Manipulacja jest procedurą celową, która jest przemyślana. Możemy wyróżnić wiele sfer życia, w których ludzie posługują się technikami manipulacji, na przykład reklamę, politykę czy życie społeczne. Bardzo często w mediach pojawiają się tematy dotyczące manipulacji emocjami i psychomanipulacji w związkach, ponieważ jest to ważna kwestia w toksycznych relacjach. Na czym polega manipulacja i jak się przed nią ochronić? Podpowiadamy.
Więcej:
- Co najczęściej nas frustruje? Przyczyny i leczenie frustracji
- Radość z życia w 10 krokach
- FOMO – syndrom współczesnego świata
Co to jest manipulacja?
Manipulacja to chęć zmiany ludzkich zachowań, postaw i przekonań w sposób celowy i ukierunkowany. Należy zaznaczyć, że perswazja i manipulacja to dwa różne procesy. Proces perswazji umożliwia odbiorcy wybór i uwzględnia jego potrzeby psychiczne, natomiast manipulacja wiąże się z brakiem swobody ze strony odbiorcy i kłamstwami lub zmianą rzeczywistości ze strony nadawcy. Zdaniem Simona, amerykańskiego psychologa, skuteczną manipulację charakteryzują:
- ukrycie prawdziwych intencji manipulatora,
- znajomość słabych stron ofiary,
- nieprzejmowanie się konsekwencjami przez manipulatora.
Prostym przykładem manipulacji może być sytuacja, w której znajomy zaprasza na kawę tylko dlatego, że chce uzyskać cenne informacje dotyczące na przykład danego stanowiska pracy. Znajomy ten manipuluje rozmową w taki sposób, aby dowiedzieć się jak najwięcej.
Manipulacja – techniki
Psychologowie opisali kilka technik manipulacji, które stosowane są przez ludzi w życiu codziennym i wynikają z następujących reguł:
- Reguła wzajemności, która polega na odwzajemnieniu się drugiej osobie za przysługę; wynika to nie tylko z czystej kurtuazji, ale także z poczucia bycia zobligowanym i prowadzi do możliwości manipulacji innymi ludźmi w taki sposób, aby poczuli, że za pewną przysługę muszą się nam odwzajemnić.
- Reguła autorytetu, która została dokładniej opisana przez psychologa Milgrama. Odkrył on, że ludzie potrafią zadać cierpienie niewinnemu człowiekowi tylko dlatego, że tak nakazuje autorytet. Jest to przykład manipulacji społecznej , który często wykorzystywany jest we współczesnym świecie.
- Reguła zaangażowania i konsekwencji, która wiąże się ze specyfiką ludzkiego umysłu. Okazuje się, że ludzie po zobowiązaniu się do danej czynności lub opinii nie chcą się wycofać ze względu na zaangażowanie. Na tym bazują uliczni naciągacze, którzy pytają przechodniów, ile byliby w stanie wydać na dany cel, a następnie zachęcają do wpłacenia tej konkretnej kwoty. Jest to bardzo dobry przykład manipulacji emocjami ludzkimi.
Manipulacja w reklamie i mediach
Manipulacja w reklamach wykorzystywana jest bardzo często we współczesnych mediach. Wraz ze wzrostem liczby dostępnych produktów, twórcy i producenci starają się zachęcić potencjalnych nabywców do danego produktu głównie za pomocą manipulacji językowej . Przykładem takiego działania może być opisywanie danych produktów lub usług za pomocą przymiotników wartościujących (takich jak „najlepszy”, „najbardziej wyjątkowy” itp.). Bardzo często twórcy reklam decydują się także na używanie określeń, które mają charakter naukowy. Jest to zwykle wykorzystywane w przypadku leków lub suplementów diety. Zdarza się także, że twórcy zapraszają do współpracy celebrytów lub autorytety ze świata nauki, aby zachęcić do danego produktu. Pojawiają się też: manipulacja informacją , kłamstwa lub tak zwane półprawdy, których główną cechą charakterystyczną są puste obietnice, dotyczące produktu lub usługi. Manipulacja w komunikacji pojawia się także w przypadku innych mediów, na przykład czasopism internetowych czy wiadomości prezentowanych w telewizji lub radiu, przy czym w niektórych przypadkach informacje te przybierają formę manipulacji politycznej .
Manipulacja w związku: jak się chronić?
Manipulacja emocjonalna w związku zwykle wiąże się z tym, że dana relacja staje się coraz bardziej toksyczna. Można wymienić wiele przykładów manipulacji w związku, które obserwujemy na co dzień:
1. Wywoływanie poczucia winy w subtelny sposób (na przykład: „Kochanie, ten kurczak jest bardzo dobry, ale trochę surowy. Ależ nie, nie musisz go poprawiać specjalnie dla mnie”).
2. Przerzucanie kompleksów na drugą osobę (na przykład: „Wolałbym, żebyś nie chodziła do pracy i zajęła się domem” – mówi mąż, który zarabia mniej niż żona).
3. Szantaż emocjonalny („Nie zostawiaj mnie, bo zrobię sobie krzywdę”).
4. Wzbudzanie wątpliwości u drugiej osoby („Pokażę ci, jak to zrobić. Widzę, że nie potrafisz”).
Oczywiście nie wszyscy wykorzystują te techniki w sposób świadomy i celowy, jednak jeżeli dana osoba powtarza podobne zachowania, to można uznać, że posługuje się manipulacją. Aby ochronić się przed manipulacją, trzeba przede wszystkim rozpoznać manipulatora i techniki, których używa. Bardzo ważne jest także bycie osobą asertywną i konsekwentną w swoich działaniach, a także pewną siebie. Manipulatorzy zwykle wolą kontrolować jednostki słabe i niepewne swojej wartości. W relacji partnerskiej jednym ze sposobów jest terapia par u psychoterapeuty, podjęcie decyzji o rozstaniu lub próba uświadomienia partnerowi własnych uczuć.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN