Czym jest cukrzyca typu 1 i 2?
Cukrzyca to przewlekła choroba, która występuje w dwóch głównych postaciach: typie 1 i typie 2.
- Mamy dwa główne typy cukrzycy - typ 1, gdzie brakuje hormonu regulującego poziomu cukru we krwi. W dużej mierze jest ona uwarunkowana przez geny. Mamy też drugi typ cukrzycy, który zwyczajowo dotyczył osób w wieku dojrzałym, podeszłym, a teraz zaczyna na nią chorować coraz więcej osób młodych. Jest to cukrzyca związana z nadmierną masą ciała - podkreśliła dr hab. n. med. Alina Kuryłowicz, diabetolożka oraz endokrynolożka z CMKP, Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego w Warszawie.
Cukrzyca typu 1 stanowi ok. 10 proc. wszystkich przypadków zachorowań. Jest spowodowana prawie całkowitym zniszczeniem przez przeciwciała komórek beta trzustki produkujących insulinę. W efekcie dochodzi do bezwzględnego braku tego hormonu. Przyczyna powstawania przeciwciał może być związana z predyspozycjami genetycznymi.[1] Typ 1 cukrzycy zwykle rozpoznaje się u dzieci i młodych dorosłych.
Z kolei typ 2 coraz częściej jest diagnozowany u osób między 40. a 55. rokiem życia, ale również i u trzydziestolatków. Przyczyną jest przede wszystkim styl życia i codzienne wybory, jak m.in. brak aktywności fizycznej, spożywanie przetworzonej i wysokokalorycznej żywności, która obfituje w dużą ilość cukru, tłuszczu i węglowodanów prostych, a także siedzący tryb życia, przewlekły stres czy brak regularnych badań. Nadwaga oraz otyłość to główne czynniki rozwoju cukrzycy typu 2. Warto podkreślić, że to nie cukrzyca typu 2 prowadzi do nadmiernej masy ciała. Relacja jest zupełnie odwrotna, to nadwaga, a przed wszystkim otyłość prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2. Im większa ilość tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicach brzucha, tym większe ryzyko zaburzeń metabolicznych.
Cukrzyca typu 2 jest określana mianem "epidemii XXI wieku" i to nie bez powodu. W ostatnich dekadach liczba zachorowań rośnie lawinowo na całym świecie, ale również i w Polsce.
- Cukrzyca to epidemia XXI wieku, my doskonale o tym wiemy. Coraz częściej widujemy w naszych gabinetach kardiologicznych pacjentów chorujących na cukrzycę, w wieku 20-30 lat, już z powikłaniami - zaznaczył prof. dr hab. n. med. Piotr Dobrowolski, kardiolog z Narodowego Instytutu Kardiologii im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego.
W 2022 roku w naszym kraju chorowało na nią ponad 3 mln osób. Jak wynika z danych Narodowego Funduszu Zdrowia, do 2030 roku co dziesiąty Polak będzie zmagał się z tą chorobą [2]. U około miliona osób cukrzyca pozostaje nierozpoznana, co oznacza, że co czwarty przypadek może nie zostać wykryty na czas.
Cukrzyca typu 2 a insulinooporność
Cukrzyca typu 2 jest konsekwencją nieprawidłowego stylu życia – w dużej mierze braku ruchu, a także spożywania przetworzonych produktów, co prowadzi do nadwagi i otyłości. Związek między otyłością a cukrzycą jest jednoznaczny, bowiem im większa masa ciała, tym większe ryzyko wystąpienia insulinooporności, która prowadzi do cukrzycy. Insulinooporność to stan, gdy obniża się wrażliwość tkanek obwodowych na działanie insuliny – głównie dotyczy to mięśni i komórek tłuszczowych. Nieprawidłowa reakcja tkanek na insulinę sprawia, że trzustka produkuje jej więcej, aby unormować poziom glukozy we krwi. Gdy tkanki są mniej wrażliwe na insulinę, wychwytują jej mniej. Występuje wówczas hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy. Tak zaczyna się cukrzyca typu 2. [3]
Choroba ta rozwija się powoli i długo może nie dawać żadnych objawów. Uczucie zmęczenia, senność po posiłkach czy nadmierne pragnienie często są bagatelizowane. Niestety, "pierwszym symptomem" może być dopiero bardzo poważne powikłanie, jak zawał, udar, problemy z nerkami lub wzrokiem. To oznacza, że choroba rozwijała się już dużo wcześniej, ale nie została rozpoznana. Dlatego tak ważne są badania okresowe i diagnostyka.
