Prawie wszyscy lubimy lato i słoneczną pogodę. Z utęsknieniem czekamy na pierwsze, ciepłe promienie słoneczne po długich jesienno-zimowych miesiącach. Jednakże Słońce nie zawsze musi być dobre dla naszego organizmu, zwłaszcza jeżeli narazimy się na zbyt długą i dużą ekspozycję na promienie słoneczne. Udar słoneczny to nie jednostka chorobowa sama w sobie, a zespół objawów, które rozwijają się po przegrzaniu organizmu wskutek nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne.
Objawy udaru słonecznego są bardzo różne i mogą mieć nasilenie od łagodnego po bardzo ciężkie, wymagające hospitalizacji. Skutki udaru słonecznego są najbardziej niebezpieczne u dzieci i osób starszych. W związku z tym, wiedza, jakie są objawy udaru słonecznego, po jakim czasie występują objawy udaru słonecznego i jak powinna wyglądać pierwsza pomoc, jest niezwykle istotna.
Co to jest udar słoneczny i dlaczego do niego dochodzi?
Organizm człowieka narażony jest na działanie czynników zewnętrznych, między innymi na zmiany temperatury otoczenia. Istnieją mechanizmy, które pozwalają mu reagować w odpowiedni sposób, jeżeli temperatura otoczenia jest niższa lub wyższa od temperatury ciała. W podwzgórzu będącym częścią mózgowia zlokalizowany jest ośrodek termoregulacji. Jest to nagromadzenie specyficznych, termoczułych neuronów. Za pomocą drogi neuronalnej do komórek tych przekazywane są informacje z termoreceptorów skóry. Po przetworzeniu danych wysyłają one informację do termoefektorów, które odpowiadają za kumulację bądź rozpraszanie ciepła.
W uproszczeniu można powiedzieć, że jeśli jest nam zimno, bo temperatura otoczenia spada, organizm uruchamia wówczas mechanizmy, które umożliwiają kumulację ciepła i odwrotnie – jeśli temperatura otoczenia rośnie organizm, stara się uwalniać ciepło na zewnątrz. Podczas nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne, zwłaszcza dotyczącej głowy i karku, dochodzi do zaburzeń funkcjonowania ośrodka termoregulacji. Mimo wysokiej temperatury otoczenia, organizm nie rozprasza ciepła, a kumuluje je wewnątrz. To prowadzi do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Skutkiem jest również przekrwienie, obrzęk opon mózgowo-rdzeniowych i samej tkanki mózgowej.
Kiedy może dojść do udaru słonecznego?
Udar zwykle wiążą się z nadmierną ekspozycją na promieniowanie słoneczne, istnieją jednak również inne sytuacje odpowiedzialne za taki stan. Wystąpieniu udaru słonecznego sprzyja gorący klimat i upał, któremu towarzyszy duże nasłonecznienie. Dolegliwości mogą być również związane z przebywaniem w gorących pomieszczeniach o dużej wilgotności lub podczas wysiłku fizycznego w trakcie znacznie podwyższonej temperatury otoczenia.
Do wystąpienia udaru słonecznego przyczyniają się także zaburzenia ośrodka termoregulacji związane z wiekiem. U dzieci układ ten nie jest jeszcze w pełni wykształcony, w związku z czym przy udarze słonecznym u dzieci objawy pojawiają się szybciej i mogą być bardziej nasilone.
Udaru cieplnego można dostać:
- w gorące i parne dni,
- przy dużym nasłonecznieniu, zwłaszcza przy odkrytej głowie,
- w gorącym klimacie,
- w gorącej kąpieli parowej lub wodnej,
- podczas zabawy, pracy i ogólnie aktywności podczas dużych upałów, np. na plaży,
- w pracy w gorącym i parnym klimacie, gdzie nie ma przewiewu, np. w pralni.
Udar słoneczny – objawy
Do ogólnych objawów udaru słonecznego lub cieplnego można zaliczyć:
- zaczerwieniona skóra w łagodnych przypadkach,
- blada skóra w ciężkich przypadkach udaru,
- ogólne osłabienie,
- chwiejny i niepewny krok spowodowany zwiotczeniem mięśni,
- niewyraźna i niekiedy bełkotliwa mowa,
- nudności spowodowane zwiotczeniem mięśni,
- obfite poty jeżeli doszło do udaru słonecznego z przegrzania w suchym klimacie,
- mroczki przed oczami,
- silne bóle głowy i zawrotu głowy,
- dreszcze i gorączka,
- przyspieszone tętno,
- uczucie niepokoju,
- możliwe wystąpienie oparzeń pierwszego stopnia.
Warto jednak pamiętać, że nie ma ściśle określonych norm, po jakim czasie pojawiają się symptomy udaru słonecznego. Niektóre osoby mają większe predyspozycje, inne nawet po wielu godzinach ekspozycji na promieniowanie słoneczne czują się doskonale.
Objawy udaru słonecznego u dzieci i u dorosłych są bardzo zbliżone. Przy udarze słonecznym pierwsze objawy to zazwyczaj bóle i zawroty głowy. Towarzyszy im osłabienie i zmęczenie, pojawić się mogą nudności. Na skórze eksponowanych części ciała może występować zaczerwienienie i rumień. Te pierwsze objawy udaru słonecznego są dość niespecyficzne i czasem mogą być przejawem innych chorób, jak chociażby rozwijającej się infekcji. Jednakże jeśli pojawią się w krótkim czasie po ekspozycji na promieniowanie słoneczne, powinny od razu wzbudzić czujność najbliższego otoczenia.
Sama osoba, u której pojawiają się dolegliwości, może być zdezorientowana i nie zdawać sobie sprawy z zagrożenia. Kiedy nie zostaną podjęte środki zapobiegawcze i nie wdrożymy pierwszej pomocy, dolegliwości mogą się nasilać. Ból głowy zwiększa swoje natężenie, zawroty utrudniają normalne poruszanie się, chory jest zdezorientowany, mowa ma charakter bełkotliwy. Występują obfite poty, następnie całkowita utrata potliwości.
Mierzona temperatura ciała przekracza 41 stopni. Tętno jest bardzo szybkie, mogą wystąpić zaburzenia widzenia, następnie dochodzi do zwiotczenia mięśni, utraty przytomności, której towarzyszą zaburzenia oddychania. Wówczas jest to stan zagrożenia życia i jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie czynności, może dojść nawet do zgonu.
Udar cieplny – pierwsza pomoc
Jeżeli zauważymy, że osoba ma objawy udaru cieplnego lub słonecznego należy przede wszystkim wezwać lekarza.
Przede wszystkim należy usunąć chorego z miejsca ekspozycji słonecznej i przenieść w chłodne, zacienione i przewiewne miejsce. Warto poluzować obcisłe ubrania lub w ogóle je zdjąć. Osoby u których występuje silne zaczerwienienie na twarzy powinny pozostać w pozycji siedzącej, zaś osoby blade położone, tak, aby głowa znajdowała się na równi z resztą ciała lub delikatnie niżej.
Należy kontrolować temperaturę ciała i podawać chłodne płyny w małych porcjach z niewielką ilością soli (jeżeli osoba jest przytomna). Można także stosować chłodne okłady, przede wszystkim na głowę i klatkę piersiową. Nie zaleca się stosowania lodu bezpośrednio na skórę. Najlepiej jest robić okłady z zimnych ręczników lub lodu zawiniętego w materiał.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Jak nie dopuścić do udaru słonecznego? Ratownik: "Jeśli to zignorujemy, narażamy się na bardzo poważne skutki zdrowotne"
- Nadchodzi fala upałów. Lekarz radzi, jak chronić dzieci przed przegrzaniem i udarem słonecznym
- Koc termiczny na upały - jak go używać?
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: slavadubrovin/Getty Images