Wysokie stężenie markerów nowotworowych występuje m.in. w życiu płodowym i u kobiet w ciąży. Później znacznie spada, w wyniku czego substancje te nie są w ogóle obecne w ciele lub znajdują się w nim w znikomych ilościach. Jak wygląda badanie markerów nowotworowych?
Na jakie nowotwory najczęściej chorują Polacy?
Rodzaje markerów nowotworowych
Markery nowotworowe mogą przybierać formę hormonów, antygenów, enzymów lub białek. Choć początkowo, w momencie odkrycia tych substancji sądzono, że każdy rodzaj raka powoduje wytwarzanie przez organizm charakterystycznych dla niego substancji w organizmie, obecnie wiadomo już, że interpretacja wyników badań nie jest tak oczywista. Niektóre z markerów mogą bowiem wskazywać na kilka różnych typów nowotworu. Co więcej, zmianom w jednym narządzie może odpowiadać kilka wskaźników. Jedynie w nielicznych przypadkach możliwe jest precyzyjne powiązanie jednej substancji z określonym organem. Przykładem może być wskaźnik AFP, który jest typowym markerem nowotworowym wątroby. Jednak aby dowiedzieć się, z jakim dokładnie typem zmian ma się do czynienia, należy wykonać jeszcze szereg innych badań. Charakterystyczna je również kalcytonina, będąca markerem nowotworowym wskazującym na raka tarczycy.
Jednak w większości przypadków sprawa nie jest tak prosta, np. wskaźnik CEA może być wskazówką do wykrycia m.in. raka piersi, jelita grubego, odbytnicy, trzustki, dróg żółciowych, płuc lub żołądka. Z kolei substancja oznaczana skrótem TPA to marker nowotworowy mogący zwiastować m.in. raka jajnika, trzustki, dróg żółciowych, piersi, wątroby, odbytnicy, okrężnicy, prostaty, jąder, płuc lub pęcherza moczowego. Jak widać, wyniki badań nie zawsze są w stanie jasno podać źródło problemu.
Czy markery nowotworowe są wiarygodne i jakie są ich normy?
Chociaż same markery nowotworowe nie zawsze muszą świadczyć o zmianach nowotworowych zachodzących w organizmie, często są one cenną wskazówką dla lekarza, a ich wykrycie może nawet uratować życie pacjenta. Niekiedy substancje te zwiastują również inne choroby, jednak zdarza się również, że ich obecność dla danej osoby jest po prostu naturalna. Warto też pamiętać, że czasami sama obecność wskaźników nowotworowych jest zupełnie normalna, a dopiero ich podwyższone stężenie może wzbudzić niepokój u specjalisty. Przykładem może być CEA, której norma wynosi 2,5 ng/ml, jednak u palaczy tytoniu wzrasta aż do 5 ng/ml. Stężenie wydzielanej przez trzustkę kalcytoniny nie powinno natomiast przekraczać 10 ng/l, typowego dla raka wątroby AFP nie może być wyższe niż 40 ug/l, a z kolei TCP zazwyczaj powinno występować w maksymalnej ilości 75 U/ml.
Jak wygląda badanie markerów nowotworowych i jak się do niego przygotować?
Markerów nowotworowych najczęściej poszukuje się w surowicy krwi. Badanie to wykonywane jest nie tylko w celu wykrycia choroby, lecz także monitorowania skuteczności leczenia lub jej ewentualnych nawrotów. Czas oczekiwania na wyniki kontroli wskaźników nowotworowych najczęściej waha się od doby do nawet dwóch tygodni.
Do samego badania należy się również odpowiednio przygotować. Najlepiej na ok. 2–3 dni wcześniej zrezygnować z używek, takich jak kawa, herbata czy alkohol. W dniu badania nie powinno się również palić tytoniu oraz należy unikać sytuacji stresowych. Znaczenie ma również godzina jego wykonywania, najlepiej zrobić to bowiem między 7 a 10. Pacjent powinien być wtedy na czczo, zatem na ok. 8–12 godzin przed procedurą należy unikać posiłków, przy czym tych tłustych i ciężkostrawnych nawet na ok. 24 godziny. Niezbędne jest także poinformowanie pracownika laboratorium lub interpretującego wyniki lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym również preparatach ziołowych.
Niekiedy markery nowotworowe można wykryć również w moczu. Przed tego typu badaniem należy dodatkowo zrezygnować ze spożywania potraw zawierających duże ilości barwników lub białka. Najlepszym materiałem do badań jest mocz poranny, pochodzący ze strumienia środkowego. Pojemnik z próbką należy dostarczyć do laboratorium w przeciągu 2 godzin od oddania moczu.
Koszt badań markerów nowotworowych zależeć będzie od laboratorium oraz rodzaju poszukiwanej w organizmie substancji. W prywatnych placówkach ceny za jeden wskaźnik najczęściej wahają się od ok. 20 do nawet 300 zł. W przypadku poważnych podejrzeń co do możliwości rozwoju komórek rakowych, lekarz może też wystawić skierowanie na badania, których koszt pokrywany jest z ubezpieczenia zdrowotnego pacjenta.
Badanie wskaźników nowotworowych może być niezwykle przydatne w wykryciu nowotworu, jednak wyniki nie przesądzają o chorobie. Ostateczną diagnozę zawsze stawia specjalista, dla którego poziom markerów jest cenną wskazówką w dalszym postępowaniu, choć zazwyczaj do precyzyjnego określenia problemu konieczne jest wykonanie także innych testów.
Zobacz także:
- 14-latka przeszła zawał serca. "Czułam się, jakby słoń stał na mojej klatce piersiowej"
- 7-latka choruje na raka piersi. To najmłodsza pacjentka z tym nowotworem
- Światowy Dzień Walki z Rakiem. Co można zrobić, aby nie zachorować?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: TEK IMAGESCIENCE PHOTO LIBRARY/Getty Images