Wystarczy udać się do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej, by wystawił skierowanie na bezpłatne badanie poziomu glukozy na czczo, czy hemoglobiny glikowanej. Profilaktyka pozwala wychwycić chorobę na etapie, kiedy jeszcze nic nie boli i nic nie doskwiera. Dzięki temu można uratować nie tylko swoje zdrowie, ale również i życie.
Cukrzyca typu 2 to nie wyrok – to punkt zwrotny
Osoby, u których zdiagnozowano stan przedcukrzycowy lub insulinooporność, mogą podjąć działanie, by odzyskać zdrowie. Redukcja kilogramów diametralnie obniży ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. Jak wynika z badań, spadek masy ciała o 5–10% może zatrzymać rozwój stanu przedcukrzycowego w cukrzycę lub wręcz go cofnąć. To oznacza, że zdrowy styl życia oraz aktywność fizyczna mają naprawdę bardzo duże znaczenie.
Cukrzyca typu 2 jest bardzo często jednym z kilku zaburzeń, które razem tworzą tzw. zespół metaboliczny. Zwiększa on znacząco ryzyko zawału, udaru, a nawet przedwczesnego zgonu. Na zespól metaboliczny składają się:
- nadmierna masa ciała (otyłość), zwłaszcza tłuszcz gromadzący się wokół brzucha,
- podwyższone ciśnienie tętnicze,
- zaburzenia gospodarki lipidowej, czyli zbyt wysoki poziom złego cholesterolu i trójglicerydów,
- podwyższony poziom glukozy we krwi.
U osoby z cukrzycą typu 2 bardzo często występują wszystkie trzy z tych czynników. Należy podkreślić, że otyłość i trzy wymienione wyżej stany są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych na podłożu miażdżycy, między innymi zawału serca czy udaru mózgu.
- Zawały serca, udary mózgu, a - w konsekwencji - niewydolność serca - ostrzegł prof. dr hab. n. med. Piotr Dobrowolski, mówiąc o powikłaniach cukrzycy.
Co można zrobić, aby uniknąć tej choroby lub gdy już wystąpi, poprawić stan zdrowia?
Cukrzyca – jak jej zapobiec
Kluczowe jest podejście całościowe. Oznacza to, że celem leczenia nie jest uzyskanie idealnego poziomu glukozy we krwi, lecz całościowa zmiana stylu życia i wdrożenie nowych, zdrowych nawyków. Może nam w tym pomóc tak zwana 10 dla Serca - czyli zebrane 10 kluczowych obszarów dla naszego zdrowia i serca:
- regularna aktywność fizyczna,
- zbilansowana dieta,
- rezygnacja z używek,
- kontrolowanie stresu,
- redukcja masy ciała,
- leczenie nadciśnienia i zaburzeń lipidowych,
- edukacja diabetologiczna,
- jeśli trzeba – leczenie farmakologiczne.
Warto mieć świadomość, że nieleczona lub źle kontrolowana cukrzyca typu 2 powoli niszczy naczynia krwionośne w całym organizmie. Długotrwale występujący wysoki poziom glukozy we krwi uszkadza ścianki naczyń (śródbłonek) i przyspiesza rozwój blaszki miażdżycowej, przez co mogą wystąpić: zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek, problemy ze wzrokiem, a w skrajnych przypadkach nawet i amputacja kończyn czy przedwczesna śmierć. To brzmi bardzo poważnie, jednak można temu zapobiec.
Dobrze prowadzona cukrzyca pozwala żyć długo i aktywnie. Trzeba jednak wprowadzić zmiany do swojej codzienności metodą małych kroków – regularnie się badać, chodzić na spacery lub znaleźć taką aktywność fizyczną, która sprawia radość. Warto również się edukować w zakresie żywienia i każdego dnia dokonywać zdrowszych wyborów - jeść więcej warzyw, nieprzetworzonych produktów i komponować zbilansowane posiłki zawierające białko, tłuszcze i węglowodany. Każda, nawet najmniejsza zmiana ma wielkie znaczenie, ponieważ może zapobiec wystąpieniu choroby.
- Nie istnieje jedna konkretna dieta anty-cukrzycowa, ale na pewno jedną, taką konkretną, polecaną strategią, jest stosowanie diety śródziemnomorskiej, która jest pełna warzyw, owoców strączkowych. Mniej jest tam mięsa - wyjaśniła dietetyczka Ludmiła Podgórska.
Przypisy:
- [1] https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ1/65948,cukrzyca-typu-1
- [2] https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-oddzialow/profilaktyka-cukrzycy-typu-2-sroda-z-profilaktyka-w-ow-nfz,634.html
- [3] https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/insulinoopornosc-czy-prowadzi-do-cukrzycy
Reporter: Bianka Zalewska
Źródło zdjęcia głównego: Dzień Dobry TVN