Mały Wóz – w drodze do Gwiazdy Polarnej

mały wóz
Fot. Andrii Vinnikov / Getty Images
Gwiazdy Małego Wozu to słabo widoczna konstelacja okołobiegunowa, w przeciwieństwie do Wielkiego Wozu. Dostrzeżenie gwiazd Małego Wozu na niebie wymaga nieco więcej wprawy i astronomicznej wiedzy. Najbardziej charakterystyczną gwiazdą Małego Wozu jest oczywiście Polaris, czyli północna Gwiazda Polarna.

Gwiazdy Małego Wozu pozwalają wyznaczyć kierunek bieguna północnego, podobnie jak Krzyż Południa, który ułatwia wskazanie bieguna południowego. Mała Niedźwiedzica jest tak dobrze znana ze względu na Gwiazdę Polarną, znajdującą się na końcu Małego Wozu, około 1 stopnia od północnego bieguna nieba.

Więcej:

Mały Wóz – gwiazdy Zeusa

Gwiazdy Małego Wozu określa się też mianem Małej Niedźwiedzicy. Po raz pierwszy gwiazdozbiór ten miał wyodrębnić Tales z Miletu. Według mitologii greckiej nimfa Kalisto została uwiedziona przez Zeusa. Jej opiekunka, Artemida, zabiła swoją podopieczną, a Zeus, litując się nad kochanką, zamienił ją w niedźwiedzicę. Kalisto miała z Zeusem syna, Arkasa, który podczas jednego z polowań prawie zabił własną matkę, nie rozpoznając jej w zwierzęciu. W zabójstwie przeszkodził mu jednak Zeus, który również jego zamienił z niedźwiedzia, tyle że mniejszego. Ostatecznie zarówno Kalisto, jak i jej syn zostali umieszczeni na sklepieniu niebieskim. Kalisto to Wielka Niedźwiedzica (Wielki Wóz), natomiast niedźwiedzią postać Arkasa symbolizują gwiazdy składające się na Mały Wóz.

Starożytni wierzyli, że te dwie konstelacje ułożone są naprzeciw siebie (w tamtych czasach rzeczywiście tak było), co tłumaczy ruch precesyjny osi Ziemi. Okołobiegunowe położenie gwiazdozbioru starożytni tłumaczyli natomiast zemstą zazdrosnej Hery, która namówiła innych bogów, przede wszystkim Posejdona, aby niedźwiedzie nie mogły zanurzać się w morzu.

Gwiazdy Małego Wozu

Gwiazdy Małego Wozu w żadnym stopniu nie przypominają kształtem układu wozu, natomiast w pewnej mierze nawiązują do układu Dużego Wozu, stąd też nazwa tego asteryzmu. Na Mały Wóz składają się gwiazdy słabo widoczne, nie tak jasne, jak te należące do Wielkiego Wozu:

  • Polaris (α UMi) – żółty nadolbrzym położony ok. 430 lat świetlnych od Słońca. To najjaśniejsza gwiazda całego układu, zaliczana do cefeid. Łatwo ją zobaczyć z pomocą małego teleskopu.
    • Kochab (β UMi) – gwiazda o jasności 2,07 m, pomarańczowy olbrzym znajdujący się w odległości ok. 126 lat świetlnych od Ziemi.
      • Pherkad (γ UMi) – gwiazda o jasności 3,0 m, jest niebiesko-białym olbrzymem leżący 480 lat świetlnych od Ziemi. Można dostrzec ją gołym okiem lub przez lornetkę.
        • δ UMi – gwiazda o jasności 4,4 m, barwy niebiesko-białej, oddalona o 183 lata świetlne od Ziemi, słabo widoczna.
          • ε UMi – żółty olbrzym o jasności 4,2 m. Gwiazda oddalona o 200 lat świetlnych, jest zbyt mała, aby dostrzec ją gołym okiem.
            • ζ UMi – gwiazda o jasność 4,3 m, barwy biało-niebieskiej. Jest oddalona o 110 lat świetlnych od Ziemi, słabo widoczna.
              • η UMi – gwiazda ciągu głównego o barwie białej, jasności 5,0 m. Jest oddalona o 97 lat świetlnych od Ziemi;
                • żółto-biała gwiazda podwójna Pi-1 (π¹) – układ gwiazd o siódmej i ósmej wielkości.

                  Widoczność gwiazd Małego Wozu

                  Gwiazdy Małego Wozu w Polsce są widoczne (choć słabo) przez cały rok. Konstelacja zawsze znajduje się nad północnym horyzontem, na wysokości ⅔ od horyzontu do zenitu.

