- Co to jest patriarchat? Definicja etnograficzna
- Patriarchat a patriarchalizm
- Patriarchat w socjologii
- Patriarchat w rozumieniu feministycznym
- Rodzina patriarchalna
Zobacz też: Kiedy wypada dzień ojca?
Czym jest patriarchat? Słownikowe definicje obejmują kilka znaczeń: od systemu organizacji społeczeństwa, przez jednostkę kościelną, po określenie dominującej roli mężczyzny w świecie. Większość społeczeństw wyrosła z tradycji patriarchalnych. Matriarchalne hierarchie rodzinne i społeczne były i są bardzo rzadko spotykane.
Co to jest patriarchat? Definicja etnograficzna
Patriarchat w ujęciu etnograficznym oznacza organizację społeczeństwa opartą na dziedziczeniu w linii męskiej. Dziedziczy się nie tylko po ojcu, ale i po krewnych ze strony ojca (dzieci są włączane do grupy krewniaczej ojca). Dotyczy to zarówno majątku, nazwiska, jak i tytułów. Władza w społeczeństwie patriarchalnym jest więc sprawowana wyłącznie przez mężczyzn. W tego typu społeczeństwie małżonkowie po ślubie mieszkają u rodziny męża.
System patrylinearny, czyli dziedziczenie po linii męskiej, występuje w społeczeństwach trzykrotnie częściej niż system matrylinearny (dziedziczenie po kądzieli).
W nieco innym rozumieniu, patriarchat to nazwa ustroju we wspólnotach pierwotnych. Ojciec, głowa rodziny, miał władzę nad wszystkimi jej członkami. Mógł nawet decydować o ich życiu i śmierci, był ich właścicielem i mógł ich traktować jak część swojego majątku.
Patriarchat a patriarchalizm
Podejście patriarchalne jest nazywane patriarchalizmem. To sposób życia (niekoniecznie organizacja społeczeństwa) oparty na poszanowaniu tradycyjnych wartości, starszeństwa i związków rodzinnych. Według słownika PWN patriarchalizm to także ustrój patriarchalny.
Patriarchalizm w socjologii
Patriarchalizm w socjologii oznacza dominację mężczyzn nad kobietami – zarówno w społeczeństwie, jak i w rodzinie. Nie musi oznaczać, że kobiety mają niższy status. To jednak mężczyzna jest głową rodziny i musi zapewnić jej byt.
Obecnie patriarchalizm przetrwał w systemach plemiennych i rodowych, w ograniczonym zakresie także w kulturach islamu.
Patriarchat w rozumieniu feministycznym
Według poglądów feministycznych, patriarchat nie zanikł wraz z kulturami pierwotnymi. Jego przejawy są widoczne nadal we współczesnych społeczeństwach na trzech poziomach:
· organizacji życia społecznego w taki sposób, by kobiety musiały odgrywać przypisane im role,
· traktowania kobiet wyłącznie w kategoriach reprodukcyjnych oraz jako obiekty seksualne,
· w języku determinującym myślenie z punktu widzenia mężczyzn (fallogocentryzm, androcentryzm).
Patriarchat współcześnie może funkcjonować w domach, w mediach, w wielu stosunkach społecznych.
Rodzina patriarchalna
Rodziny patriarchalne to takie, w których to ojciec decyduje, kontroluje, wymierza kary i nagradza. Chłopcy są wychowywani w taki sposób, by w przyszłości robić to samo – chwali się ich za odwagę i nieokazywanie słabości, ale nie wymaga się od nich, by włączali się w prace domowe. Dziewczynki natomiast chwali się za uległą postawę i obsługiwanie domowników. Patriarchalne wzorce płci są wpajane od najmłodszych lat.
Taki patriarchalny model rodziny nie oznacza powrotu do tradycyjnego patriarchatu. Stosunki społeczne się zmieniły, krewni nie mogą być traktowani jak własność głowy rodu, przemoc w rodzinie jest piętnowana i karana, a kobiety uzyskały prawa wyborcze. Pozostała jednak dawna, patriarchalna hierarchia.
Patriarchat a biologia
Zwolennicy kultury patriarchalnej twierdzą, że źródeł patriarchatu należy szukać w „naturalnym porządku” (przez tysiące lat rzeczywiście w większości społeczeństw rola mężczyzny była dominująca), a niektórzy dodają do tego także biologiczne różnice między kobietami a mężczyznami.
W książce The inevitability of patriarchy ( Nieuchronność patriarchatu ) z 1974 r. Steven Goldberg twierdził, że u podłoża takich, a nie innych stosunków społecznych i rodzinnych leży genetyka i biologia. Jej publikacji odmówiono aż 69 razy, co sprawiło, że widnieje w Księdze Rekordów Guinnessa. Ale to z niej pochodzi znane przeświadczenie o naukowych podstawach patriarchatu .
Tymczasem trudno jest stwierdzić, czy cechy tradycyjnie przypisywane mężczyznom (np. skłonność do agresji, ryzyka, dominacji) są efektem wychowania, czy zwiększonej ilości testosteronu we krwi. Szczególnie, że nie wszyscy mężczyźni wykazują tego rodzaju cechy. Tak jak kobiety nie zawsze są skuteczniejsze w wykorzystywaniu cech miękkich i empatii w rozwiązywaniu konfliktów.
Różnice w poziomie inteligencji kobiet i mężczyzn nigdy nie zostały udowodnione.
Co to patriarchat? Inne rozumienia terminu
Patriarchat oznacza także urząd, godność patriarchy lub nazwę Kościoła jako jednostki administracyjnej, na czele której stoi. W Kościele prawosławnym najwyższą instytucją jest Ekumeniczny Patriarchat Prawosławny.
Patriarchatem określamy także czasy biblijnych patriarchów.
Bibliografia:
http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/59-niebieska-linia/767-patriarchat-jako-zrodlo-przemocy.html
http://www.goldberg-patriarchy.com/
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN