Garść niezbędnej wiedzy o glutenie
Gluten jest mieszaniną białek: glutenin i prolamin, które występują w wybranych zbożach, jak pszenica (oraz wszystkie jej odmiany), żyto, pszenżyto, jęczmień i niecertyfikowany owies. Gluten znajdziemy więc w produktach wytworzonych z wyżej wymienionych zbóż: pieczywie, kaszach, mąkach, makaronach, a także w wielu innych przetworach spożywczych.
W ostatnim czasie produkty zbożowe zawierające gluten mogą budzić wiele wątpliwości. Wszystko za sprawą mody na dietę bezglutenową. Nawet osoby, które nie mają żadnych wskazań medycznych, eliminują ten składnik ze swojej diety, sądząc, że to zdrowszy sposób odżywiania. Warto zaznaczyć, że aktualnie nie ma żadnych naukowych dowodów na to, że wykluczanie produktów z glutenem u osób zdrowych przynosi korzyści.
Istnieje grupa ludzi, która powinna wystrzegać się glutenu i są to przede wszystkim: osoby chore na celiakię oraz chorobę Dühringa, a także te, u których występuje alergia na gluten czy nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. Również w przypadku niektórych chorób, takich jak choroby autoimmunologiczne, niekiedy można zaobserwować nadwrażliwości pokarmowe. Jednak dla większości osób gluten nie jest szkodliwy, a spożywanie produktów zawierających go jest całkowicie bezpieczne. Jak twierdzą eksperci z zakresu żywienia, w wielu przypadkach problemem nie jest gluten, lecz nieodpowiednia dieta obfitująca w przetworzone produkty spożywcze.
- Osoby wykluczające z diety produkty zawierające gluten często sięgają po gotowe, wysokoprzetworzone produkty bezglutenowe dostępne w sklepach. Niestety, takie produkty nie tylko są pozbawione wartości odżywczych, ale także zawierają dużą ilość zbędnych dodatków. Eliminując wszystkie produkty zbożowe zawierające gluten z jadłospisu, istnieje ryzyko poważnych niedoborów składników odżywczych. W wielu przypadkach jako zamiennik bezglutenowy stosowany jest ryż, co może prowadzić do nadmiernego spożycia arsenu, szczególnie niebezpiecznego w nadmiarze u małych dzieci – mówi Katarzyna Szulc, specjalistka ds. żywienia dzieci.
Warto dodać, że część osób, które bez wyraźnych wskazań zrezygnowały z glutenu lub bardzo go ograniczyły, zapewniają, że czują się lepiej. Nie ma to jednak związku z eliminacją tego białka. - To zazwyczaj wynika z tego, że osoby, które ograniczają gluten zmieniają również dietę na bardziej korzystną, czyli wprowadzają więcej warzyw, owoców i innych produktów, które wpływają korzystnie na zdrowie - wyjaśniła specjalistka w Dzień Dobry TVN.
Produkty zbożowe w diecie dziecka – właściwości zdrowotne
Produkty zbożowe stanowią ważny składnik jadłospisu dziecka. Są bogatym źródłem węglowodanów złożonych, które dostarczają maluchowi niezbędnej energii – tak istotnej w okresie intensywnego wzrostu oraz rozwoju. Ponadto są także źródłem witamin, zwłaszcza z grupy B. Kwas foliowy, niacyna czy tiamina wspierają funkcje metaboliczne oraz zdrowie układu nerwowego, poprawiając koncentrację, pamięć i ogólną zdolność uczenia się, a także odgrywają istotną rolę w produkcji czerwonych krwinek.
Zboża zawierają mnóstwo składników mineralnych, m.in.: żelazo niehemowe, magnez, cynk - niezbędne dla wzrostu i wsparcia układu odpornościowego. Mówiąc o zaletach, warto wspomnieć o błonniku zawartym w pełnoziarnistych produktach zbożowych. Wspomaga on regulację trawienia, zapobiegając zaparciom zarówno u niemowląt w trakcie rozszerzania diety, jak i u starszych dzieci.
Rozszerzanie diety dziecka
Najważniejsze stowarzyszenia naukowe na świecie jak WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) czy Amerykańska Akademia Pediatrii zalecają wprowadzać produkty zbożowe do diety dziecka w tym samym czasie co inne pokarmy uzupełniające. Uważa się, że powinno to nastąpić między 5. a 12. miesiącem życia.
Ramy czasowe są szerokie, ponieważ rozszerzanie jadłospisu malucha jest uzależnione od jego rozwoju psychomotorycznego. Rodzice powinni obserwować, kiedy niemowlę zaczyna przejawiać gotowość do spożywania pokarmów stałych. Objawia się to poprzez nabywanie nowych umiejętności jak siedzenie, ale również zainteresowanie jedzeniem, chwytanie, trafianie do buzi czy próby przeżuwania. Wówczas można powoli wprowadzać do diety nowe pokarmy.
Jakie produkty zbożowe wybrać?
Choć pierwszym produktem, który przychodzi na myśl, jest kaszka dla dzieci, to jednak wcale nie musi pojawić się ona w menu malucha. Tradycyjne kasze, ale również makarony, płatki lub pieczywo również są świetnym wyborem. Warto jednak przygotować je w odpowiedni, dostosowany do możliwości malucha sposób - dłużej gotować, rozgnieść, rozdrobnić lub zmiksować.
W diecie dziecka mogą się znaleźć:
- pieczywo: białe pszenne, razowe, żytnie, graham, mieszane
- kasza: owsiana, jaglana, orkiszowa, jęczmienna, gryczana, manna
- płatki: owsiane, jaglane, gryczane, jęczmienne, żytnie, orkiszowe
- makarony: z semoliny durum, jajeczny, pełnoziarnisty, orkiszowy, gryczany
- mąki: owsiana, orkiszowa, pełnoziarnista, gryczana, żytnia, jaglana
Jak wprowadzić do diety dziecka produkty zbożowe?
Na początku do diety malucha warto wprowadzić niewielkie ilości produktów glutenowych, takich jak kaszki, pieczywo czy makarony, i obserwować reakcję organizmu dziecka pod kątem wystąpienia objawów alergicznych. Mogą to być wysypki skórne, biegunka, wymioty lub bóle brzucha. Podobnie należy postępować w przypadku rozszerzania jadłospisu o inne pokarmy, m.in. warzywa, owoce bądź też później w jaja i nabiał.
Produkty zbożowe pełnoziarniste, np. kasze, płatki owsiane, chleb razowy, makaron razowy powinny być podawane na zmianę z produktami z mąki oczyszczonej - białym pieczywem, makaronem, drobnymi kaszami typu manna lub kuskus.
- Jednego dnia nie należy wprowadzać innych niż zboża produktów do diety dziecka. Daje to możliwość dokładnego obserwowania reakcji organizmu malucha na nowo wprowadzony pokarm, co jest kluczowe dla zidentyfikowania ewentualnych chorób glutenozależnych, takich jak celiakia czy alergia pokarmowa – radzi Katarzyna Szulc, specjalistka ds. żywienia dzieci.
Zanim rodzic zacznie rozszerzać dietę dziecka powinien pamiętać, że należy to zrobić dopiero wtedy, gdy dziecko będzie zainteresowano nowymi smakami. - Kiedy dziecko wykazuje oznaki gotowości, to pojawia się ok. 6. miesiąca życia - wyjaśniła Katarzyna Szulc w Dzień Dobry TVN.
W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących symptomów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Zbilansowana dieta malucha
Odpowiednio zbilansowana dieta to fundament. Odgrywa kluczową rolę w dostarczeniu niezbędnych składników odżywczych potrzebnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju.
Jadłospis powinien opierać się na różnych grupach produktów: warzywach, owocach, białku zwierzęcym i roślinnym, węglowodanach, zdrowych tłuszczach oraz odpowiedniej ilość wody. Należy jednak pamiętać, że w diecie niemowląt należy unikać soli oraz cukru, nie zaleca się także podawania mleka krowiego do picia.
Wybór pierwszego posiłku zależy od decyzji rodzica. Można zacząć od np. dyni, produktów zbożowych, mięsa, ryby czy jabłka. Maluchy, które mają 6-8 miesięcy, mogą jeść 2-3 posiłki stałe w ciągu dnia. Z kolei pociechy, które mają 9-12 miesięcy, mogą zjeść nawet 3-4 dania dziennie.
Żywienie dziecka po 1. roku życia
Po ukończeniu pierwszego roku życia zaleca się, aby dzieci spożywały 4-5 posiłków dziennie - 3 główne dania oraz 1-2 dodatkowe.
Komponowanie posiłków będzie prostsze, jeśli rodzice skorzystają z modelowego talerza żywieniowego:
- Warzywa i owoce (ok. ½ talerza) - powinny stanowić podstawę każdego posiłku.
- Produkty węglowodanowe (ok. ¼ talerza) - różne rodzaje kasz, płatki zbożowe, pieczywo, makaron itd.
- Produkty białkowe (ok. ¼ talerza) – mięso, jaja, nabiał, ryby, nasiona roślin strączkowych.
- Tłuszcze - do posiłku warto dodać dobre tłuszcze w postaci olejów roślinnych, orzechów lub nasion.
Produkty zbożowe w daniach idealnych dla dzieci
Znany kucharz Piotr Kucharski w Dzień Dobry TVN pokazał kilka pomysłów na pyszne dania z wykorzystaniem produktów zbożowych. To propozycje, które mogą się znaleźć w dziecięcym jadłospisie.
- Moja pierwsza propozycja jest na bazie płatków jęczmiennych. To świetny przepis dla dzieciaków, na pewno będą chętnie coś takiego jeść – powiedział ekspert kulinarny.
Zapiekane płatki jęczmienne z jabłkami
Składniki:
- 200 g płatków jęczmiennych,
- 60 g posiekanych migdałów,
- ½ łyżeczki soli,
- 1,5 łyżeczki cynamonu,
- 500 ml napoju owsianego lub mleka,
- 3-4 łyżki roztopionego masła,
- 1 duże jajko,
- 1 laska wanilii.
Składniki na sos:
- 3-4 jabłka antonówki lub szare renety, 1 łyżka cynamonu,
- 1 łyżka miodu (zalecany po 1. roku życia dziecka),
- 500 ml mętnego soku jabłkowego,
- 50 ml śmietany,
- 50 g masła.
Sposób przygotowania:
W misce wymieszaj płatki, posiekane migdały, sól, cynamon i nasiona wanilii. W drugiej misce wymieszaj napój owsiany, rozpuszczone masło i jajko. Dodaj płynne składniki do suchych i wymieszaj. Żaroodporne naczynie wysmaruj masłem, a następnie przełóż do niego płatki z przyprawami. Zalej całość mleczną mieszanką. Tak przygotowaną zapiekankę wstaw do rozgrzanego piekarnika do 180 stopni C i piecz przez około 35 minut, aż całość się zarumieni.
Jabłka obierz i pokrój w kostkę. Przełóż je do drugiego naczynia żaroodpornego. Dodaj cynamon, miód i wymieszaj. Wstaw do piekarnika, w którym pieką się już płatki jęczmienne.
Następnie sok jabłkowy wlej na patelnię i intensywnie zagotuj, aby zredukować jego konsystencję do gęstego sosu. Następnie dodaj śmietanę i intensywnie wymieszaj. Dodaj masło i ponownie wymieszaj. Zapiekane płatki jęczmienne podawaj z prażonymi jabłkami i kajmakiem jabłkowym.
Piotr Kucharski w kuchni Dzień Dobry TVN zaprezentował również przepis na pyszne, mięciutkie i pełne smaku bułeczki orkiszowe.
- Produkty pełnoziarniste możemy wprowadzać dzieciakom już od 6. miesiąca życia. Pamiętajmy, że glutenu nie mogą jeść osoby, które mają nietolerancję, ale w przeciwnym razie naprawdę śmiało go jedzmy. Raz, że produkty zbożowe są pyszne, a dwa, że dają dużo energii. Mają dużo składników mineralnych, mikroelementów i witamin – wskazał Kucharski.
Przepis na bułeczki orkiszowe
Składniki:
- 15 g drożdży, 420 ml wody,
- 300 g mąki orkiszowej typ 630,
- 300 g mąki pełnoziarnistej,
- 1,5 łyżeczki soli,
- płatki orkiszowe lub jęczmienne do obsypania.
Sposób przygotowania:
Rozpuść drożdże w wodzie. Dodaj obie mąki i sól. Wymieszaj aż wszystkie składniki się połączą. Przełóż masę na oprószoną mąką stolnicę i zagniataj przez około 5–7 minut, aż ciasto będzie sprężyste i przestanie się kleić do rąk. W trakcie wyrabiania, szczególnie w początkowej fazie, warto delikatnie podsypywać stolnicę i dłonie mąką, aby ciasto się nie kleiło. Przełóż je z powrotem do miski, przykryj folią spożywczą i odstaw w temperaturze pokojowej na około 2–3 godz. do pierwszego wyrastania.
Wyrośnięte ciasto przełóż na obsypaną mąką stolnicę. Podziel na 9 równych bułek o wadze około 110 g. Najlepiej zważyć każdą na wadze. Uformuj okrągłe bułki, a następnie każdą bułkę zanurz w miseczce z wodą i obtocz w płatkach orkiszowych. Ułóż na blaszce do pieczenia wyłożonej papierem do pieczenia. Odstaw bułeczki jeszcze na około 30–40 minut. Piekarnik rozgrzej do temperatury 230 stopni C. Wstaw blachę do piekarnika, spryskaj wnętrze wodą i piecz przez około 15–20 minut. Po tym czasie wyjmij bułki z piekarnika i odstaw na kratkę do studzenia, aby odparowały.
Kolejna propozycja Piotra Kucharskiego to ukłon w stronę dzieciństwa – przygotował słodkie danie na bazie kaszy manny. Dzieci uwielbiają desery z kaszą, ale zwykle jedzą ją w formie płynnego puddingu. Okazuje się jednak, że z odpowiednio ugotowanej kaszy manny można stworzyć wyjątkowe kluseczki.
- To jest pyszne. Pomyślałem, że chciałbym pokazać kaszkę mannę w inny sposób – przyznał ekspert.
Przepis na kluseczki z kaszy manny
Składniki:
- 500 ml mleka,
- 200 g kaszki manny plus porcja do obtoczenia,
- szczypta soli,
- klarowane masło do smażenia, kwaśna śmietana,
- 300 g malin, mielony mak do podania (zalecany po 2. roku życia dziecka).
Sposób przygotowania:
Mleko zagotuj, dodaj szczyptę soli, a następnie powoli dodawać kaszkę mannę energicznie mieszając rózgą, aby nie powstały gródki. Gotuj cały czas mieszając przez kilka minut. Prostokątne naczynie wysmaruj masłem i bardzo dokładnie obsyp kaszką manną. Ugotowaną kaszkę przelej do naczynia i zostaw do całkowitego wystudzenia. Poczekaj aż kaszka się zetnie i stwardnieje. Następnie wyjmij zawartość naczynia i pokrój masę na kawałki. Usmaż je na klarowanym maśle z obu stron, aby uzyskać chrupiącą skórkę. Podawaj z kwaśną śmietaną, malinami i podprażonym na patelni mielonym makiem.
Ostatnie danie, które Piotr Kucharski przygotował w Dzień Dobry TVN, to pulpeciki warzywno-mięsne z sosem i makaronem razowym. To doskonała propozycja na obiad dla malucha, któremu rozszerza się dietę.
Składniki na sos:
- 1 cebula,
- 2 ząbki czosnku,
- mały pęczek włoszczyzny,
- 1 czerwona papryka,
- 2-3 łodygi selera naciowego,
- 2 łyżki oleju rzepakowego,
- 1 kg pomidorów malinowych,
- sól i pieprz,
- 500 g makaronu razowego spaghetti.
Składniki na pulpeciki:
- 300 g drobiowego mięsa mielonego, 100 g mrożonego groszku,
- marchewka starta na tarce o grubych oczkach,
- pęczek natki pietruszki,
- jajko,
- bułka tarta,
- sól i pieprz.
Przygotowanie:
Warzywa podziel na kawałki (te twardsze na mniejsze). Ułóż je na blaszce do pieczenia, skrop olejem i wstaw do pieca rozgrzanego do 200 stopni C i piecz przez około 30 minut. Następnie przełóż do garnka i zmiksuj blenderem na gładką masę. Jeśli będzie za rzadki, odparuj poprzez gotowanie.
Kiedy sos będzie się dusić, możesz przygotować pulpeciki. Marchewkę, groszek, mięso, posiekaną natkę pietruszki, jajko i wymieszaj. Jeśli masa jest zbyt rzadka, dodaj bułkę tartą. Dopraw do smaku solą i pieprzem. Uformuj okrągłe pulpeciki wielkości orzecha włoskiego i obsmaż je na patelni. Następnie wrzuć do gotującego się sosu. Gotuj na wolnym ogniu, nie mieszając przez około 15 minut. Dopraw do smaku solą i pieprzem. Podawaj z makaronem razowym.
Podsumowanie
Dokonując wyborów żywieniowych i tworząc posiłki dla najmłodszych, warto pamiętać, że dla osób zdrowych spożywanie glutenu jest całkowicie bezpieczne. Produkty zbożowe są bogatym źródłem składników odżywczych, witamin i minerałów, które są niezwykle istotne dla prawidłowego rozwoju dziecka.
Organizatorem kampanii promocyjno-edukacyjnej "Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty" jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej o glutenie i o tym, kiedy trzeba z niego zrezygnować, zobacz rozmowę z ekspertką. Katarzyna Szulc, dietetyk, ekspertka kampanii "Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty" była gościem w Dzień Dobry TVN.
Organizatorem kampanii jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych.
Więcej informacji o kampanii znajduje się na stronie internetowej: www.glutenowyzawrotglowy.pl oraz na profilach: Glutenowy zawrót głowy - obalamy mity, potwierdzamy fakty na Facebooku i Glutenowy zawrót głowy na Instagramie.
Organizatorem kampanii jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych.
Źródło zdjęcia głównego: mat. prasowe