Gdzie dokładnie znajduje się i jak wygląda Ostra Brama znana z inwokacji Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza? Przybliżamy szczegóły na temat obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej i budynku, w którym można go podziwiać.
Zobacz także: Codziennie budzi Polaków na Litwie
Gdzie jest Ostra Brama i jak potoczyła się jej historia?
Zabytek mieści się w ścisłym centrum Wilna, przy ulicy Aušros Vartų (Ostrobramskiej). Ma formę bramy otwierającej wejście do starej części miasta. Jest jedyną zachowaną w stolicy Litwy pozostałością po murach miejskich – reszta została zniszczona w XIX wieku. Pierwotnie w fortyfikacjach otaczających miasto znajdowało się pięć bram umożliwiającym dostanie się do środka. Jedną z nich nazywano Miednicką lub Ostrą – od okolicznego przedmieścia znanego pod nazwą Ostry Koniec. Jej powstanie datuje się na lata 1503–1514.
Architektura Ostrej Bramy
Ostra Brama ma formę późnogotyckiej wieży wzniesionej na planie kwadratu , której mury osiągają grubość 2 metrów. W przyziemiu znajduje się sklepiony krzyżowo otwór bramny, który odmyka się na północ (od strony starego miasta) i południe – w tej części wykonano wyższą wnękę, w której znajdowały się kraty. W górnej części bramy umieszczona jest attyka udekorowana fryzem. Na środku znajduje się medalion z wizerunkiem jeźdźca Pogoni Litewskiej.
Ostra Brama i kaplica z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej
Od północnej strony Ostrej Bramy w roku 1671 (według innych źródeł 1672) dobudowano drewnianą kaplicę. Na początku XVIII wieku spłonęła, lecz wkrótce ją odbudowano – tym razem jako murowaną. Została ustawiona na arkadowym przęśle, które stanowi przedłużenie otworu Ostrej Bramy. Płaska fasada jest podzielona pilastrami i zwieńczona trójkątnym tympanonem. Ważny element stanowią zakończone półkoliście okna – można przez nie już z ulicy można zobaczyć cudowny obraz Matki Boskiej, nazwanej wkrótce Ostrobramską , który umieszczono w kaplicy. W latach 1789–1793 dobudowano kolejny element architektoniczny – klasycystyczną galerię, która mogła pomieścić przybywających do obrazu wiernych.
Zobacz także: Wycieczka do Lichenia. Co warto wiedzieć o sanktuarium w Licheniu?
Krótka historia cudownego obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej
Centralnym punktem kaplicy jest obraz Matki Miłosierdzia (zwanej Ostrobramską), który pochodzi z XVII wieku. Jego autor nie jest znany, choć niektórzy przypisują autorstwo krakowskiemu artyście Łukaszowi – głównie ze względu na to, że w 1624 roku namalował podobny obraz do kościoła Bożego Ciała w Krakowie. Inni wskazują na jednego z włoskich malarzy Zygmunta Augusta.
Dzieło wielkości 200 × 165 cm przedstawia Maryję z lekko pochyloną głową i rękami złożonymi do modlitwy. Charakterystyczny jest fakt, że nie trzyma ona na rękach Jezusa jak w większości obrazów maryjnych. Matka Boska Ostrobramska nazywana jest symbolem chrześcijaństwa na Litwie i pozostaje jednym z najcenniejszych zabytków malarstwa na terenie Wilna.
Wizerunek przechodził liczne ewolucje w zakresie zdobienia. W 1671 roku Matka Boska zyskała złoconą sukienkę, zaś w połowie XIX wieku w dolnej części dzieła umieszczono srebrny półksiężyc z napisem wotywnym: „Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię Matko Miłosierdzia zachowaj mnie nadal w łasce i opiece Swojej Przenajświętszej W.I.J. 1849 roku”. Po bokach znalazły się także figury rodziców Maryi, czyli Anny i Joachima. W roku 1927 nastąpiła koronacja obrazu.
Już w XVII wieku wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej zyskał popularność ze względu na swoje cudowne właściwości. Pielgrzymi prosili o zdrowie i łaskę bożą. W podziękowaniu za uzdrowienia ofiarowali elementy biżuterii, tabliczki dziękczynne, drogocenny kruszec, a także wota w kształcie części ciała, które zostały cudownie uzdrowione.
Zobacz także: Polska siostra pomaga na Litwie oswoić się ze śmiercią
Ciekawostki związane z Ostrą Bramą
- Początkowo na bramie znajdowała się inskrypcja w języku polskim, która brzmiała: „Matko Miłosierdzia, pod Twoją obronę uciekamy się”. W 1864 roku napis zmieniono na łaciński w obawie przed represjami ze strony rosyjskich władz. Polska wersja pojawiła się ponownie w 1933 roku, lecz ostatecznie zniknęła po II wojnie światowej.
- Obrazowi przypisuje się nie tylko zdolność uzdrawiania, lecz także gaszenia pożarów – ze względu na to, że nie ucierpiał podczas żadnego z pożarów kaplicy czy pobliskiego kościoła.
- Wiodące do kaplicy z cudownym obrazem schody są pokonywane przez wielu wiernych na kolanach w geście pokuty i oddania czci Matce Boskiej.
- Istnieje tradycja, zgodnie z którą mężczyźni przechodzący ulicą Ostrobramską (Aušros Vartų) powinni zdjąć nakrycie głowy.
Zobacz także: Kłajpeda – piękne nadmorskie miasto na Litwie. Co warto zobaczyć?
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN