W dzisiejszym świecie coraz częściej jesteśmy narażeni na przewlekły stres. Coraz większa presja jest wywierana na nas w pracy, chcemy realizować się we wszystkich sferach życia i nie czuć się ograniczonym przez żadne czynniki zewnętrzne. Życie „w biegu”, praca po kilkanaście godzin na dobę, mnogość zajęć i obowiązków poza pracą sprawia, że nasz organizm narażony jest na wiele niekorzystnych czynników, związanych ze złą dietą, przemęczeniem i brakiem snu. W sytuacjach nasilonego stresu ustrój człowieka reaguje uwalnianiem tak zwanych hormonów stresu. Należą do nich przede wszystkim adrenalina i kortyzol. Ich uwolnienie podczas krótkotrwałego stresu ma za zadanie mobilizację wszystkich sił organizmu, aby mógł on poradzić sobie z niesprzyjającą sytuacją. Jednakże w warunkach narażenia na długotrwały stres, podniesiony poziom tych hormonów może prowadzić do wielu groźnych zaburzeń.
Więcej:
- Masaż relaksacyjny – jakie są rodzaje, techniki i jak zrobić go samemu?
- Zaburzenia psychiczne. Do kogo się zgłosić? Jak leczyć?
- Proteza wywoływała u niej stres
Co to są hormony stresu?
W sytuacjach związanych z nadmiernym stresem organizm rozpoczyna zwiększoną syntezę i wyrzut do krwioobiegu hormonów stresu. Są to substancje wydzielane przez nadnercza i uwalniane do krwi, tak aby mogły oddziaływać na wiele organów i układów zlokalizowanych nawet w odlegle położonych w stosunku do nadnerczy strukturach. Jako pierwsze po zadziałaniu bodźca produkowane są katecholaminy, czyli adrenalina i noradrenalina. Jeżeli sytuacja stresowa trwa dłużej niż 10 minut, rozpoczyna się produkcja glikokortykosteroidowego hormonu stresu – kortyzolu .
Hormony stresu – adrenalina
Adrenalina i noradrenalina wykazują największe działanie na układ krwionośny. Powodują one zwężenie naczyń krwionośnych, zwiększają częstość rytmu serca, powodują wzmożenie napięcia mięśniowego, zwiększają zapotrzebowanie na tlen i poprawiają krążenie krwi. Wszystkie te działania mają za zadanie poprawę wydolności organizmu i zmobilizowanie go do „walki” w niesprzyjającej sytuacji. Poprzez zwiększenie przepływu krwi przez komórki nerwowe jesteśmy w stanie jaśniej i szybciej myśleć. Zwiększenie dopływu krwi do mięśni pozwala nam np. na wykonanie wysiłku fizycznego większego niż normalnie.
Zobacz także: Fototerapia. Sposób na sezonową depresję?
Hormony stresu – kortyzol
Kortyzol jako związek chemiczny jest glikokortykosteroidem. Jest on produkowany przez korę nadnerczy i w prawidłowych ilościach ma pozytywny wpływ na organizm, jednak jeżeli jego ilość jest zbyt duża, bywa szkodliwy, a czasami nazywa się go nawet „hormonem zabójcą” . Charakterystyczne są dobowe zmiany stężenia kortyzolu – największa jego ilość produkowana jest w godzinach porannych, stężenie spada zaś na wieczór. W związku z tym działanie kortyzolu to stabilizowanie rytmu dobowego i wpływ na poziom cukru we krwi. Oddziaływuje on też na gospodarkę białkową i tłuszczową oraz pełni rolę w regulacji ciśnienia krwi. W związku z pozytywnym działaniem kortyzolu, celem nie jest usuniecie go z organizmu, a jedynie utrzymywanie prawidłowego stężenia hormonu. Celem określenia poziomu hormonu stresu badanie wykonuje się w godzinach porannych, na czczo, po przespanej nocy i w momencie, kiedy człowiek jest wypoczęty.
Szkodliwość hormonów stresu
Długotrwała synteza i utrzymywanie się podwyższonych wartości hormonów stresu działa niekorzystnie na organizm . Adrenalina, która wpływa głównie na układ krążenia, jest największym zagrożeniem dla osób z nadciśnieniem tętniczym i zaburzeniami rytmu serca. U pacjentów z nadciśnieniem, u których parametry RR i tak są zawyżone, adrenalina powoduje ich dodatkowy wzrost do niebezpiecznych dla życia wartości. Może to prowadzić do zawału i udaru. Poprzez wzrost akcji serca dochodzić może do tachykardii, tachyarytmii, w tym częstoskurczu, który również stanowi zagrożenie dla życia. Kortyzol i jego wysokie stężenie zaburza pracę układu odpornościowego organizmu, zatem wzrasta skłonność do infekcji, a w przypadku długotrwałego działania może dojść do rozwoju chorób nowotworowych. Ponadto kortyzol niekorzystnie działa na niektóre obszary mózgowia (np. na hipokamp), co może być przyczyną zaburzeń pamięci i koncentracji.
Zobacz także: Co dziedziczymy w genach po rodzicach?
Hormon stresu – jak obniżyć jego stężenie?
Nie ma typowych środków farmakologicznych, które odpowiadałyby za zmniejszenie poziomu hormonów stresu . Są natomiast sposoby, które przyczyniają się do normalizacji stężenia hormonów. Przede wszystkim ważne jest dbanie o higienę rytmu dobowego . Zatem istotna jest dieta i regularność w przyjmowaniu posiłków. Ważny jest prawidłowy wypoczynek nocny i przesypianie minimum sześciu godzin. Warto zapoznać się i wdrożyć do codziennego funkcjonowania techniki oddechowe i relaksacyjne, można rozpocząć np. uczęszczanie na zajęcia jogi. Ponadto ważne jest posiadanie hobby, które jest spokojne i sprawia, że czujemy się zrelaksowani. Ponadto można stosować preparaty ziołowe, które zwiększają odporność na stres i obniżają poziom kortyzolu. Przydatny bywa tu żeń-szeń i korzeń lukrecji – zażywane regularnie wpływają również pozytywnie na nastrój.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN