Jakie są przyczyny i objawy zakupoholizmu? Leczenie uzależnienia

Zakupoholizm dotyczy głównie kobiet, jednak narażeni są również mężczyźni. To rodzaj uzależnienia, które polega na kompulsywnym robieniu zakupów w celu rozładowania napięcia emocjonalnego oraz poprawy samopoczucia. To syndrom charakterystyczny dla XXI wieku – ery konsumpcjonizmu i nieustannego oddziaływania bodźców reklamowych.

O zakupoholizmie jako "skłonności do kompulsywnych zakupów" pisano już w 1915 roku. Wkrótce zaczęto określać to uzależnienie mianem oneomanii (gr. oneomai – kupić) lub oniomanii (gr. onios – na sprzedaż, mania – szaleństwo). Jednak pierwsze badania naukowe na ten temat wykonano dopiero w latach 80. XX wieku w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

Objawy zakupoholizmu: impulsy, kompulsje, utrata kontroli

Do głównych objawów zakupoholizmu należy zaliczyć nieustającą chęć robienia zakupów – również tych rzeczy, które są całkowicie zbędne. Osoby, które kupują dany towar, często nawet nie otwierają go po dotarciu do domu. Istotą zakupów nie jest więc przyjemność płynąca z posiadania danego przedmiotu czy też jego zastosowania, ale kupowanie dla samego kupowania.

Najczęściej na początku pojawia się impuls, który skłania do dokonania kolejnego zakupu. Podczas kupowania zakupoholicy doświadczają przyjemności połączonej ekscytacją. Później pojawia się jednak poczucie winy i wyrzuty sumienia. Niedługo później rodzi się kolejny impuls "zmuszający" do ponownego zrobienia zakupów i cały cykl się powtarza.

Istnieje kilka głównych przyczyn robienia zbyt częstych zakupów. Mogą one być wynikiem:

spontanicznego impulsu,
kompulsji (w celu zredukowania niepokoju oraz napięcia),
silnej reakcji emocjonalnej,
postawy hedonistycznej.

Bardzo łatwo rozpoznać zakupoholizm, gdy:

brakuje pieniędzy na wydatki niezbędne do życia,
ogromną ilość czasu poświęca się na robienie zakupów oraz myślenie o nich,
nie kontroluje się ilości kupowanych produktów,
pożycza się z różnych źródeł pieniądze, bez gwarancji ich oddania,
w otoczeniu danej osoby pojawiają się konflikty z powodu nadmiernych, nieplanowanych wydatków,
pojawiają się kłamstwa dotyczące stanu konta, pieniędzy itd.

Przyczyny zakupoholizmu: społeczne, biologiczne, środowiskowe

Do głównych przyczyn zakupoholizmu zalicza się czynniki biologiczne, społeczne oraz środowiskowe. W przypadku czynników biologicznych u zakupoholików może dochodzić do nieprawidłowości w działaniu neuroprzekaźników, co może być z kolei związane z niskim poziomem serotoniny i dopaminy w organizmie.

Istotnym czynnikiem, który może wpłynąć na pojawienie się zakupoholizmu, jest tendencja do uzależnień w całej rodzinie i u konkretnej osoby, np. na substancje psychoaktywne. Bardzo często w zakupoholizm wpadają osoby o niskiej samoocenie, które chcą w jakiś sposób się dowartościować. Zdarza się, że zakupoholizm jest również reakcją wtórną wobec innych problemów danej osoby: mogą objawiać się one np. złością lub poczuciem samotności.

Często problem ten dotyczy osób podatnych na wpływy, które chcą dorównać innym osobom w swoim otoczeniu, np. pod względem ilości i jakości sprzętów elektronicznych czy też markowych ubrań. Warto jednak pamiętać, że w czasach, w których płaci się głównie kartą płatniczą, podatni na to uzależnienie są tak naprawdę wszyscy. Czynnikami sprzyjającymi zakupoholizmowi są również: wszechobecne reklamy, łatwość w dokonywaniu zakupów online oraz w braniu pożyczek z różnych, łatwo dostępnych źródeł.

Warto zwrócić uwagę na to, że wielu zakupoholików w dzieciństwie doświadczyło ubóstwa. Po osiągnięciu dorosłości, kiedy już im się powiodło, próbują oni zrekompensować sobie trudne doświadczenia poprzez ciągłe kupowanie nowych rzeczy, a czasem nawet poprzez substancje psychoaktywne.

Leczenie zakupoholizmu: terapia poznawczo-behawioralna

Najlepszym sposobem na leczenie zakupoholizmu jest psychoterapia. W przypadku tego uzależnienia dobre efekty przynosi głównie terapia poznawczo-behawioralna. Dzięki niej pacjent może nauczyć się innych sposobów reakcji oraz odzyskać poczucie własnej wartości.

Obecnie nie istnieją żadne leki, które mogłyby stanowić uzupełnienie leczenia zakupoholizmu u terapeuty. Czasem warto jednak skorzystać z pomocy doradcy finansowego, który pomoże w sytuacjach zadłużenia oraz nauczy, jak rozsądnie gospodarować pieniędzmi.

Ze względu na to, że zakupoholizm jest stosunkowo nowym typem uzależnienia, cały czas trwają badania nad formami terapii. Dla przykładu, w Poznaniu istnieje grupa Anonimowych Dłużników, która działa na podstawie odpowiednio przekształconego Programu 12 Kroków Anonimowych Alkoholików.