Osobowość narcystyczna wyróżnia się przede wszystkim przekonaniem o wyjątkowości własnej osoby i idealizowaniu swoich cech. W psychologii pojęcie to ma szeroki zakres znaczeniowy.
Narcystyczne zaburzenie osobowości
Według podręcznika diagnostycznego „DSM-V” („Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych”) narcystyczna osobowość to utrwalony wzorzec zachowań, który rozwijał się w trakcie dojrzewania jednostki.
Zaburzenia narcystyczne charakteryzują się wieloma sprzecznościami, ponieważ osoba taka z jednej strony koncentruje się tylko na sobie, na sukcesie zawodowym, osobistym i na poczuciu ważności, a z drugiej strony cierpi z powodu pustki w życiu i poczucia bezsensu. Osobowość narcystyczna to dużo więcej niż po prostu zbyt wysoka samoocena.
Po czym rozpoznać narcyza
Zwykle już od pierwszych chwil rozmowy można zauważyć, że narcyz uważa swoje zdanie za najważniejsze, a sam siebie za fachowca. Dodatkowo, osoby narcystyczne manipulują, kłamią i oszukują innych, dlatego też związek i życie z narcyzem mogą być bardzo trudne. Osoby narcystyczne często nie zwracają uwagi na innych i są żądni władzy.
Przyczyny narcyzmu
Do tej pory wciąż nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyn narcyzmu. Zdaniem Otto Kernberga, już na wczesnym etapie rozwoju dziecka występują poważne zaburzenia, które rozwijają się wraz z dojrzewaniem danej osoby. Obecnie uważa się, że przyczyn narcyzmu jest wiele i łączą się one ze sobą.
Czynniki genetyczne i środowiskowe zwykle powiązane są z niewłaściwym wychowaniem. Powszechnie znane jest pojęcie narcystycznej matki, która chce kontrolować dziecko, krytykuje je na każdym kroku i stara się, aby jej potomek był zawsze ambitny i osiągał sukcesy. Dzieci narcystycznych matek przejawiają postawę roszczeniową i idealizują swoją osobę, aby przykryć wszelkie braki. Narcystyczny rodzic, który jest nieczuły na potrzeby dziecka i traktuje je przedmiotowo i oschle, wywiera zły wpływ na rozwój psychiczny dziecka i może sprawić, że dziecko na pewnym etapie rozwoju zaczyna w siebie wątpić.
Z drugiej strony, opiekunowie, którzy nadmiernie kontrolują dzieci i przesadnie skupiają się na nich, mogą sprzyjać rozwojowi osobowości narcystycznej. Zdarza się także, że wyjątkowe krytyczne wydarzenia w życiu, na przykład gwałt, mogą paradoksalnie doprowadzić do zaburzenia narcystycznego. Obecne media, internet oraz portale społecznościowe także mogą być przyczyną zaburzeń narcystycznych. Ciągłe podbudowywanie swojego ego, umieszczanie zdjęć wyidealizowanego życia w sieci mogą prowadzić do nasilenia się objawów narcyzmu.
Cechy osobowości narcystycznej
Główne cechy narcyza zostały opisane przez Otto Kernberga w XX wieku, a następnie rozszerzone w podręczniku diagnostycznym „DSM-V”. Można stwierdzić, że cechy narcystyczne to:
- wyolbrzymianie swoich talentów i osiągnięć,
- manipulacja, kłamstwa, które działają na rzecz narcyza,
- fantazje o własnym sukcesie i życiowym powodzeniu,
- przekonanie o własnej wyjątkowości,
- brak empatii,
- arogancja i niechęć w stosunku do innych ludzi.
Człowiek narcystyczny jest zwykle dominujący i wpływowy, dlatego jest w stanie osiągnąć wysokie stanowiska i rzeczywiście doprowadzić do sukcesu. Jednak w praktyce jednostki te są z reguły głęboko zagubione i osamotnione.
Osobowość narcystyczna a związki
Każdy związek powinien być oparty na równości, szacunku i lojalności. Niestety w przypadku osób z narcystycznym zaburzeniem osobowości w relacji panuje nierównowaga sił. W trakcie terapii psychologicznej często pojawiają się pytania: „ Jak rozmawiać z narcyzem ?”, „ Jak postępować z narcyzem ?”, „ Czy narcyz zdradza ?”, „ Czy narcyz potrafi kochać ?”.
Krótko mówiąc, jak żyć z narcyzem i nie zwariować? Odpowiedź na te pytania jest bardzo trudna, ponieważ wiele zależy od konkretnego przypadku. Małżeństwo z narcyzem jest trudną relacją, która związana jest z manipulacją ze strony narcyza.
Początkowo osoba narcystyczna chce za wszelką cenę zdobyć partnera lub partnerkę, zabiega o względy drugiej osoby. Jednak po pewnym czasie okazuje się, że narcyz może traktować ją jak marionetkę i koniecznie chce, aby spełniała wyłącznie jego potrzeby. Osobowość narcystyczna w związku stara się wywrzeć wpływ na drugiego człowieka, dlatego należy opanować pewne schematy postępowania skoncentrowane przede wszystkim na jasnym wyznaczaniu granic.
W relacji romantycznej z narcyzem trzeba bardzo uważać, aby nie zatracić siebie. Osoba w takim związku powinna umieć stawiać na siebie, powinna mieć wypracowane poczucie własnej wartości. Bez tych cech relacja może stać się toksyczna, zwłaszcza dla osoby partnerskiej w związku z narcyzem. W sytuacjach podbramkowych warto skonsultować się ze specjalistami od terapii małżeńskiej i partnerskiej. Może to pomóc wypracować właściwe schematy radzenia sobie z problemami.
Leczenie narcyzmu
Podstawą leczenia osobowości narcystycznej jest psychoterapia w nurcie poznawczo- behawioralnym lub psychoanalitycznym. Konieczna jest konsultacja ze specjalistą, tj. psychologiem, psychoterapeutą lub psychiatrą. Farmakoterapia może pomagać tylko doraźnie na objawy takie jak depresja czy gwałtowne zmiany nastroju. Leczenie to proces długi i skomplikowany, który opiera się na kompletnej zmianie skryptów zachowań.
Zobacz wideo: Czy narcyz potrafi kochać tylko siebie?
Zobacz także:
- Jak rozpoznać narcyza? Psychoterapeutka: „To jest dosyć nieprzyjemny typ osobowości”
- Donald Trump. Ma syndrom narcyza?
- Pozytywna Egoistka w programie Doroty Wellman
Autor: Adrian Adamczyk