                  Trzeba się jednak liczyć z tym, że część składających się na tę okołobiegunową konstelację gwiazd jest niewidoczna gołym okiem. Nieuzbrojonym okiem można dostrzec tylko część Małego Wozu (ok. 20 gwiazd). Niewątpliwie największą gwiazdą układu jest Polaris, północna Gwiazda Polana. Obecnie jest ona oddalona od bieguna północnego o około 44 minuty kątowe, jednak za 100 lat będzie to tylko o 28 minut. Za zmianę tę odpowiada ruch precesyjny osi ziemskiej. Za 2000 lat Polaris nie będzie już północną Gwiazdą Polarną, tak samo, jak nie była nią 5000 lat temu (wtedy funkcję tę pełniła Alfa Draconis, a za 2000 lat będzie Gamma Cephei).

                  Zjawiska towarzyszące gwiazdom Małego Wozu

                  Z gwiazdami Małego Wozu związany jest rój meteorów Ursydów. Pochodzą one od komety 8P/Tuttle. W drugiej połowie grudnia aktywność tego roju wynosi ok. 10 meteorów na godzinę. W niektórych latach notuje się zwiększoną aktywność.

                  Wokół gwiazd Małego Wozu pojawiają się jeszcze dwa interesujące obiekty. Jednym jest Galaktyka spiralna NGC 6217 dwunastej wielkości, widoczna w 15-centymetrowym teleskopie. Charakteryzuje ją jaśniejsze centrum z jądrem. Drugi obiekt to Polarissima Borealis (NGC 3172), czyli galaktyka najbliższa niebieskiemu biegunowi północnemu. Można ją zobaczyć przy pomocy 25-centymetrowego teleskopu.

                  Zobacz film: Człowiek, który przeżył rok w kosmosie. Źródlo: Dzięń Dobry TVN

                  Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN

                  podziel się:

                  Pozostałe wiadomości

                  Jakub Tolak czeka na poważną operację. "Doszedłem do momentu, w którym trzeba podjąć decyzję"

                  Jakub Tolak czeka na poważną operację. "Doszedłem do momentu, w którym trzeba podjąć decyzję"

                  Księżna Kate przyłapana na zakupach. Jest nagranie

                  Księżna Kate przyłapana na zakupach. Jest nagranie

                  Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą. "Zaczęłyśmy z czystą kartą"

                  Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą. "Zaczęłyśmy z czystą kartą"

                  Mieszka z 50-letnim synem: "Nie chce od mamy odejść"

                  Mieszka z 50-letnim synem: "Nie chce od mamy odejść"

                  Czy można wydłużyć działanie botoksu? Posłuchaj, co na ten temat mówi specjalista

                  Czy można wydłużyć działanie botoksu? Posłuchaj, co na ten temat mówi specjalista

                  Jak wychować dzieci w dobie ekranów? "Uważajmy, żeby nie przesadzić"

                  Jak wychować dzieci w dobie ekranów? "Uważajmy, żeby nie przesadzić"

                  Niepokojący stan psychiczny nastolatków. Dove i MŁODE GŁOWY łączą siły
                  Materiał promocyjny

                  Niepokojący stan psychiczny nastolatków. Dove i MŁODE GŁOWY łączą siły

                  Iga Świątek spotkała się z gwiazdą filmu "Diuna"

                  Iga Świątek spotkała się z gwiazdą filmu "Diuna"

                  Jaśminowy, brązowy czy biały? Ryż na wiele pysznych sposobów według Grzegorza Zawieruchy
                  Materiał promocyjny

                  Jaśminowy, brązowy czy biały? Ryż na wiele pysznych sposobów według Grzegorza Zawieruchy

                  Marcin Prokop założył alkogogle i przeszedł test

                  Marcin Prokop założył alkogogle i przeszedł test

                  Manicure Hailey Bieber to hit tej wiosny

                  Manicure Hailey Bieber to hit tej wiosny

                  Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                  Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

                  Królowa kuchni staropolskiej w nowej odsłonie. Poznaj przepisy Darii Ładochy na dania z perliczką
                  Materiał promocyjny

                  Królowa kuchni staropolskiej w nowej odsłonie. Poznaj przepisy Darii Ładochy na dania z perliczką

                  Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                  Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

                  Zielone miejsca pracy czekają na górników. "Kwalifikacje są bardzo podobne"
                  Materiał promocyjny

                  Zielone miejsca pracy czekają na górników. "Kwalifikacje są bardzo podobne"

                  "Sposób na wnętrze". Kasia Jaroszyńska i eksperci z Leroy Merlin spełnili marzenie 7-letniej Rozalii
                  Materiał promocyjny

                  "Sposób na wnętrze". Kasia Jaroszyńska i eksperci z Leroy Merlin spełnili marzenie 7-letniej Rozalii

                  Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                  Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

                  Wielkanoc z nutką nowoczesności. Przepisy Mariety Mareckiej na nietuzinkowe dania świąteczne
                  Materiał promocyjny

                  Wielkanoc z nutką nowoczesności. Przepisy Mariety Mareckiej na nietuzinkowe dania świąteczne

                  Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                  Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

                  Samotność osób starszych. Jak wspierać na co dzień seniorów?
                  Materiał promocyjny

                  Samotność osób starszych. Jak wspierać na co dzień seniorów?

