Dzisiejsza piosenka żydowska wzbudza zainteresowanie i zachęca do jej odkrywania. Artyści wykonujący żydowskie piosenki często zyskują okazję do sprawdzenia swoich sił podczas konkursów i festiwali pieśni żydowskiej.
Więcej:
- YouTube Premium w Polsce. Użytkownicy w końcu będą oglądać filmy bez reklam
- Kultura żydowska oczami międzynarodowych artystów
- Eurowizja 2019. Tulia odpadła w półfinale
Muzyka żydowska i jej początki
Początki muzyki wywodzącej się z kultury żydowskiej sięgają końca drugiego tysiąclecia przed naszą erą. Nieliczne wzmianki nie pozwalają jednak uzyskać jej pełnego obrazu. Pewne ślady wskazujące na kulturę muzyki żydowskiej przekazują malowidła staroegipskie, a także Biblia (Psalmy, Lamentacje, Pięcioksiąg, Pieśń nad pieśniami). To właśnie dzięki tym źródłom da się wywnioskować, że dawni Żydzi, czyli Hebrajczycy, mieli dostęp do wielu instrumentów muzycznych, takich jak harfy, bębenki, kitary czy cymbały. W tym okresie tworzona była muzyka wokalna, która opierała się na skalach wąskozakresowych. Kiedy nastały czasy Pierwszej Świątyni Jerozolimskiej, dominował śpiew oraz psalmy. Muzyka instrumentalna i wokalna pojawiały się przy okazji wszelkiego rodzaju uroczystości dworskich, a także podczas obrzędów liturgicznych.
W żydowskich pieśniach miłosnych, historycznych, dziecięcych, rodzinnych, żołnierskich, rzemieślniczych, kołysankach oraz w utworach z okresu drugiej wojny światowej (szczególnie w pieśniach powstałych w gettach) można zauważyć dużą różnorodność gatunków. Żydowskie pieśni ludowe komponowane były zazwyczaj przez anonimowych twórców. Jednym z twórców znanych z nazwiska był stolarz z Krakowa Mordechaj Gebirtig, żyjący w latach 1877–1942.
Najsłynniejsi polscy wykonawcy muzyki żydowskiej
Jedną z najsłynniejszych polskich piosenkarek wykonujących piosenki żydowskie jest Sława Przybylska. Artystka urodziła się 1932 roku w Międzyrzecu Podlaskim, w którym przed wojną mieszkało wielu Żydów. Jej rodzinny dom zawsze był otwarty dla żydowskich sąsiadów. Piosenki żydowskie śpiewane przez artystkę miały stać się jej osobistym pomnikiem pamięci dla żydowskiej społeczności. By jednak móc zacząć tworzyć, Sława Przybylska zapisała się najpierw na kurs języka jidysz, który odbywał się w Teatrze Żydowskim w Warszawie. Od 1963 roku występowała z recitalami pieśni Żydów polskich. W 1992 roku brała udział w organizowanym w Berlinie festiwalu, który odbywał się pod hasłem „Kobieta w pieśniach żydowskich”. Jako jedyna polska artystka wystąpiła również w odbywającym się rok później Europejskim Festiwalu Muzyki Żydowskiej w niemieckim mieście Leverkusen. Sława Przybylska wykonywała takie utwory żydowskie, jak „Majn sztetełe Bełz” (Miasteczko Bełz), „Szabes ojf der gancer wełt” (Na całym świecie szabas), „Ojfn pripeczik” (Na przypiecku), „Jaase szalom” (Uczyń pokój) czy „Der hejliker rebe” (Świątobliwy rebe).
Zobacz także: Wielkie żydowskie wesele
Muzyka żydowska jest również grana przez krakowski zespół instrumentalny Kroke (jego nazwa w języku jidysz oznacza Kraków). Grupa została utworzona przez trójkę przyjaciół w 1992 roku. Absolwenci Akademii Muzycznej w Krakowie początkowo tworzyli utwory kojarzone z muzyką klezmerską z wyczuwalnymi wpływami bałkańskimi. Obecnie ich brzmienia mają w sobie wiele z muzyki etnicznej, orientu oraz jazzu. Zespół cieszy się popularnością w szczególności poza granicami Polski.
Bester Quartet to kolejny polski zespół, na który miała wpływ muzyka żydowska. Krakowska grupa została założona w 1997 roku jako The Cracow Klezmer Band. Utwory tego zespołu są połączeniem muzyki klezmerskiej z elementami jazzu. Grupa jest znana poza granicami kraju. Wszystkie swoje płyty nagrała w Stanach Zjednoczonych. Koncerty zespołu odbywały się między innymi w Polsce, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Czechach, USA, Rosji, Francji, Rumunii, Niemczech, Kanadzie i Holandii. Bester Quartet współpracował z różnymi wykonawcami muzyki klezmerskiej, awangardowej i jazzowej. Wśród nich byli tacy artyści, jak Grażyna Auguścik, John Zorn, Ireneusz Socha czy Tomasz Stańko.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN