Zasady deontologii znajdują swoje zastosowanie zarówno w filozofii, jak i w religii czy etyce, a także w kodeksach i statutach zawodowych. Deontologia i etyka są ze sobą ściśle powiązane, tworząc konstrukt etyki deontologicznej. Co to jest deontologia i jakie ma zastosowanie w zawodach zaufania publicznego? Podpowiadamy.
Co to jest deontologia i etyka deontologiczna?
Deontologia, czyli etyka deontologiczna, to nazwa kierunku filozoficznego i zbioru reguł etycznych, które mają zastosowanie w różnych dziedzinach życia. Deontologowie uważają, że istnieją pewne czyny, których nie należy wykonywać, a w życiu warto posługiwać się kodeksem etycznym i zasadami moralnymi. Według etyki deontologicznej cel nie uświęca środków, ponieważ nawet najlepszy skutek nie może usprawiedliwić niegodziwości czynów takich jak oszustwo, kłamstwo, morderstwo, poniżanie czy torturowanie. Deontologia jest teorią etyczną, która ma pewne cechy charakterystyczne:
- uznanie nakazów i zakazów,
- stosowanie się do zasad moralnych, kodeksów etycznych,
- reguły moralne mają bardzo wysokie miejsce w hierarchii,
- obowiązki w życiu należy szanować.
Zdaniem deontologów istnieją tak zwane rygory deontologiczne, czyli zasady zabraniające nam wykonania pewnych rzeczy. Przykładowo, nawet jeśli moglibyśmy uchronić 1000 osób przed śmiercią z rąk oprawcy, to nie wolno nam zabić tego oprawcy, aby uratować pozostałe osoby. Rygory deontologiczne są poddawane krytyce przez wielu naukowców. Najbardziej znaną osobą, która starała się uzasadnić rygory, był Immanuel Kant. Jego zdaniem moralność płynie z poszanowania innych ludzi jako równych i autonomicznych. Ludzie mogą więc kierować się własnymi racjami i tworzyć przepisy prawa. Współcześnie uważa się, że rygory deontologiczne są bardzo kategoryczne i nie pozwalają jednostce na wolny wybór oraz kierowanie się swoją indywidualnością. Zbiór nakazów i zakazów w deontologii jest więc bardzo restrykcyjny, niepodważalny i niemożliwy do zmiany.
Deontologia zawodowa i kodeks deontologiczny
Osoby wykonujące zawody zaufania publicznego powinny kierować się kodeksem deontologicznym, czyli pewnymi zasadami postępowania. Deontologia zawodu odnosi się zwłaszcza do lekarzy, weterynarzy, pielęgniarek, naukowców, psychologów. Kodeksy deontologiczne składają się z procedur zgodnych z prawem i moralnością. Deontologia lekarska ściśle wiąże się z Kodeksem Etyki Lekarskiej. Każdy absolwent studiów medycznych składa przysięgę o następującej treści: "Przyjmuję z szacunkiem i wdzięcznością dla moich Mistrzów nadany mi tytuł lekarza i w pełni świadomy związanych z nim obowiązków przyrzekam:
- obowiązki te sumiennie spełniać;
- służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu;
- według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać chorobom, a chorym nieść pomoc bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne, mając na celu wyłącznie ich dobro i okazując im należny szacunek;
- nie nadużywać ich zaufania i dochować tajemnicy lekarskiej nawet po śmierci chorego;
- strzec godności stanu lekarskiego i niczym jej nie splamić, a do kolegów lekarzy odnosić się z należną im życzliwością, nie podważając zaufania do nich, jednak postępując bezstronnie i mając na względzie dobro chorych;
- stale poszerzać swą wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata lekarskiego wszystko to, co uda mi się wynaleźć i udoskonalić".
W Polsce istnieje także deontologia pielęgniarska oraz weterynaryjna. Można stwierdzić, że we wszystkich zawodach zaufania publicznego obowiązują następujące zasady:
- przedstawiciel zawodu powinien działać zgodnie z normami etycznymi,
- rolą przedstawiciela zawodu zaufania publicznego jest zaspokajanie najważniejszych potrzeb społeczeństwa i ochrona wartości,
- działanie nie powinno być ukierunkowane tylko na zysk finansowy,
- przedstawiciel zawodu musi dochować tajemnicy zawodowej i zadbać o poufność danych,
- występuje sformalizowana deontologia zawodowa,
- przedstawiciel zawodu musi znać reguły etyczne i kierować się zasadami moralnymi w swojej pracy.
Środowiska zawodowe chcą kształtować swoje relacje z otoczeniem zgodnie z przyjętymi zasadami. Niestety zdarza nam się spotykać z łamaniem kodeksów zawodowych i działaniem ukierunkowanym głównie na zyski finansowe. Jednocześnie kodeksy etyki zawodowej mogą być odpowiedzią na ciągle zmieniający się świat i zasady gospodarki wolnorynkowej, ponieważ to właśnie one są czymś stałym i niezmiennym.
Bibliografia:
Źródło przyrzeczenia lekarskiego: https://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0003/4764/Kodeks-Etyki-Lekarskiej.pdf
Zobacz też:
- Sisu, czyli fińska strategia i sposób na życie
- Kraśnik – miasto, które stało się hitem Internetu. Dlaczego?
- Lubią swoje życie singla: "Jest dużo wygodniej, bez żadnych nastoletnich dram"
8 lat po medycznym przełomie. Wielki sukces polskich lekarzy
Autor: Adrian Adamczyk