posiada taki zapis w najważniejszych aktach prawnych.
Życie z socjopatą. Jak wyjść z toksycznej relacji? Zobacz wideo:
Zobacz też:
- Alexander McQueen obchodziłby dziś urodziny. Jak "chuligan mody" zrobił krótką, lecz spektakularną karierę?
- Izabela Janachowska o trendach ślubnych na 2021 rok. Jaką suknię najlepiej wybrać? "Panny młode na początku są nieprzekonane"
- Jak z biegiem lat zmieniał się męski styl? "Wszystko wraca, ponieważ ciężko wynaleźć coś nowego"
Nie oglądałeś Dzień Dobry TVN na antenie? Pełne odcinki znajdziesz w serwisie Player.pl
Autor: Adrian Adamczyk