Cyklofrenia maniakalno-depresyjna nosi kilka imion. Bywa też nazywana zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi, chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD) czy psychozą maniakalno-depresyjną . Schorzenie to polega na występujących cyklicznie zmianach nastroju, w przebiegu których występują zespoły depresyjne i maniakalne lub hipomaniakalne, rozdzielone (lub nie) okresami pozbawionymi jakichkolwiek objawów .
Cyklofrenia – przyczyny choroby
Jak w większości chorób należących do grupy zaburzeń psychicznych do tej pory nie określono ściśle jednej, konkretnej przyczyny cyklofrenii. Potwierdzono, że większe prawdopodobieństwo zachorowania dotyczy osób, u których obciążony jest wywiad rodzinny. Jednak zdarzają się jej przypadki u osób niemających krewnych ze zdiagnozowaną cyklofrenią ani innymi zaburzeniami psychicznymi. Za genetyczne podłoże choroby uważa się występowanie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych na skutek mutacji w kilku genach odpowiadających za działanie przekaźników układu nerwowego. Mutacje te oddziaływują na receptory błonowe neuronów w obrębie mózgowia oraz destabilizują substancje odpowiadające za samopoczucie (serotoninę, dopaminę, noradrenalinę).
Nie bez znaczenia na rozwój choroby pozostają czynniki zewnętrzne (środowiskowe). Dowiedziono, iż na rozwój cyklofrenii bardziej narażone są osoby samotne, pozbawione wsparcia otoczenia, obarczone silnym stresem związanym np. z utratą osoby bliskiej, rozwodem, a także zmianami w życiu zawodowym, z którymi nie potrafią sobie poradzić.
Określono również okoliczności, które potęgują przebieg choroby. Zaliczamy do nich zmiany rytmu dobowego, zwłaszcza spanie mniej niż 6 godzin na dobę lub problemy związane z bezsennością, uzależnienie od substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki) , a także zażywanie niektórych leków i suplementów diety, które mają wpływ na nastrój i zachowanie.
Cyklofrenia – objawy
Rozpowszechnienie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych wynosi 0,5–1,5% ogółu populacji. Pierwsze objawy cyklofrenii zwykle ujawniają się w trzeciej dekadzie życia. Choroba dotyka równie często mężczyzn, jak i kobiety. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe charakteryzują się występowaniem epizodów maniakalnych (czyli momentów świetnego nastroju, a wręcz euforii), hipomaniakalnych (o podobnym charakterze, ale mniejszym nasileniu) oraz przeciwnie do nich – depresyjnych (związanych z obniżeniem nastroju), jak również postaci mieszanych. Epizodom maniakalnym i depresyjnym mogą towarzyszyć objawy psychotyczne (urojenia, omamy wzrokowe i słuchowe). Czas trwania epizodów jest różny i waha się od kilku dni do kilkunastu miesięcy, przeciętnie szacuje się, iż są to trzy miesiące do pół roku. Epizody depresyjne z reguły trwają dłużej niż te związane z manią czy hipomanią. Podczas wystąpienia epizodu depresyjnego u pacjentów dominuje smutek, utrata radości życia oraz znaczne obniżenie nastroju i spadek energii. Takie osoby skarżą się na zmęczenie, mają problemy z podjęciem nawet najprostszych decyzji i działań, towarzyszy im senność, osłabienie uwagi i popędu seksualnego. Zaburzenia te wywołują u chorych poczucie braku sensu życia i mogą prowadzić do myśli i prób samobójczych. Wręcz przeciwstawne objawy pojawiają się w trakcie epizodów maniakalnych. Ich wystąpienie przejawia się podwyższonym nastrojem, czasem euforią i poczuciem podniecenia, szczęścia, które często bywa nieadekwatne do sytuacji. Podczas choroby afektywnej dwubiegunowej często występuje też gonitwa myśli, którą ciężko jest uchwycić i skonkretyzować. Myśli osoby chorej są nielogiczne, jednocześnie pozbawione krytycyzmu. Osoby takie mają skłonność do ryzykownych zachowań (nieracjonalne inwestycje finansowe, przypadkowe kontakty seksualne) i poczucia mocy, które może wywołać irracjonalne zachowania (np. skok z dachu budynku, bardzo szybka jazda samochodem).
Cyklofrenia a schizofrenia
Na pozór cyklofrenia i schizofrenia wykazują pewne podobieństwa, jednak nie należy ich ze sobą utożsamiać. W cyklofrenii przede wszystkim zwraca uwagę cykliczność faz oraz fakt, że chory najczęściej zachowuje pełny kontakt logiczny z otoczeniem. W przypadku schizofrenii dominuje niespójność w sferze myślenia, emocji, czynności poznawczych i aktywności, jak również zdecydowanie większa częstość objawów wytwórczych, takich jak urojenia i omamy.
Leczenie cyklofrenii
W leczeniu zaostrzeń zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, jak i w leczeniu podtrzymującym, podstawową rolę odgrywa farmakoterapia , polegająca na stosowaniu leków antydepresyjnych, które wpływają na stabilizację nastroju. Niezwykle istotne jest regularne przyjmowanie leków zarówno w czasie epizodów choroby, jak i między nimi. Epizody maniakalne z reguły wymagają leczenia szpitalnego – w związku z brakiem współpracy ze strony chorego często skuteczne leczenie w warunkach ambulatoryjnych jest niemożliwe. Hospitalizacja jest również wskazana w ciężkich epizodach depresyjnych, zwłaszcza jeśli wiążą się one z próbami samobójczymi.
Równie ważne jest leczenie psychoterapeutyczne. Efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna , która poprawia dostrzeżenie i utrzymywanie związku między myśleniem a zachowaniem. Psychoterapia powinna być prowadzona również w okresach remisji, co zmniejsza ryzyko wystąpienia kolejnych epizodów choroby. Ważna jest także psychoedukacja pacjentów, wskazująca na konieczność minimalizacji stresu czy podejmowania aktywności (np. sportowych) w grupie.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: RUBEN RAMOS/Getty Images