Bałałajka to instrument strunowy z charakterystycznym, trójkątnym pudłem rezonansowym. Tradycyjna, rosyjska bałałajka posiada trzy struny , jednak współcześnie spotkać można również instrumenty, które mają ich aż sześć. Bałałajka wykorzystywana jest przede wszystkim do wykonywania utworów rosyjskiej muzyki ludowej.
Więcej:
- Nauka gry na saksofonie – co warto wiedzieć, zanim zaczniemy grać?
- Jak grać na organach? Praktyczny poradnik
- Nauka gry na skrzypcach – czy można nauczyć się gry samemu?
Co to jest bałałajka?
Pod określeniem bałałajka mieści się nie tylko jeden, konkretny instrument, ale i cały zespół tradycyjnych, rosyjskich instrumentów strunowych. Różnią się one między sobą rozmiarami oraz rodzajami drewna, z jakiego zostały wykonane. Typy bałałajek (w klasyfikacji od najmniejszego do największego) to:
- bałałajka piccolo,
- bałałajka prima,
- bałałajka secunda,
- bałałajka altowa,
- bałałajka basowa,
- bałałajka kontrabasowa.
Najbardziej popularnym rodzajem instrumentu jest bałałajka prima . Za to najrzadziej spotykane są zdecydowanie małe bałałajki typu piccolo.
Bałałajki zazwyczaj zbudowane są z kilku rodzajów drewna. Ich przednia część najczęściej wykonywana jest z jodły lub świerku. Tył instrumentu składa się z kilku połączonych pasów drewna (może być ich od sześciu do dziewięciu), zwykle klonowego.
Bałałajka – historia
Dokładne pochodzenie rosyjskiej bałałajki nie jest znane. Pierwsze wzmianki na temat tego instrumentu pochodzą z pism z XVII wieku . W 1688 roku, w dzienniku należącym do strażników Kremla, znalazła się informacja o aresztowaniu dwóch mężczyzn grających na bałałajkach.
Historycy przypuszczają, że bałałajka mogła powstać w wyniku zainspirowania się domrą, czyli instrumentem popularnym wśród Słowian. Inne teorie mówią, że bałałajka to uświetniona wersja kazachskiej dombry lub mongolskiego topshuru.
Przez wiele wieków bałałajka była instrumentem popularnym wśród mieszkańców wsi. W dużej mierze kojarzona była ze Skomorochami, czyli wędrownymi aktorami, którzy podczas swoich wystąpień krytykowali cara, kościół i wysokie warstwy społeczne.
Bałałajka zyskała na znaczeniu dopiero pod koniec XIX wieku, dzięki skrzypkowi szlacheckiego pochodzenia, Wasilijowi Wasiliewiczowi Andriejewowi . Zaczął on występować z bałałajką na najważniejszych scenach Rosji. Muzyk udoskonalił również konstrukcję instrumentu, stworzył różne rodzaje bałałajek i opatentował je.
Andriejew niemalże całe swoje życie poświęcił popularyzacji gry na bałałajce. Jednym z jego pomysłów było rozdawanie instrumentów żołnierzom, którzy wstępowali do carskiej armii.
Bałałajka – nauka gry
Najpopularniejszy typ bałałajki, czyli prima, strojony jest na dźwięki E-E-A. Dwie najniższe struny w bałałajce stroi się na ten sam dźwięk .
Czasem można się spotkać również z innym strojeniem, które gwarantować ma bałałajce dźwięki podobne do gitary. Jest to G-B-D, czyli dźwięki, które odpowiadają trzem najwyższym strunom w tradycyjnej gitarze rosyjskiej.
Pozostałe rodzaje bałałajki stroi się następująco:
- bałałajka piccolo – B-E-A,
- bałałajka secunda – A-A-D,
- bałałajka altowa – E-E-A,
- bałałajka basowa – E-A-D
- bałałajka kontrabasowa – E-A-D.
Bałałajka to instrument o dość krótkim czasie wybrzmiewania dźwięków. Z tego względu gra na nim wymaga szybkiego szarpania lub uderzania strun. Technika gry na bałałajce znacznie różni się od wykorzystywanej np. podczas gry na gitarze.
Szczególnie charakterystycznym elementem gry na bałałajce jest chwytanie akordów kciukiem lewej ręki . Kciuk ułożony jest na górnej części gryfu i sięga górnej struny instrumentu. Do szarpania lub uderzania w struny wykorzystuje się jedynie palec wskazujący prawej ręki (a nie całej dłoni, jak w przypadku gitary klasycznej albo akustycznej).
W większych typach bałałajek (przede wszystkim basowej i kontrabasowej) korzysta się ze specjalnej kostki do gry. Tradycyjnie wykonywana jest ona z podeszwy buta lub grubej warstwy skóry.
Bałałajka w popkulturze
W XX wieku na całym świecie wzrosło zainteresowanie rosyjską muzyką ludową. Była to przede wszystkim zasługa Andriejewa, który wielokrotnie występował z bałałajką na zachodzie Europy.
Tradycyjny rosyjski instrument wielokrotnie wykorzystywany był w popularnych utworach muzycznych – jego dźwięki można usłyszeć w utworach Boney M czy Kate Bush.
Ponadto, bałałajka pojawiała się również w wielu zachodnich produkcjach filmowych. Aktorów grających na tym instrumencie widzowie mogli oglądać w takich produkcjach, jak Grand Budapest Hotel z 2014 roku, czy Doktor Żywago z 1965.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN