Problemy ze snem mogą być spowodowane czynnikami psychicznymi lub somatycznymi. Dorosły człowiek potrzebuje dziennie około 6-8 godzin nieprzerwanego snu, aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować. Wypoczynek nocny przyczynia się do dobrego samopoczucia, odporności na infekcje i podnosi sprawność intelektualną. Szczególnym przypadkiem są zaburzenia snu u dzieci , ponieważ wpływają niekorzystnie na rozwój. Wymagają szybkiej diagnozy i odpowiedniego leczenia.
Zaburzenia snu – przyczyny
Funkcjonowanie człowieka jest determinowane przez wewnętrzny zegar biologiczny. Jednym z jego czynników jest rytm czuwania i odpoczynku. Różnego rodzaju zaburzenia snu są sygnałem, że z organizmem dzieje się coś niedobrego, zwłaszcza gdy problemy pojawiają się nagle. Ich przyczyna może mieć charakter somatyczny lub psychiczny:
· zaburzenia metaboliczne;
· dysfunkcje układu hormonalnego (np. nadczynność tarczycy);
· choroby górnych dróg oddechowych;
· uszkodzenia układu nerwowego;
· depresja, nerwice, lęki, urojenia, omamy, psychozy;
· przykre przeżycia i sytuacje życiowe (śmierć bliskiej osoby, problemy w pracy);
· zmiana strefy czasowej;
· uzależnienia.
Na niektóre przyczyny zaburzeń snu jesteśmy w stanie wpłynąć sami, ponieważ wynikają z nieprawidłowych przyzwyczajeń i niewłaściwej higieny snu . Należą do nich:
· przyjmowanie środków pobudzających (zwłaszcza na noc): kawa, mocna herbata, alkohol, narkotyki;
· zmienne godziny snu i drzemki w ciągu dnia;
· zbyt późne kładzenie się spać;
· brak aktywności fizycznej w ciągu dnia;
· nieprawidłowe warunki w miejscu przeznaczonym na sen: hałas, światło, urządzenia elektryczne;
· spożywanie przed snem ciężkostrawnych potraw;
· praca zmianowa.
Zaburzenia snu mogą mieć również kobiety w ciąży.
Rodzaje zaburzeń snu – objawy
Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, zaburzenia snu zostały podzielone na dwa rodzaje: organiczne i nieorganiczne . Pierwsze z nich są jednym z symptomów choroby somatycznej lub psychicznej. Objawiają się jako:
· bezsenność – trudności w zasypianiu, wczesne budzenie się, wybudzanie się w trakcie snu;
· nadmierna senność (hipersomnia) – senność mimo przespania wystarczającej ilości godzin, spanie w czasie przeznaczonym na aktywność;
· narkolepsja – niekontrolowane napady snu;
· bezdech senny – epizody ustania na kilka sekund lub spłycenia oddechu w czasie snu.
Nieorganiczne zaburzenia snu stanowią odrębną jednostkę chorobową. Wywołane są najczęściej czynnikami emocjonalnymi. Należą do nich: koszmary senne, lęki nocne, bezsenność nieorganiczna, hipersomnia nieorganiczna oraz somnambulizm (obniżony poziom świadomości spowodowany przeplataniem się stanu snu i czuwania). Osoby, które cierpią na problemy ze snem są stale przemęczone, drażliwe, mają gorsze samopoczucie, obniżoną zdolność uczenia się i trudności z koncentracją.
Zaburzenia snu u dzieci – przyczyny
Dzieci, w zależności od wieku, przesypiają znacznie większą ilość godzin niż osoby dorosłe. Noworodek śpi nawet 18-22 godzin w ciągu dnia, a przedszkolak już tylko 11. Większe zapotrzebowanie na sen wynika z funkcjonowania organizmu i układu nerwowego, który wciąż intensywnie się rozwija. Zaburzenia snu u dzieci mogą mieć przyczynę neurologiczną lub psychiczną (ADHD, padaczka, depresja), dlatego wymagają konsultacji lekarskiej i wykonania badań diagnostycznych. Zwykle jednak nie są spowodowane chorobą i mijają samoistnie.
Zaburzenia snu u niemowlaka najczęściej są spowodowane: odwróconym rytmem dnia (dziecko śpi w dzień, a jest aktywne w nocy), potrzebą bliskości mamy, niedojedzeniem, bólem brzuszka, niewygodną pozycją lub ubraniem, zbyt wysoką temperaturą, pełną pieluszką, infekcją górnych dróg oddechowych lub ząbkowaniem. Najczęstsze objawy zaburzeń snu u niemowląt to: bezsenność, wybudzanie się, wczesne budzenie. Niemowlę nie chce spać lub wybudza się z płaczem i zasypia ponownie.
Zaburzenia snu u nastolatków to najczęściej trudności z zasypianiem, wybudzanie się w nocy lub nadmierna senność. Częstą przyczyną są emocje, stres, spożywanie środków psychoaktywnych (kawa, napoje energetyczne, narkotyki) lub zaburzenia hormonalne, które są charakterystyczne dla okresu dojrzewania. Przewlekłe problemy ze snem u nastolatków przyczyniają się do powstania zaburzeń emocjonalnych i trudności w nauce.
Zaburzenia snu – leczenie, porady
Leczenie zaburzeń snu powinno być poprzedzone dokładną diagnozą i poznaniem ich przyczyny, aby lekarz mógł dopasować odpowiednią terapię. Niekiedy konieczna jest wizyta u neurologa, psychiatry i psychologa. W zależności od rodzaju dysfunkcji można wesprzeć się lekami ułatwiającymi zasypianie lub pobudzającymi. Skuteczną metodą jest psychoterapia, zwłaszcza poznawczo-behawioralna, dzięki której osoba chora nie tylko wypracuje sobie schemat zachowań, ale nauczy się radzić sobie ze stresem i emocjami.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN