Na czym polega i co to jest action painting?

Współczesne malarstwo wielu osobom kojarzy się z abstrakcją. Wymaga ono interpretacji dzieła i każdy może zrobić to na swój sposób, dostrzegając w obrazie coś innego. Ciekawym zjawiskiem, które pojawiło się w sztuce w połowie ubiegłego wieku, jest action painting.

Czym dokładnie jest action painting? Czym wyróżniają się obrazy malowane w taki sposób? Kto jest przedstawicielem tego nurtu? Jeżeli chcesz poznać odpowiedzi na te pytania, zachęcamy do lektury poniższego tekstu.

Czym jest action painting?

Action painting to jedna z technik malarskich. Można spotkać się również z takimi nazwami jak malarstwo akcji lub malarstwo gestu (angielskie terminy, które stosuje się zamiennie, to również gestual painting czy act painting ). Nurt ten został zapoczątkowany w Stanach Zjednoczonych w latach 40. ubiegłego wieku. Natomiast nazwa określająca tę technikę została po raz pierwszy użyta w 1952 roku przez Harolda Rosenberga i odnosiła się do twórczości Jacksona Pollocka. Co ciekawe, action painting łączony jest często z zasadą all-over, która mówi o tym, aby malować w taki sposób, by każdy fragment tworzonego obrazu był tak samo ważny – nie należy wyróżniać żadnego z elementów kompozycji.

Nurt action painting wyrósł z założenia, że obraz nie jest ukończonym dziełem. To zapis całego procesu tworzenia. Sam akt malowania stanowił podstawową formę wyrazu ekspresji, co często prowadziło do powstawania happeningów.

Jakie są cechy charakterystyczne action paintingu?

Obrazy powstające w tym stylu, czyli action paintings, tworzone są poprzez spontaniczne rozlewanie farby na płótnie. Autor może to robić na różne sposoby – wspomniane już rozlewanie, chlapanie czy rozpryskiwanie. Obrazy powstałe w taki sposób cechuje spontaniczność i emocjonalność. Bije z nich energia, często można spotkać się z określeniem, że są to dzieła pełne różnorodnych emocji towarzyszących autorowi w czasie malowania. Taki sposób tworzenia wiąże się również z elementem przypadkowości, ponieważ nie można do końca przewidzieć, gdzie rozlewana farba spadnie. Trzeba jednak pamiętać, że autor obrazu nie wszystko oddaje przypadkowi. Może oddziaływać na odbiorcę nie tylko przez układ farby na płótnie, ale także przez dobór kolorów czy fakturę całego dzieła.

Action painting jest wykorzystywany również jako forma terapii artystycznej , szczególnie w psychoterapii, terapii pedagogicznej oraz w zabawach edukacyjnych z dziećmi w różnym wieku.

Główni przedstawiciele action paintingu

Jako jednego z najważniejszych przedstawicieli action paintingu wymienia się przede wszystkim Jacksona Pollocka . Stosował on między innymi technikę drippingu, która polega na malowaniu strugą lakieru cieknącą z przedziurawionej puszki. Malarz pracował nad fakturą obrazu, dodając do emalii i lakierów przemysłowych, z których korzystał w swojej twórczości, piasek lub odłamki szkła. Nie używał tradycyjnych przyborów malarskich, ale przedmiotów takich jak np. rozpylacze czy patyki. Wylewał też farbę wprost z puszki, co pozwalało na uzyskanie różnorodnych efektów. Można śmiało powiedzieć, że twórczość Jacksona Pollocka pozwoliła na przetarcie szlaków kolejnym artystom, którzy rozwinęli ten nurt, a także opracowywali inne techniki uznawane obecnie za cześć action paintingu.

Obok Pollocka jako jednego z prekursorów action paintingu wymienia się również Willema de Kooninga . Malarz już w latach 30. ubiegłego wieku zainteresował się sztuką abstrakcyjną. Do jego najbardziej charakterystycznych dzieł zalicza się takie obrazy jak Kobieta czy Stojący mężczyzna. Później powstała cała seria dzieł z wyrazem „kobieta” w tytule, dla rozróżnienia dodawane były kolejne liczby. Obrazy cechowały się ekspresyjnością i emocjonalnością. Jako ciekawostkę można podać, że jeszcze za życia artysty jego dzieła z początkowego okresu twórczości osiągały wysokie ceny na aukcjach, np. Różowa dama z 1944 roku została sprzedana w 1987 roku za 3,6 mln dolarów.

Wśród innych znanych przedstawicieli tego nurtu w malarstwie można wymienić między innymi Franza Kleina (jego obrazy często były utrzymane w czarno-białej tonacji; można w nich odnaleźć odwołania do japońskiej kaligrafii), Jacka Tworkova (malarz polskiego pochodzenia; jego dzieła charakteryzowały się wyrazistymi barwami oraz swobodnymi ruchami pędzla), Philipa Gustona (dla jego twórczości typowa była wąska paleta barw – stosował zazwyczaj czernie, szarości, biele i czerwienie) czy Bradleya Walkera Tomlina (jego dzieła były pokryte wzorami kaligraficznymi). Również w Europie pojawiali się przedstawiciele action paintingu. Po taki sposób wyrazu sięgali między innymi Pierre Soulages czy Hans Hartung.