Myślenie krytyczne w psychologii oznacza myślenie wolne od presji społecznej oraz umiejętność dostrzegania wielu możliwości, opcji, rozwiązań. O ile dzieci często drążą temat, zadając wielokrotnie pytanie: "A dlaczego?", o tyle dorośli nieraz nie wnikają w sedno problemu. Warto się jednak na to zdecydować, ponieważ szeroka perspektywa umożliwia wyciąganie kreatywnych wniosków oraz wcielanie ich w życie.
Myślenie krytyczne – co je wyróżnia?
Osoby, które myślą krytycznie, starają się zauważyć logiczne zależności pomiędzy faktami. Dostrzegając pewne mechanizmy, potrafią przewidywać konsekwencje rozmaitych wydarzeń. Należy pamiętać, że myślenie krytycznie nie jest synonimem krytykowania – jest to proces intelektualny, który pozwala na weryfikację różnego rodzaju informacji.
Podstawowe cechy osób myślących krytycznie:
- odwaga intelektualna – oznacza wykraczanie poza obszar własnych poglądów i uprzedzeń, a jednocześnie konfrontowanie światopoglądu innych osób – zwłaszcza jeśli wydaje się on być w jakimś stopniu fałszywy;
- empatia krytyczna – polega na zastanawianiu się, dlaczego ludzie myślą w określony sposób i posiadają takie poglądy, a nie inne;
- dociekliwość – ciekawość świata, która pozwala na dogłębne zrozumienie materii danego problemu;
- pokora – wynika ze świadomości, że nikt nie jest nieomylny – osoby, które potrafią myśleć krytycznie, nieustannie weryfikują również słuszność własnego światopoglądu;
- dyscyplina – polega na jak najobiektywniejszej ocenie zjawisk na wszystkich płaszczyznach: publicznej, rodzinnej, zawodowej.
Dla osób myślących krytycznie charakterystyczne jest to, że nie wyciągają wniosków na podstawie nagłówków z gazet czy zdawkowych informacji, które przypadkiem usłyszeli. Nie oceniają ludzi po wyglądzie ani trafności wypowiedzi po jej autorze. Czytając dany artykuł, zwracają również uwagę na źródła, które często nie są podawane. Formułują swój światopogląd na podstawie dziesiątków analiz, a nie na pojedynczych badaniach.
Krytyczne myślenie – ćwiczenia na rozwój
Aby sprawdzić, czy charakteryzuje Cię myślenie krytyczne, wybierz jedną kwestię światopoglądową, która wzbudza w Tobie wiele emocji, a następnie spróbuj odpowiedzieć sobie na podane poniżej pytania.
- Z czego wynikają Twoje poglądy na daną kwestię? Czy są one skutkiem dogłębnej analizy, czy też efektem wiary w opinie autorytetów?
- Czy potrafisz wymienić konkretne i zrozumiałe argumenty, które przemawiają za Twoją tezą? Jeśli tak, zapisz je, a następnie zastanów się, na podstawie czego mógłbyś zweryfikować ich prawdziwość.
- Jakie są argumenty Twoich przeciwników?
- Czy potrafisz znaleźć kontrargumenty dla swoich tez?
Jeśli chcesz myśleć krytycznie, powinieneś na wstępie pozbyć się pychy, która prowadzi do ignorancji oraz przyjęcia określonej postawy wobec ludzi o innych poglądach. Musisz także nauczyć się odróżniać fakty od opinii. Warto wiedzieć, że myśleniu krytycznemu przeciwstawia się myślenie czarno-białe, które polega na uproszczonym wartościowaniu w kategoriach dobra i zła. Aby nauczyć się myśleć krytycznie, powinieneś także korzystać z różnych źródeł i dyskutować z ludźmi o rozmaitych poglądach – inaczej pozostaniesz w informacyjnej bańce.
Korzyści wynikające z myślenia krytycznego
Istnieje wiele korzyści wynikających z umiejętności krytycznego myślenia. Przede wszystkim pomaga ono w podejmowaniu decyzji w codziennym życiu, na przykład tych dotyczących pracy, wyborów politycznych czy też partnera. Można wymienić więc dziesięć głównych korzyści krytycznego myślenia:
- umiejętność kreatywnego rozwiązywania problemów;
- mniejsza podatność na manipulacje medialne, chwyty marketingowe;
- zdolność zadawania mądrych, celnych i nieoczywistych pytań;
- zdolność kwestionowania pozornie oczywistych założeń;
- umiejętność patrzenia na dane zjawisko z wielu perspektyw;
- zdolność prowadzenia konstruktywnych dyskusji;
- konkretny, wartościowy rozwój intelektualny;
- dostrzeżenie, jak wiele osób ma tendencję do samooszukiwania się;
- umiejętność rozpoznawania emocji swoich i innych;
- zdolność przewidywania konsekwencji.
Warto wspomnieć, że od pewnego czasu myślenie krytyczne jest uważane za najważniejszą kompetencję XXI wieku.
Zobacz także:
- Spektrum zaburzeń autystycznych u osoby dorosłej. Diagnoza przynosi ulgę: "pacjent wreszcie wie, co się z nim dzieje"
- Dieta w leczeniu i profilaktyce depresji. Jak jedzenie wpływa na nasz nastrój?
- Toksyczna przyjaźń i zagrożenia, jakie za sobą niesie. Jak rozpoznać destrukcyjną relację?
Zobacz wideo: Dlaczego warto pochwalić samego siebie?
Autor: Adrian Adamczyk