Syndrom Gardnera został po raz pierwszy opisany przez amerykańskiego psychiatrę sądowego Richarda Gardnera. Opisał on skutki rozwodu u dzieci w sytuacji, gdy skonfliktowani rodzice walczą o prawa do opieki poprzez manipulowanie dziećmi. Dzięki badaniom, prowadzonym także w Polsce, opisano objawy i wpływ działań opiekunów na psychikę dzieci na dalszych etapach rozwoju.
Dziecko a rozwód – czym jest zespół Gardnera?
Syndrom Gardnera lub inaczej zespół alienacji rodzicielskiej to grupa objawów, które wywołane są przez traumatyczne przeżycie, jakim jest rozwód. Dzieci , które poddawane są manipulacji i szantażowi emocjonalnemu przez rodziców, którzy walczą o opiekę, wykazują specyficzne zachowania, które wpływają na dalszy rozwój i dorosłe życie.
Zespół Gardnera po raz pierwszy został opisany przez amerykańskiego psychiatrę sądowego. Wzbudza wiele kontrowersji wśród środowisk psychologicznych ze względu na brak podstaw naukowych. Jednak sądy uznają opinie biegłych, powołujących się na objawy i zależności między rodzicami a dziećmi, które opisuje teoria Gardnera . W trakcie rozstania dorosłych dziecko czuje zagubienie, lęk i ma poczucie winy. Pojawia się także silna obawa przed utratą rodziców, dlatego łatwo angażuje się w konflikt i poddaje działaniom ze strony matki lub ojca przeciwko drugiemu z opiekunów (zazwyczaj tego, z którym nie mieszka), polegającym m.in. na:
· krytyce i potępianiu drugiego rodzica;
· szantażu emocjonalnym;
· manipulacji;
· wywieraniu presji na dziecku;
· utrudnianiu kontaktów z drugim rodzicem;
· czynnym angażowaniu dziecka w konflikt między dorosłymi;
· nakazywaniu dziecku dokonania wyboru (którego rodzica woli, którego bardziej kocha);
· wmawianiu dziecku, że drugi rodzic go nie chce;
· zmuszaniu dziecka do kłamstwa, że drugi rodzic stosuje wobec niego przemoc.
Działania te mają na celu zerwanie emocjonalnej więzi między dzieckiem a rodzicem i zastąpienie uczucia miłości gniewem, pogardą i złością. Zazwyczaj stosowane oskarżenia i przypisywane drugiej osobie cechy są nieprawdziwe, wyolbrzymione i nieuzasadnione. Postępowanie prowadzące do rozwinięcia się syndromu Gardnera u dziecka po rozwodzie lub w jego trakcie nie zawsze są celowe i zaplanowane. Niekiedy rodzice działają mimowolnie i nieświadomie pod wpływem negatywnych emocji.
Objawy zespołu Gardnera
Według autora koncepcji syndromu Gardnera zdiagnozowanie zespołu specyficznych symptomów u dzieci może mieć miejsce jedynie w kontekście rozwodu i sądowej walki o opiekę. W drugim kryterium zaznacza się, że aby móc postawić rozpoznanie, zarzuty wobec odrzucanego rodzica dotyczące zaniedbań dziecka muszą być rzeczywiście fałszywe. Podstawowymi objawami zaburzenia są:
· całkowite podporządkowanie dziecka jednemu z rodziców i oczernianie drugiego pod jego wpływem;
· wymyślanie przez dziecko fałszywych, niesłusznych, absurdalnych oskarżeń;
· nieuzasadniona silna złość na odtrąconego rodzica i osoby z nim związane;
· wyraźnie zauważalny w wypowiedziach dziecka język i tok myślenia rodzica, pod którego wpływem się znajduje;
· brak poczucia winy i smutku z powodu odrzucenia jednego z rodziców;
· fenomen niezależnego myśliciela – upieranie się dziecka, że samo podjęło decyzję o odrzuceniu matki lub ojca.
Wyróżnia się trzy stopnie nasilenia zespołu Gardnera : łagodny (dziecko utrzymuje kontakt z rodzicem, ale jest okresowo krytyczne wobec niego), umiarkowany (dziecko sabotuje spotkania z rodzicem i krytykuje go przez cały czas), poważny (dziecko jest wrogie i agresywne wobec rodzica).
Syndrom Gardnera – leczenie
Syndrom Gardnera nie jest zaburzeniem psychicznym. Nie jest również klasyfikowany jako zaburzenie zachowania. Jest zespołem objawów, które występują u dzieci w konkretnej sytuacji – podczas rozwodu. Pewne jest, że prowadzi nie tylko do trwałego i nieodwracalnego zepsucia relacji i zerwania więzi z jednym z rodziców, ale znacznie wpływa na psychikę i dalszy rozwój dziecka. Czuje się wyobcowane, ma zaniżoną samoocenę i problem z określeniem swojej autonomii. Pojawiają się napady gniewu i agresji. Problemy uwidaczniają się także w dorosłym życiu: stany lękowe, fobie, depresja, trudności w nawiązywaniu relacji, brak umiejętności wejścia w związek, podatność na uzależnienia.
Leczenie zespołu Gardnera polega na zastosowaniu terapii psychologicznej prowadzonej przez terapeutę obeznanego z zagadnieniem. Jeżeli objawy są mocno nasilone, poza współpracą z psychologiem postępowanie polega na odebraniu dziecka rodzicowi, który nim manipuluje. Może ono zamieszkać z drugim opiekunem lub zostać umieszczone na pewien czas w ośrodku lub rodzinie zastępczej.
Zobacz film: "Jak to robią single" - o związkach i samotności
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN