Uzależnienia stanowią poważny problem w społeczeństwie XXI wieku. Niszczą nie tylko ciało, ale również umysł. Uzależnić można się bardzo łatwo i niemal od wszystkiego. Zwykle zaczyna się niewinnie, a utrata kontroli następuje szybko i niepostrzeżenie. Poznanie przyczyny uzależnienia pozwoli na efektywniejszą terapię.
Zobacz także:
Uzależnienie od gier komputerowych – jak leczyć?
Fonoholizm, czyli uzależnienie od telefonu. Czym grozi?
Uzależnienie od piwa – czy to już alkoholizm?
Jakie są przyczyny uzależnień?
Poznanie dokładnej przyczyny uzależnień to złożony problem dzisiejszej medycyny i psychologii, na który składa się kilka przenikających się i wzajemnie na siebie wpływających czynników: genetycznych, biologicznych, społecznych, psychologicznych i środowiskowych. Rozwój nałogu jest zawsze uwarunkowany indywidualnie, dlatego każdy przypadek powinien być traktowany odrębnie, z uwzględnieniem wszystkich aspektów bio-psycho-społecznych danej jednostki.
1. Czynniki biologiczne - zalicza się do nich właściwości organizmu i jego reakcje na obecność różnego rodzaju substancji, tolerancję na ich działanie i ogólny stan zdrowia. Do powstania niektórych uzależnień predysponuje płeć.
2. Czynniki genetyczne - badania wykazały, że dzieci osób przejawiających tendencje do uzależnień częściej ulegają nałogom w dorosłym życiu.
3. Czynniki społeczne - jedną z przyczyn uzależnień mogą być zaburzone stosunki w rodzinie lub związku. Najczęściej jest to: dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej, rozpad więzi, brak poczucia miłości i akceptacji, rozwód, brak zainteresowania ze strony rodziców lub nadopiekuńczość, a także wadliwy proces resocjalizacji.
4. Czynniki psychologiczne - są to różnego rodzaju zaburzenia psychiczne, mechanizmy obronne jednostki, sposoby reagowania na problemy, stres i napięcie emocjonalne oraz radzenie sobie z nimi, poczucie własnej wartości, osobowość, dojrzałość emocjonalna.
5. Czynniki środowiskowe - to wpływ środowiska, w którym wychowuje się lub przebywa jednostka. Często do powstania nałogu dochodzi pod wpływem rówieśników, mody, chęci przynależności do jakiejś grupy (potrzeba akceptacji). Przyczyną uzależnienia może być także chęć wykazania się lub dorównania szybkiemu tempu życia (np. sięganie po substancje psychoaktywne zwiększające wydajność umysłu). Istnieją także społeczeństwa, w których spożywanie substancji narkotycznych jest akceptowanym rytuałem.
Badacze wyróżnili także kilka teorii wyjaśniających przyczyny uzależnień:
- psychologiczna – uzależnienie jest mechanizmem obronnym jednostki;
- medyczna – nałóg jest chorobą, na którą mają wpływ właściwości organizmu;
- socjologiczna – uzależnienie jest spowodowane zachodzącymi współcześnie zmianami cywilizacyjnymi;
- pedagogiczna – nałóg jest skutkiem źle przeprowadzonego procesu socjalizacji danej jednostki.
Jak powstaje uzależnienie?
Niezależnie od przyczyny uzależnienia mechanizm jego powstawania jest w każdym przypadku taki sam. Są to złożone procesy poznawcze, fizjologiczne oraz behawioralne, które prowadzą do tego, że przyjmowanie jakiejś substancji lub wykonywanie określonej czynności staje się wewnętrznym przymusem i w hierarchii wartości jest stawiane wyżej od innych rzeczy. Rzecz, od której dana osoba jest uzależniona, powoduje szereg biochemicznych reakcji zachodzących w mózgu, co wywołuje uczucie ulgi, szczęścia, euforii. Zaczyna więc kojarzyć się z przyjemnością, dlatego jednostka częściej do niej wraca, zwłaszcza gdy ma obniżony nastrój lub nie jest w stanie poradzić sobie z jakimś problemem. Ponadto zwiększa się tolerancja organizmu, dlatego osoba uzależniona musi przyjmować coraz większe dawki danej substancji lub wykonywać coraz częściej jakąś czynność, aby znowu poczuć ten sam efekt psychiczny i emocjonalny.
Jak leczyć uzależnienia?
Wyróżnia się dwa typy uzależnień: psychiczne oraz fizjologiczne (fizyczne). Nie wszystkie substancje i czynności powodują rozwinięcie się obu typów nałogu. Ważne jest stwierdzenie rodzaju uzależnienia, ponieważ postępowanie lecznicze wygląda nieco inaczej.
1. Uzależnienie fizyczne - konieczność przyjmowania określonej substancji wyraża się szeregiem objawów ze strony ciała: bólem, bezsennością, drżeniem mięśni, uczuciem zimna, biegunką lub wymiotami. Leczenie jest stosunkowo łatwe i polega na stosowaniu środków farmakologicznych zmniejszających dolegliwości oraz leków psychiatrycznych.
2. Uzależnienie psychiczne - to silna potrzeba wykonywania czynności lub spożywania substancji, która nie powoduje objawów ze strony ciała. Pojawia się natomiast osłabienie woli, kompulsja, obsesja, natrętne myśli, wzrost popędu, samooszukiwanie się oraz utrata zainteresowania otoczeniem i samym sobą, co prowadzi do wyniszczenia fizycznego. Leczenie tego typu uzależnienia wymaga silnej woli, chęci współpracy i podjęcia psychoterapii.
Przy wyborze sposobu leczenia uzależnienia najważniejsze jest to, żeby dostać właściwą diagnozę. Jeśli ktoś pije długo i jest w ciągu, to warto, aby na początku przeszedł tzw. detoks, czyli oczyścił organizm. Gdy po detoksie utrzymuje trzeźwość, to warto się zastanowić nad placówkami, do których przychodzi się trzy razy w tygodniu na grupę i jedno spotkanie indywidualne, a potem wraca do domu. Jeżeli po detoksie uzależniony znowu zaczyna pić, należy szukać ośrodka stacjonarnego.
- powiedziała Dorota Woronowicz.
Pomoc w walce z uzależnieniem można uzyskać od osób bliskich, od lekarza pierwszego kontaktu, w szpitalu, od psychologa lub psychiatry oraz w grupie wsparcia. Można także zadzwonić na telefon zaufania (800-120-289).
Czy drogie ośrodki leczenia uzależnień są skuteczniejsze?
Ostatnio w prasie plotkarskiej pojawiły się informacje, jakoby znany muzyk disco polo Zenek Martyniuk chciał wysłać swojego syna na odwyk do USA, a za leczenie zapłaci majątek. Sceptycznie do drogich ośrodków leczących uzależnienia odnosi się Dorota Woronowicz:
Skutki tego leczenia często są niezadowalające, bo prawda jest taka, że ekskluzywność ośrodka i liczba atrakcji nijak się ma do efektów terapii. Leczenie nie polega na umilaniu życia i na siedzeniu w jacuzzi i saunie, tylko na tym, żeby osoba uzależniona faktycznie zmierzyła się z problemem i uzyskała profesjonalną pomoc. Do nas często przychodzą ludzie po dziwnych ośrodkach – to często ludzie rozgrzebani psychologicznie, którzy ewidentnie nie dostali odpowiedniego wsparcia psychologicznego.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN