Zaburzenia cyklu miesiączkowego – co to takiego?
Zaburzenie miesiączkowania to nieprawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego u kobiety. Pod tym określeniem kryją się:
- zaburzenia długości cyklu (miesiączki występujące częściej niż co 21 dni lub rzadziej niż co 36 dni, poniżej 8 miesiączek w roku, u kobiet miesiączkujących pomiędzy 22-35 dni różnica pomiędzy długością cyklu powyżej 8 dni);
- nieprawidłowości krwawień miesiączkowych tj. krwawienia między miesiączkowe (bardzo skąpe albo zbyt obfite), przedłużające się krwawienia miesiączkowe (powyżej 7 dni) lub skrzepy powyżej 2,5 cm;
- bolesne krwawienia miesiączkowe prowadzące do zaburzeń funkcjonowania kobiety.
Powody zaburzeń cyklu miesiączkowego?
Fizjologiczne przyczyny zaburzeń miesiączkowania najczęściej są rozpoznawane w przeciągu pierwszych dwóch do trzech lat po pierwszej miesiączce oraz w okresie najczęściej trzech do pięciu (rzadko do siedmiu) lat przed wystąpieniem menopauzy, tym samym dotyczą głownie dziewcząt do 20. roku życia i u kobiet po 40. roku życia. Najczęstszą przyczyną fizjologiczną braku miesiączki jest ciąża lub menopauza.
>>> Zobacz: Bolesne miesiączki - leczenie, leczenie i sposoby na także ukłucie miesiączki
Wśród patologicznych przyczyn zaburzeń zaburzeń miesiączkowania są zaburzenia endokrynonologiczne takie jak zespół policystycznych jajników, choroby tarczycy, endometrioza, otyłość, cukrzyca, choroby nerek, epilepsja. Przyczyną zaburzeń obfitości krwawień miesiączkowych mogą być zmiany anatomiczne takie jak mięśniaki, zwłaszcza te mające kontakt z błoną śluzową macicy, adenomioza, polipy błony śluzowej macicy, zrosty wewnątrzmaciczne, przerosty błony śluzowej macicy i rak macicy. Czasowe zaburzenia miesiączkowania mogą wystąpić przy zakażaniach narządu rodnego. Do rzadkich przyczyn zaburzeń miesiączkowania należą choroby uwarunkowane genetycznie związane z anomalią liczby chromosomów, w tym chromosomów płciowych, czy inne zaburzenia genetyczne prowadzące do wrodzonego przerostu nadnerczy, przedwczesnego wygasania funkcji jajników czy problemów z krzepnięciem krwi. Należy tu również wspomnieć o przyczynach jatrogennych: stan po leczeniu operacyjnym w obrębie macicy czy jajników, stan po radioterapii w obrębie miednicy mniejszej, stosowanie leków przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych, działających immunosupresyjnie i przeciwnowotworowo czy analogi gonadoliberyny. Z dość powszechnie stosowanych leków zwiększających obfitość krewień miesiączkowych są bardzo powszechnie stosowane preparaty kwasu acetylosalicylowego i leki o działaniu przeciwzakrzepowym.
Najczęstsze zaburzenia cyklu miesiączkowego
Czy najczęstszych objawów zaburzeń cyklu miesiączkowego zalicza się:
- brak miesiączki powyżej 35 dni,
- miesiączkowanie zmiany niż co 21 dni,
- Czas pomiędzy okresami powyżej 8 dni,
- miesiączki międzymiesiączkowe (inne niż okołoowulacyjne),
- to trwające powyżej 7 dni
- dni ze skrzepami powyżej 2,5 cm
- konieczność wymiany tamponu z powodu przesiąknięcia po upływie/godzinę, ustąpienie przez parę godzin godzin,
- raz podwójnego zabezpieczenia w nocy lub wprowadzenie wymiany uzbrojenia w nocy.
Zbyt obfitym krwawieniem miesiączkowym mogą towarzyszyć narzędzia anemii, takie jak osłabienie, zmęczenie, zmęczenie, skrócenie oddechu.
Przy podejrzeniu nieprawidłowych krwawień można skorzystać z kubków menstruacyjnych. Objętość traconej krwi miesiączkowej nie powinna przekraczać 30 ml na dobę lub 90 ml podczas całej miesiączki. Zbyt skąpe krwawienia miesiączkowe rozpoznaje się, gdy ilość traconej krwi podczas miesiączki jest mniejsza niż 30 ml.
>>> Zobacz także: Obfite miesiączki – czy to normalne?
Zaburzenia cyklu miesiączkowego a szansa zajścia w ciążę
Szanse na zajście w ciążę w przypadku zaburzeń miesiączkowych są szczególnie obniżone w następujących przypadkach:
- rzadkie miesiączkowanie (powyżej 35 dni) lub wtórny brak miesiączki (powyżej 90 dni) mogące przebiegać z brakiem lub rzadko występującą owulacją;
- skracanie się cykli, a z czasem dołączające się zatrzymania miesiączek, mogące sugerować przedwczesną niewydolność jajników:
- krwotoczne lub przedłużające się krwawienia miesiączkowe, plamienia miedzymiesiączkowe mogące sugerować zaburzenia hormonalne, zmiany anatomiczne, zakażenia:
- zbyt skąpe miesiączki mogące sugerować cykle bezowulacyjne lub zrosty w jamie macicy, zwłaszcza, gdy objaw ten pojawił się nagle po zabiegu wyłyżeczkowania macicy, po poronieniu, porodzie, cieciu cesarskim, czy też wyłyżeczkowaniu diagnostycznym;
- bolesne miesiączkowanie lub/i ból podbrzusza wyprzedający miesiączkę, niekiedy współistniejące z przedłużającymi się krwawienia miesiączkowymi mogące sugerować endometriozę czy adenomiozę.
Diagnostyka w przypadku zaburzeń cyklu
W pierwszym etapie ginekolog powinien:
- na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego i badań dodatkowych wykluczyć choroby ogólnoustrojowe takie jak: cukrzyca, choroby tarczycy, nerek, czy zaburzenia krzepliwości krwi,
- równolegle przeprowadzić badanie ginekologiczne wraz z pobraniem cytologii (o ile pacjentka nie posiada aktualnego wyniku) oraz
- zlecić lub samodzielnie przeprowadzić badanie USG narządu rodnego. Badanie USG narządu rodnego dostarcza informacji odnośnie anatomii macicy i jajników oraz jest nadrzędnym badaniem służącym do oceny rezerwy jajnikowej.
Przy policystycznej budowie jajników warto w kolejnym etapie rozszerzyć diagnostyką o badania hormonalne takie jak: FSH i LH (do oznaczenia pomiędzy 2-4 dniem cyklu), prolaktyna, testosteron, androstendion, SHGB oraz około 7 dni po przypuszczalnej owulacji oznaczyć progestron, a przy podejrzeniu wrodzonego przerostu nadnerczy również oznaczyć DHEA-S i 17 OH Progesteron.
Przy podejrzeniu insulinoporności należy zlecić odpowiednie badania.
Z kolei przy podejrzeniu wygasania funkcji jajników wystarczy FSH i estradiol (do oznaczenia pomiędzy 2-4 dniem cyklu) ewentualnie AMH.
U każdej pacjentki zgłaszającej się z powodu zaburzeń miesiączkowania warto wykluczyć choroby tarczycy oraz hiperprolactynemię, zlecając chociażby TSH i prolaktynę . Przy stężeniach prolactyny > 50-100ng/ml należy wykluczyć gruczolaka przysadki.
Gdy podczas badania USG narządu rodnego stwierdzimy zmiany anatomiczne takie jak: podejrzenie przerostu błony śluzowej macicy, polipów endometrialnych, mięśniaków podsluzówkowych, zrosty wewnątrzmaciczne należy pacjentkę skierować na: histeroskopię, abrazję diagnostyczną czy też przeprowadzić biopsję rysową.
Przy podejrzeniu zapalenia błony śluzowej macicy należy pobrać odpowiednie badania, tj. posiew z kanału szyjki i badania w kierunku chlamydia trachomatis, ureoplazmy, mycoplazmy, rzeżączki, rzęsistka i HSV.
>>> Zobacz także: Czy można ćwiczyć w trakcie okresu?
Leczenie zaburzeń cyklu miesiączkowego i jego skuteczność
Leczenie zaburzeń miesiączkowania zależy od rozpoznania.
U pacjentek rzadko miesiączkujących z cechami zespoły policystycznych jajników będzie to zmiana trybu życia (dieta z niskim indeksem glikemicznym, umiarkowana aktywność fizyczna, preparaty z myo inozytolem, reswerartolem czy metformina). U kobiet nieplanujących ciąży proponujemy włączenie dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej. W przypadku pań u których istnieją przeciwwskazania do stosowania dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej proponujemy stosowanie preparatu zawierającego gestagen przez 7-10 dni w cyklu w fazie lutealnej, a u tych mających problem z poczęciem proponujemy włączenie leków stymulujących jajeczkowanie: antyestrogeny, inhibitory aromatazy lub gonadotropiny.
U pacjentek z rozpoznaną hiperprolactynemią podstawowym leczeniem jest włączenie agonisty receptorów dopaminergicznych (bromokryptyna, karbergolina, chinagolid), a w razie braku regularnych owulacji u kobiet starających się o ciąże dołączamy leki stymulace jajeczkowanie. Marginalną rolę stanowi leczenie radykalne obejmujące leczenie chirurgiczne czy radioterapia.
U pacjentek z wrodzonym przerostem nadnerczy stosuje się suplementację glikokortykosteroidów (najczęściej hydrokortyzon).
U kobiet z obniżoną rezerwą jajnikową, w okresie premenopauzalnym najskuteczniejsza będzie dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna lub, w razie przeciw wskazań czy preferencji pacjentk,i włączamy pomiędzy 16.-18. dniem cyklu preparat zawierający gestgen do stosowania 7.-10. dni w cyklu. W niemożności zajścia w ciążę proponujemy rozważenie metod wspomaganego rozrodu. U kobiet, które są już w menopauzie proponujemy, przy braku przeciwwskazań, hormonalną terapię zastępczą.
U pacjentek z krwotocznymi miesiączkami, po wykluczeniu innych przyczyn, lekarz powinien zaproponować hormonalną antykoncepcję dwuskładnikową, w niektórych przypadkach do stosowana w systemie przedłużonym lub ciągłym, albo implanty podskórne, iniekcje z medroksyprogesteronu, założenie system wewnątrzmacicznego zawierającego lewonorgestel. Doraźnie możemy zastosować leki o działaniu przeciwkrwotocznym (kwas traneksamowy, etamsylat).
U pacjentek u których przyczyną nieprawidłowych krwawień są zmiany anatomiczne macicy, wycięcie, czy wyłuszczenie tych zmian często jest wystarczające. W niektórych przypadkach po leczeniu zabiegowym wskazana jest uzupełniająca terapia. W rzadkich przypadkach, zależnie od wskazań konieczne jest elektroresekcja endometrium, czy wycięcie macicy.