Szczebrzeszyn to niewielkie, liczące 5 tys. mieszkańców miasteczko w województwie lubelskim, które prawa miejskie uzyskało w 1352 roku. Historia miasta jest ściśle związana z jego usytuowaniem – Szczebrzeszyn leżał bowiem na przecięciu ważnych szlaków handlowych (z Kijowa do Krakowa i znad Bałtyku do Bizancjum). Usytuowanie Szczebrzeszyna miało też swoje wady, gdyż przez miasto przechodziły liczne wrogie armie, niszcząc po drodze zamek, mury miejskie i liczne zabytki.
Historia Szczebrzeszyna – miasto wielu kultur
Szczebrzeszyn położony jest na malowniczym Roztoczu Zachodnim, w dolinie rzeki Wieprz. Niedaleko od miasta, ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze, utworzono dwie ważne ostoje przyrody: Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy oraz Roztoczański Park Narodowy. Możemy tam spotkać m.in. wilki i rysie, a także wybrać się na spacer po malowniczych wąwozach lessowych i licznych torfowiskach.
Początki miasta związane są z czasami Rusi Kijowskiej. Prawa miejskie Szczebrzeszyn uzyskał w 1352 roku od Kazimierza Wielkiego. Miasto lokowane było na prawie magdeburskim, co wiązało się z nowym rozkładem przestrzennym i centralnym umiejscowieniem rynku miejskiego. Tak wczesne nadanie Szczebrzeszynowi praw miejskich wynikało z jego położenia. Osada, z której wyrosło miasto, była ważnym punktem szlaku handlowego, który wiódł z krajów arabskich przez Kijów do Krakowa i Pragi. Położenie Szczebrzeszyna przy szlaku handlowym wiązało się pośrednio z napływem mieszkańców różnej narodowości i otwartością na nowe prądy myślowe (reformacja).
Szczebrzeszyn to miasto, w którym spotykały się różne religie i kultury. Od końca XV wieku istniała tu gmina żydowska, w 1555 roku miasto przeszło zaś na własność rodziny Górków – wyznawców kalwinizmu. Dzięki temu Szczebrzeszyn stał się ośrodkiem reformacji i schronieniem dla prześladowanych kalwinów. Pod koniec XVI wieku w mieście funkcjonowały obok siebie: zespół klasztorny franciszkanów, cerkiew oraz synagoga.
W XVII wieku miasto nawiedzały najazdy obcych armii (najazd kozacki, potop szwedzki, najazd Tatarów) i liczne pożary. Po rozbiorach polski Szczebrzeszyn początkowo znajdował się w zaborze austriackim, potem zaś trafił do zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. Przed II wojną światową Szczebrzeszyn liczył ponad 7 tys. mieszkańców, z czego 42% mieszkańców stanowili Żydów. W czasie wojny miasto zostało zniszczone, zrabowane i wysiedlone – wyzwolenie nastąpiło w 1944 roku.
Zabytki Szczebrzeszyna – co warto zobaczyć?
W Szczebrzeszynie nie będą się nudzić wielbiciele architektury sakralnej – w mieście można zwiedzać dwa zabytkowe kościoły, cerkiew i synagogę. Swojego pomnika doczekał się również słynny szczebrzeszyński chrząszcz. W okolicy miasta znajdują się rozległe tereny leśne, które można przemierzać za pomocą znakowanych szlaków pieszych i rowerowych. Co warto zobaczyć w Szczebrzeszynie i okolicy?
Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Szczebrzeszynie – pochodząca z XVI wieku świątynia pełniła na przestrzeni wieków funkcję cerkwi unickiej i prawosławnej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku świątynię zamknięto, a po II wojnie światowej pełniła okresowo funkcję magazynu. Pod koniec XX wieku cerkiew odremontowano (odkrywając m.in. polichromię ścian) i oddano do użytku wiernym.
Kościół parafialny św. Katarzyny – pochodzący z XVII wieku kościół w stylu barokowym.
Kościół parafialny św. Mikołaja – XVII-wieczny kościół barokowy.
Synagoga w Szczebrzeszynie – pochodząca z XVII wieku budowla była wielokrotnie niszczona – w latach 70. XVII wieku przez Kozaków, Szwedów i Tatarów, a w czasie II wojny światowej spalona przez oddziały niemieckie. Odbudowa synagogi miała miejsce w latach 1957–1963.
Cmentarz żydowski w Szczebrzeszynie – założony w XVIII wieku, zajmuje powierzchnię 1,8 ha. Podczas II wojny światowej cmentarz został zniszczony, a część nagrobków użyta w celach budowlanych – do dzisiaj przetrwało 400 historycznych macew.
Pomnik szczebrzeszyńskiego chrząszcza – odsłonięty w 2011 roku pomnik znajduje się na rynku przed ratuszem. Dwumetrowy chrząszcz upamiętnia słynny wiersz Jana Brzechwy, który rozsławił miasto.
Zamek w Szczebrzeszynie – a właściwie ruiny wieży zamkowej z drugiej połowy XIV wieku. Szczebrzeszyński zamek stał na wzgórzu nad Doliną Wieprza i miał za zadanie obronę szlaku handlowego.
Porada w Szczebrzeszynie i w zagrodzie w Guciowie
Zobacz tekst:
- Arkadiusz Pawełek wyrusza w rejs dookoła świata łodzią, którą sam zbudował. "Biorę świat takim, jaki jest"
- Chengdu – stolica Syczuanu: najciekawsze miejsca i atrakcje
- Najbardziej instagramowe miejsca na Ziemi. Gdzie warto pojechać po zakończeniu pandemii?
Autor: Adrian Adamczyk