Jąkanie się utrudnia komunikację, może też pogorszyć relacje interpersonalne i powodować zakłopotanie u dzieci oraz dorosłych. W artykule podpowiadamy, czym charakteryzuje się jąkanie, jakie są jego przyczyny, a także jak wyleczyć jąkanie i jakie ćwiczenia można stosować.
>>> Zobacz także:
- Czy jąkanie może stać się atutem?
- Co to jest mizofonia i jak sobie z nią radzić?
- Co zrobić, gdy bliska osoba przestaje mówić? Mutyzm selektywny - objawy i przyczyny
Jąkanie się – przyczyny
Zdaniem psychologów i logopedów liczba osób jąkających się ciągle rośnie. Jest to związane z coraz szybszym tempem życia, rosnącą liczbą sytuacji stresowych i lękiem przed sytuacjami społecznymi, publicznymi. Co powoduje jąkanie? Do głównych przyczyn jąkania się można zakwalifikować:
- czynniki dziedziczne (genetyczne) związane z przekazywaniem genów lub też naśladownictwem jąkających się rodziców (jąkanie nabyte),
- czynniki psychologiczne, związane z nerwicą, stresem, negatywnymi emocjami;
- przyczyny lingwistyczne, związane z problemami u dzieci z opanowaniem mowy, poszczególnych głosek, sylab lub wyrazów;
- zaburzenia oddechowe;
- asymetryczność w budowie mózgu.
Jąkanie u dzieci
W większości przypadków jąkanie u dzieci pojawia się pomiędzy 3. a 6. rokiem życia. Jąkanie u dwulatka jest raczej rzadkie, natomiast jąkanie u trzylatka może już pojawiać się stosunkowo często. Lingwiści wyróżniają trzy rodzaje jąkania:
- jąkanie kloniczne, czyli powtarzanie tej samej głoski lub sylaby;
- jąkanie toniczne, czyli zacinanie się w trakcie wypowiedzi;
- jąkanie kloniczno-toniczne, które łączy oba typy dolegliwości.
W wieku przedszkolnym jąkanie się występuje dużo częściej u chłopców niż u dziewcząt, a ta dysproporcja pogłębia się wraz z dalszym rozwojem dziecka. Jednocześnie wraz z dorastaniem malucha ryzyko pojawienia się jąkania coraz bardziej się zmniejsza. Zdarza się, że u dzieci występuje jąkanie rozwojowe, które pojawia się po 3. roku życia, a zanika w okolicach 5. lub 6. roku życia samoistnie lub z pomocą logopedy. Jąkanie wczesnodziecięce może być więc charakterystyczne dla pewnego etapu rozwoju, jednak jąkanie się u dorosłych stanowi zwykle problem natury genetycznej lub psychiczno-emocjonalnej.
Jąkanie się – najważniejsze teorie psychologiczne
Teorie rozwojowe wskazują, że jąkanie u dzieci pojawia się zwykle w okresie przedszkolnym, dlatego ogromne znaczenie mają ćwiczenia z dzieckiem i zastosowanie odpowiednich metod wychowawczych. Zdaniem Szamburskiego, psychologa, do jąkania się prowadzić może nerwica oraz predyspozycje genetyczne. Tym samym jąkanie może pojawić się w wyniku silnie wyzwalających czynników, np. przestrachu, zmiany sytuacji społecznej dziecka, naśladowania innych. Zdaniem behawiorystów jąkanie się powstaje w wyniku reakcji wyuczonej, czyli warunkowania klasycznego lub instrumentalnego. Niestety, zdaniem psychologów, osoby jąkające się mają wysoki poziom neurotyzmu, czyli napięcia emocjonalnego i są zwykle introwertyczne i zamknięte w sobie. Jakość życia osób jąkających się może się obniżać, ze względu na dokuczliwe uwagi znajomych z przedszkola lub szkoły. W życiu dorosłym może się zdarzyć, że dana osoba będzie jąkać się tylko w sytuacjach stresujących, np. w trakcie wystąpień publicznych. W takiej sytuacji człowiek ten może narazić się na niepowodzenie w trakcie prezentacji biznesowych lub ważnych spotkań.
Jąkanie – terapia
Leczenie jąkania jest możliwe, zwłaszcza u dzieci. Terapia jąkania polega więc na ćwiczeniu mowy, wymawiania konkretnych głosek, słów lub fraz. Szczególną uwagę specjaliści zwracają na zautomatyzowanie wypowiedzi. Leczenie przynosi efekty tylko wtedy, jeżeli osoba pracuje samodzielnie, także we własnym zakresie. Ludzie z tym zaburzeniem mowy mogą udać się zarówno do logopedy, jak i do psychologa lub psychoterapeuty. Osobom, które dodatkowo cierpią na tiki lub przyruchy, dodatkowo zalecana jest wizyta u neurologa. Psychoterapia przydaje się także tym, którym jąkanie przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu, przez co cierpią, żyją w samotności, mają obniżoną samoocenę.
Ćwiczenia na jąkanie, czyli jak przestać się jąkać?
Logopeda zwykle zaleca specjalne ćwiczenia i sposoby na jąkanie . Jednak rodzice w domu, z dziećmi, również powinni stosować się do kilku zasad:
- wolne mówienie, tak aby dziecko zrozumiało każde słowo;
- mówienie spokojne, a nie w sposób natarczywy lub agresywny;
- słuchanie uważnie dziecka, ponieważ komunikacja jest zawsze dwustronna;
- mówienie dokładnie w taki sposób, w jaki chcemy, żeby mówiło dziecko, ponieważ zwykle dzieci naśladują rodziców, jeśli chodzi o sposób i tok wypowiedzi.
Ćwiczenia logopedyczne na jąkanie nie zawsze pomagają od razu. Dziecko i rodzice muszą się skoncentrować i odpowiednio zmotywować do działania.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN