Niepożądany odczyn poszczepienny to nic innego, jak niekorzystna reakcja organizmu na składniki szczepionki. Mimo iż w większości przypadków nie jest ona groźna, zdarzają się poważne i ciężkie odczyny poszczepienne. Szczególnie te ostatnie mogą stanowić wskazanie do przerwania szczepienia.
Co to jest niepożądany odczyn poszczepienny?
Niepożądany odczyn poszczepienny, ICD-10 T88.1, Y58 i Y59, to według międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych każda niekorzystna reakcja organizmu na składniki podanej szczepionki. Występuje on do czterech tygodni po szczepieniu.
COVID-19
Według definicji Głównego Inspektoratu Sanitarnego, odpowiedzialnego za kontrolę szczepień, NOP to niepożądany objaw chorobowy, pozostający w związku czasowym z przeprowadzonym szczepieniem ochronnym.
NOP należy odróżnić od reakcji fizjologicznej organizmu na szczepienie. Niejednokrotnie jest to bardzo trudne i wymaga konsultacji lekarskiej. W przypadku NOP konieczne jest wystąpienie relacji przyczynowo-skutkowej między szczepieniem a np. gorączką lub bólem. Często nie jest to oczywiste i dlatego niezbędna jest konsultacja lekarska.
Zarówno fizjologiczna reakcja organizmu, jak i niepożądany odczyn poszczepienny nie są groźne dla organizmu i w większości przypadków ustępują samoistnie.
Jakie są najczęstsze niepożądane odczyny poszczepienne?
Niepożądany odczyn poszczepienny może przyjmować formę miejscową lub ogólną. Ze względu na charakter objawów NOP dzieli się na lekki, poważny i ciężki. Właściwie tylko ten ostatni wymaga pomocy lekarskiej i może być groźny dla zdrowia i życia dziecka.
Typowe niepożądane odczyny poszczepienne to:
- ból, obrzęk, zaczerwienienie w miejscu podania szczepienia,
- gorączka, czasem także wysoka,
- powiększenie węzłów chłonnych w okolicy podania szczepienia.
Poważne niepożądane odczyny poszczepienne to:
- bardzo wysoka gorączka,
- obrzęk stawu w okolicy wkłucia,
- krew w kale,
- wymioty.
Te objawy, mimo że uciążliwe i bolesne, również ustępują samodzielnie i nie wymagają hospitalizacji dziecka. Do niepokojących objawów, występujących niezwykle rzadko, należy zaliczyć:
- zaburzenia przytomności, omdlenia,
- duszności, trudności z oddychaniem,
- uogólnioną pokrzywkę,
- obniżenie napięcia mięśniowego,
- drgawki.
Ciężka forma niepożądanych odczynów poszczepiennych to: wstrząs anafilaktyczny, trombocytopenia czy zaburzenia funkcji układu nerwowego.
Odczyn poszczepienny – leczenie
Leczenie odczynu poszczepiennego w większości wypadków nie jest konieczne. Trzeba pamiętać, że NOP to niekorzystna reakcja organizmu na szczepionkę, a nie choroba. NOP bardzo często właściwie nie łączy się z samymi antygenami obecnymi w szczepionce, lecz jej dodatkowymi składnikami. Dolegliwości często mogą być w ogóle niezwiązane z NOP, a stanowić sygnał np. rozwijającej się infekcji dróg oddechowych. Z wszystkich tych powodów po podaniu szczepionki należy po prostu bardzo uważnie obserwować dziecko i jego reakcje.
Pomoc lekarska jest właściwie potrzebna jedynie w przypadku ciężkich odczynów poszczepiennych. Często stają się one powodem zaprzestania szczepienia lub zmiany szczepionki.
Miejscowa reakcja organizmu, która najpierw ujawnia się w postaci guzka, następnie stwardnienia zmieniającego się po kilku tygodniach w owrzodzenie, ostatecznie przechodzące w bliznę, jest zupełnie normalna i świadczy o właściwym przyjęciu szczepionki przez organizm dziecka. Rodziców noworodków (szczepionka przeciw gruźlicy jest podawana przed wypisem ze szpitala po porodzie) te nacieki często niepokoją. Nie ma jednak powodu do stresu – niepożądany odczyn poszczepienny w przypadku gruźlicy wygląda właściwie u wszystkich szczepionych tak samo.
Zobacz także:
- Obowiązkowe szczepienia kotów przeciw wściekliźnie. Na jakim obszarze obowiązuje?
- Ruszają szczepienia dzieci przeciwko COVID-19. Są wytyczne Ministerstwa Zdrowia
- Osoby, które przyjęły przypominającą dawkę szczepionki, otrzymają SMS-y od Ministerstwa Zdrowia
Autor: Adrain Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Jelena Stanojkovic/Getty Images