Mobbing w pracy jest coraz częstszym zjawiskiem. Na czym polega mobbing w pracy? Jakie są konsekwencje narażenia na mobbing? Jakie osoby są bardziej narażone na mobbing? Jaką osobowość charakteryzuje się mobber? I jak się bronić przed mobbingiem?
>>> Zobacz także:
- Mobbing - zmiany w kodeksie pracy w pierwszych dniach września 2019 roku
- Mobbing.75 zachowań, których należy unikać
- Zwolnienie z pracy – dyscyplinarne, w ciąży lub na zwolnieniu lekarskim. Poradnik
Znaczenie sowa mobbing
Określenie mobbing pochodzi od angielskiego rzeczownika "mob", które w języku polskim oznacza "tłok", "motłoch" i czasownika "to mob" - "nagabywać", "napadać", "zaczepiać".
Na czym polega mobbing w pracy?
Dla zachowań mobbingowych charakterystyczne jest długie trwanie oraz powtarzalność w stosunku do ofiary mobbingu. Samo zachowanie może mieć różne formy. Pracownik może być upokarzany ze względu na swój wygląd, być obiektem żartów lub obraźliwych gestów ze strony środowiska w miejscu pracy. Inną formą jest zastraszanie pracownika, utrudnianie mu codziennej pracy, grożenie zwolnieniem, zakazywanie korzystania z przerw w pracy, wymaganie, by zostawał po godzinach, a także kierowanie wobec niego pogróżek o różnej treści. Jeszcze inną formą mobbingu jest podejmowanie działań zagrażających zdrowiu i życiu danego pracownika.
Mobbing w pracy – przykłady
Najczęściej spotykane przykłady działań mobbingowych to:
- nadawanie obraźliwych pseudonimów ofierze,
- złośliwe uwagi na temat życia prywatnego,
- ciągłe i zwykle nieuzasadnione wytykanie błędów,
- nakazywanie podejmowania czynności, które są bezsensowne,
- grożenie zwolnieniem z pracy za niewykonanie polecenia,
- stosowanie aluzji seksualnych.
Konsekwencje narażenia na mobbing
Doświadczenie mobbingu wiąże się z gorszym stanem zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Osoba mobbingowana może zatem odczuwać:
- nasilenie symptomów somatycznych w postaci: napięciowych bólów głowy, dolegliwości żołądkowych, napięciowych bólów różnych grup mięśniowych, ogólnego zmęczenia, zakłóceń snu, objawów arytmii;
- obniżenie ogólnej odporności
- zaburzenia nastroju;
- zaburzenia lękowe takie jak: fobia społeczna, lęk paniczny, zespół lęku uogólnionego;
- zespół presuicydalny (przedsamobójczy), czyli stan emocjonalny polegający na skierowaniu myśli i dążeń do spraw związanych ze śmiercią.
Mobbing wpływa również na funkcjonowanie zawodowe osoby mobbingowanej. Może ona odczuwać:
- obniżenie motywacji do pracy,
- obniżenie efektywności pracy,
- obniżenie satysfakcji z pracy,
- wypalenie zawodowe.
Pracownik narażony na mobbing częściej popada w konflikty, odczuwa chęć zmiany lub odejścia z pracy, przestaje mieć zaufanie do kadry kierowniczej, co z kolei wpływa na mniejszą efektywność pracy, mniejsze zaangażowanie w wykonywane zadania oraz częstsze nie przestrzeganie zasad etyki zawodowej.
Osobowość sprawcy mobbingu i ofiary mobbingu
Osoba mobbingująca to osobowość nadmiernie kontrolująca, neurotyczna, psychopatyczna, o zaniżonym lub zawyżonym poczuciu własnej wartości. Często charakteryzuje się także uprzedzeniami o charakterze dyskryminacyjnym, brakiem kompetencji, przekonaniem, że grupa może być spójna tylko gdy jest na wysokim poziomie unifikacji, ekscytowaniem się intrygami, niedopowiedzeniami i narastającym konfliktem, a także chęcią manifestowania antypatii.
Ofiarami mobbingu najczęściej padają:
- osoby, które wyraźnie wyróżniają się na tle innych pracowników, np. pochodzeniem, przekonaniami, czy orientacją seksualną;
- osoby charakteryzująca się nadwrażliwością ( neurotyzmem), brakiem asertywności lub wyższym poziomem agresji;
- osoby samotne oraz pracownicy pozbawieni tzw. układów;
- kobiety - samotne, w ciąży, rozwiedzione, samodzielnie wychowujące dziecko;
- pracownicy wyjątkowo sumienni lub silnie zaangażowani w pracę;
- osoby wyjątkowo zdolne, kompetentne, mogące być postrzegane jako zagrażające czyjejś karierze;
- osoby w wieku przedemerytalnym;
- osoby młode, głównie z wykształceniem wyższym niż przeciętne w zespole lub w całej firmie;
- osoba, która wykazała nieprawidłowości w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.
Mobbing w pracy – jak się bronić?
Przed mobbingiem przede wszystkim należy się bronić bezpośrednio, np. wskazując mobberowi, że jego zachowanie jest niedopuszczalne, ma znamiona mobbingu. Zasadne jest również zgłaszanie mobbingu bezpośredniemu przełożonemu mobbera. Jeśli w miejscu pracy nie ma procedury antymobbingowej, należy to zgłosić kierownictwu firmy. Jeśli te działania nie dadzą rezultatu, ofiara mobbingu powinna rozważyć zgłoszenie do zewnętrznych instytucji. Pracownik może też dochodzić swoich praw na drodze postępowania sądowego. Powinien się również zastanowić nad odejściem z tego miejsca pracy, zwłaszcza jeśli działania mobbingowe są tam powszechne i panuje na nie pełne przyzwolenie.
Mobbing w pracy – gdzie zgłosić?
W przypadku szykan ze strony współpracowników należy poinformować o tym przełożonego, który ma obowiązek zareagować na takie zgłoszenie. Inaczej jest jednak w przypadku, kiedy stroną atakującą jest sam pracodawca. Istnieje możliwość anonimowego zgłoszenia sprawy do Państwowej Inspekcji Pracy, która przeprowadzi stosowną kontrolę w zakładzie pracy. Może ona nałożyć kary na pracodawcę, a materiał dowodowy zostanie przekazany do sądu, jeśli ofiara mobbingu zdecyduje się wystąpić na drogę sądową. Istnieją także liczne stowarzyszenia, które działają na rzecz ofiar mobbingu. Przykładem jest Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe.
Jak udowodnić mobbing w pracy?
Każde zgłoszenie – czy do Inspekcji Pracy, czy skierowanie powództwa do sądu – wymaga skompletowania dowodów. Można to uczynić za pomocą dyktafonu lub dyskretnie zamontowanej kamery, która nagrywa obraz i dźwięk. Praktyka pokazuje, że bardzo dobrym dowodem w sprawie mobbingu jest korespondencja e-mailowa ze skrzynek służbowych ofiary i mobbera.
Co grozi za mobbing w pracy?
Zwykle w przypadku stwierdzonego sądownie mobbingu spoczywa na pracodawcy odpowiedzialność za umożliwienie ofierze rozwiązania umowy o pracę na zasadach zgodnych z jej oczekiwaniami, a czasem także obowiązek wypłaty odszkodowania za mobbing w pracy. Często jest tak, że niedozwolone działania wobec pracownika noszą nie tylko znamiona mobbingu określone w Kodeksie pracy, ale także znamiona innych czynów zabronionych wskazanych w Kodeksie karnym. Przykładowo: gdy mobber grozi swojej ofierze popełnieniem wobec niej czynu zabronionego, odpowiada nie tylko za mobbing, ale również z art. 190 Kodeksu karnego za grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa. Wówczas podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.
Mobbing w pracy – odszkodowanie
W przypadku potwierdzenia stosowania mobbingu wobec pracownika może on liczyć na odszkodowanie. W razie rozwiązania umowy o pracę ofiara może żądać odszkodowania w wysokości nie mniejszej niż minimalne wynagrodzenie za miesiąc pracy (zgodnie art. 943 § 4 Kodeksu pracy). Jeśli jednak mobbing doprowadził u ofiary do rozstroju zdrowia, może ona oczekiwać wypłaty na jej rzecz zadośćuczynienia pieniężnego (zgodnie z art. 943 § 3 Kodeksu pracy).
Autor: Redakcja Dzień Dobry Wakacje