                  Toksyczna odzież - jakich materiałów unikać? "Po jakimś czasie dowiadujemy się, że mamy nowotwór"

                  Toksyczna odzież - jakich materiałów unikać? "Po jakimś czasie dowiadujemy się, że mamy nowotwór"

                  Ruszyła 8. edycja konkursu POLSKI PACJENT W AVÈNE. Do wygrania wyjazd do Centrum Hydroterapii w Avène we Francji oraz emolienty XERACALM A.D
                  Materiał promocyjny

                  Ruszyła 8. edycja konkursu POLSKI PACJENT W AVÈNE. Do wygrania wyjazd do Centrum Hydroterapii w Avène we Francji oraz emolienty XERACALM A.D

                  Piotr Adamczyk wspiera żonę w przewlekłej chorobie

                  Piotr Adamczyk wspiera żonę w przewlekłej chorobie

                  Wyniki najnowszego rankingu najsmaczniejszych deserów. Polskie ciasto na pierwszym miejscu

                  Wyniki najnowszego rankingu najsmaczniejszych deserów. Polskie ciasto na pierwszym miejscu

                  Alkohol przyczynia się do występowania aż 200 chorób. Jakich?

                  Alkohol przyczynia się do występowania aż 200 chorób. Jakich?

                  Domowy street food, czyli kulinarna podróż bez biletu. Poznaj przepisy Szymona Czerwińskiego
                  Materiał promocyjny

                  Domowy street food, czyli kulinarna podróż bez biletu. Poznaj przepisy Szymona Czerwińskiego

                  27-letnia Ola miała najpoważniejszy rodzaj udaru

                  27-letnia Ola miała najpoważniejszy rodzaj udaru

                  Książę William zażartował z Kate. Przesadził?

                  Książę William zażartował z Kate. Przesadził?

                  Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                  Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

                  Jakie są właściwości błękitnych kamieni? Poznaj moc szafiru, turkusu i apatytu

                  Jakie są właściwości błękitnych kamieni? Poznaj moc szafiru, turkusu i apatytu

                  Pamiętacie Manię z "Przepisu na życie"? Wiemy, czym się teraz zajmuje

                  Pamiętacie Manię z "Przepisu na życie"? Wiemy, czym się teraz zajmuje

                  9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                  9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

                  Tego badania boją się Polacy. Nie wykonał go m.in. tata Marcina Mellera: "Zmarł po 3,5 roku"

                  Tego badania boją się Polacy. Nie wykonał go m.in. tata Marcina Mellera: "Zmarł po 3,5 roku"

                  E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
                  Materiał promocyjny

                  E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

                  "Mam tysiaka. Zbieram na Lambo". Wyznania dzieci o pieniądzach bawią do łez

                  "Mam tysiaka. Zbieram na Lambo". Wyznania dzieci o pieniądzach bawią do łez

                  Po przeszczepie serca zostały matkami. "Chciałam spełnić to marzenie"

                  Po przeszczepie serca zostały matkami. "Chciałam spełnić to marzenie"

                  Pierwszy partner zdradził ją z jej przyjaciółką, kolejny z prostytutką. Czy mu wybaczyła?

                  Pierwszy partner zdradził ją z jej przyjaciółką, kolejny z prostytutką. Czy mu wybaczyła?

                  Zdrowe stopy na wiosnę i nie tylko. Podolog o codziennej pielęgnacji

                  Zdrowe stopy na wiosnę i nie tylko. Podolog o codziennej pielęgnacji

                  "Back to school. Prawdziwy egzamin". TTV wysyła rodziców z powrotem do szkoły

                  "Back to school. Prawdziwy egzamin". TTV wysyła rodziców z powrotem do szkoły

                  Wiosenne nowości. Czego mogą spodziewać się widzowie Dzień Dobry TVN? "Mamy akcje specjalne"

                  Wiosenne nowości. Czego mogą spodziewać się widzowie Dzień Dobry TVN? "Mamy akcje specjalne"

                  Stawiasz problemy innych ponad swoje? To może być ważny sygnał. "Nieświadome pragnienie"

                  Stawiasz problemy innych ponad swoje? To może być ważny sygnał. "Nieświadome pragnienie"

                  Ile kosztuje m2 mieszkania w bloku z wielkiej płyty? Kwota zwala z nóg

                  Ile kosztuje m2 mieszkania w bloku z wielkiej płyty? Kwota zwala z nóg

                  #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

                  #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas