Na osobowość człowieka składają się stosunkowo stałe cechy i właściwości jednostki, które determinują jej integrację i adaptację w środowisku, sposób reagowania i zachowanie. Neurotyzm to tendencja do nadwrażliwości i przeżywania emocji, strachu i lęku. Jego przeciwieństwem jest równowaga emocjonalna. Cechy i zachowania neurotyczne nie są chorobą, jednak można je “leczyć” za pomocą psychoterapii.
Co to jest neurotyzm?
Termin neurotyzm został po raz pierwszy użyty przez angielskiego psychologa Hansa Eysencka. Następnie opisano go szerzej w pięcioczynnikowym modelu osobowości Wielka Piątka. Jest to względnie stały zbiór cech człowieka, z których wynika zachowanie, przystosowanie emocjonalne, radzenie sobie w trudnych sytuacjach, integracja ze środowiskiem oraz odpowiedź na to, co się dzieje.
Neurotyzm jest spowodowany czynnikami bio-psycho-społecznymi. Warunkuje go zarówno genetyka, jak i wychowanie, wzorce oraz dostarczane bodźce. Uważa się, że największy wpływ na rozwinięcie się tych cech osobowości ma tak zwany lęk neurotyczny – czyli poniżanie, odtrącenie, brak akceptacji i poczucia miłości doświadczane zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie. Niektórzy badacze uważają także, że budowa i sposób działania układu nerwowego neurotyka różni się od fizjologii innych osób. Dotyczy to między innymi reaktywności układu współczulnego i limbicznego.
Kto to jest neurotyk? Cechy osobowości neurotycznej
Nie istnieje jeden uniwersalny opis neurotyka, ponieważ każda osoba jest indywidualna, a cechy neurotyczne mają różne natężenie i są zazwyczaj wymieszane z innymi cechami charakteru. Jednak wyodrębniono grupę właściwości, zachowań i objawów, które mogą wskazywać na neurotyzm u danej osoby. Przede wszystkim są to osoby wrażliwe, ze skłonnością do nagłej zmiany nastroju, nadmiernego przeżywania emocji, zmartwień, strachu i lęku oraz popadania w melancholię. Do cech osobowości neurotycznej należą:
· łatwe popadanie w nastroje depresyjne;
· częste odczuwanie zazdrości, frustracji, zawiści, złości;
· stałe uczucie niepokoju, strachu, lęku, poczucia winy;
· nadmierne zamartwianie się;
· brak umiejętności radzenia sobie ze stresem (osoby neurotyczne gorzej znoszą sytuacje stresowe);
· skłonność do nadinterpretowania i “szukania dziury w całym”;
· brak pewności siebie, zaniżona samoocena, nieśmiałość;
· brak otwartości na nowe doświadczenia, strach przed tym, co nieznane;
· trudności w nawiązywaniu nowych kontaktów;
· ciągła potrzeba akceptacji;
· lęk przed odrzuceniem;
· dążenie do perfekcji.
Neurotyczka i neurotyk są osobami nadmiernie skupionymi na sobie, swoim cierpieniu i wewnętrznym przeżywaniu oraz analizowaniu swoich emocji, problemów, zachowań oraz tego, jak mogą być odbierani przez innych.
Neurotyzm a inteligencja
Powszechnie uważa się, że osoby, które wykazują cechy neurotyczne i są skupione na emocjach, mimo trudności w nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich mają wysoce rozwiniętą inteligencję emocjonalną i duchową. Wykazują wysoko rozwiniętą empatię, potrafią wczuć się w to, co przeżywa druga osoba. Często także przenoszą swoje wewnętrzne cierpienia na inny wymiar, najczęściej sztukę: malują obrazy, opisują swoje przeżycia wewnętrzne za pomocą wierszy lub piosenek. Badania przeprowadzone w Londynie przez Adama Perkinsa wykazały, że neurotycy (przez swoje lęki, niższe poczucie własnej wartości i brak umiejętności radzenia sobie z presją i stresem) osiągają gorsze wyniki w pracy wysokiego ryzyka, która wymaga opanowania, jednak są dużo bardziej kreatywni. Dzieje się tak, ponieważ przez ciągłe uczucie lęku i zagrożenia ich mózg jest stale aktywny.
Neurotyk – jak sobie pomóc? Leczenie neurotyzmu
Neurotyzm sam w sobie nie jest chorobą ani zaburzeniem psychicznym, a jedynie zbiorem cech osobowości. Jednak z powodu stałego uczucia lęku, popadania w stany obniżonego nastroju może on predysponować do rozwinięcia się depresji, napadów lęku lub paniki, fobii, chorób psychicznych oraz uzależnień od substancji psychoaktywnych, dlatego konieczne jest wypracowanie w sobie mechanizmów obronnych, które zmniejszą niepokój i nadmierną wrażliwość emocjonalną.
Jeżeli objawy znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, należy udać się do psychiatry. Leczenie neurotyzmu polega na podjęciu psychoterapii, na której zostaną poznane i przepracowane możliwe przyczyny i sytuacje z dzieciństwa, które miały wpływ na rozwinięcie się takich, a nie innych cech osobowości. Terapia neurotyka obejmuje także naukę sposobów radzenia sobie z lękiem, presją i stresem.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN