Każdy w dzieciństwie chciał mieć jakąś cudowną moc. Tymczasem okazuje się, że zostanie superbohaterem jest banalnie proste – nasze organizmy mają wyjątkową moc uzdrawiania – taką, która może pomóc pokonać nowotwór krwi i co za tym idzie - ocalić ludzkie życie.
Bezlitosne statystyki
Pierwszym i najbardziej oczywistym dla wszystkich krokiem w poszukiwaniu dawcy szpiku jest najbliższa rodzina. Niestety, tylko w 25% przypadków jest to możliwe – pozostali muszą szukać pomocy w bazach dawców niespokrewnionych. I choć w polskim rejestrze znajduje się ponad 2 miliony osób, znalezienie zgodnego dawcy wciąż jest ogromnym wyzwaniem. Nie tylko w Polsce. To problem globalny – na całym świecie jest ponad 39 milionów zdeklarowanych potencjalnych dawców. Dlaczego więc poszukiwania są tak trudne? Nie tylko z powodu wciąż zbyt małej liczby zgłoszeń. Warto wiedzieć, że prawdopodobieństwo znalezienia odpowiedniego dawcy wynosi od 1:20000 do nawet 1 do kilku milionów. Żeby móc podjąć decyzję o przeszczepieniu niezbędne jest przeprowadzenie szeregu badań i testów. Specjaliści podejmują decyzję na podstawie zgodności cech tkankowych, które mogą występować w milionach kombinacji. To właśnie sprawia, że poszukiwania są tak trudne.
Stąd też misja Fundacji DKMS, która chce znaleźć dawcę dla każdego pacjenta, który potrzebuje przeszczepienia komórek macierzystych szpiku. Od 2008 roku, czyli przez 14 lat Fundacja DKMS zarejestrowała w Polsce ponad 1 800 000 potencjalnych dawców szpiku, spośród których już ponad 11000 zostało dawcami faktycznymi i oddało swoje komórki pacjentom z całego świata.
Kto może zostać dawcą?
W bardzo dużym skrócie można powiedzieć, że dawcą może zostać każdy ogólnie zdrowy człowiek, między 18 a 55 rokiem życia, z BMI niższym niż 40. I choć to najważniejsze czynniki, które w pierwszej kolejności bierze się pod uwagę, realnie jest ich więcej. Jako schorzenia bezwzględnie wykluczające z możliwości zostania dawcą na stronie Fundacji DKMS wskazano m.in.
- CHOROBY UKŁADU SERCOWO - NACZYNIOWEGO, np. zawał serca, zatorowość płucna, migotanie przedsionków, przebyta zakrzepica, tętniak aorty.
- CHOROBA NOWOTWOROWA - przebyta lub czynna (choroby u członków rodziny nie stanowią wykluczenia).
- CHOROBY ZAKAŹNE, np. HIV, HTLV, wirus zapalenia wątroby (WZW) typu B i C.
- TRANSPLANTACJE włącznie z zastosowaniem materiałów biologicznych, w tym allogenicznych, ksenogenicznych, np. biorcy przeszczepów rogówki, twardówki, opony twardej, zastawki sercowej, nerki lub innych narządów.
- CHOROBY AUTOIMMUNOLOGICZNE, np. wrzodziejące zapalenia jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, miastenia, stwardnienie rozsiane, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, łuszczycowe zapalenie stawów, choroba Gravesa-Basedova, niedokrwistość autoimmunohemolityczna, choroby tkanki łącznej.
- CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO, np. zaburzenia ruchowe (choroba Parkinsona, choroba Huntingtona), choroby złącza nerwowo-mięśniowego, choroba Creutzfeldta- Jakoba, zaburzenia napadowe (np. epilepsja).
- CHOROBY KRWI I SZPIKU: talasemia, sferocytoza, anemia aplastyczna, hemofilia oraz zaburzenia krzepliwości krwi (np. trombofilia).
- ZABURZENIA PSYCHICZNE: schizofrenia, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia osobowości i zaburzenia zachowania osób dorosłych.
- CHOROBY ENDOKRYNOLOGICZNE: nadczynność tarczycy, cukrzyca, choroba Cushinga.
- INNE CHOROBY, TAKIE JAK: wielotorbielowatość nerek, jaskra, osteoporoza, liczne rozległe zabiegi operacyjne zwłaszcza w znieczuleniu ogólnym, urazy wielonarządowe.
- LEKI: leki wpływające na układ krwiotwórczy, cytostatyki, środki immunosupresyjne.
- UZALEŻNIENIA: alkohol, narkotyki, leki.
Ponadto na liście wskazanej przez Fundację DKMS znajdują się także przypadki, które nie stanowią podstaw do natychmiastowej dyskwalifikacji kandydata, ale przed wpisaniem go do rejestru wymagana jest konsultacja z lekarzem. Pełen wykaz można sprawdzić na stronie Fundacji DKMS.
Jak zostać superbohaterem – dawcą szpiku?
Aby zostać potencjalnym dawcą, wystarczy zamówić na stronie Fundacji DKMS bezpłatny pakiet rejestracyjny (www.dkms.pl/zarejestruj-sie-teraz). W ciągu dwóch dni przesyłka z formularzem zgłoszeniowym, pałeczkami do samodzielnego pobrania wymazu z wewnętrznej strony policzka i opłaconą kopertą zwrotną jest wysyłana na wskazany adres.
Następnie, po wypełnieniu dokumentów i pobraniu wymazów, cały pakiet należy odesłać do fundacji. Po określeniu cech tkankowych fundacja przekazuje zanonimizowane dane dawców do bazy światowej, polskiego rejestru dawców Poltransplant i rejestrów międzynarodowych. Całość może trwać około 2-3 miesięcy, a po zakończeniu procesu dawca otrzymuje potwierdzenie rejestracji, a wraz z nim kartę dawcy, która jest symbolicznym potwierdzeniem zakończenia procesu.
Na czym polega przeszczepienie szpiku?
Jak w przypadku każdej transplantacji, tak i w tym przypadku niezbędne jest pobranie od dawcy materiału do przeszczepienia – w tym przypadku komórek macierzystych szpiku. Choć dla laika brzmieć to może nieco enigmatycznie cały proces w znakomitej większości przypadków wygląda niemal identycznie, jak oddanie płytek krwi – zabieg trwa 3-4 godziny i nie wymaga hospitalizacji. Pobranie komórek macierzystych z krwi obwodowej wymaga jedynie przyjmowania przez 4 dni czynnika wzrostu G-CSF, który zwiększa liczbę komórek macierzystych w szpiku i sprawia, że pojawiają się we krwi
W przypadku 10% dawców pobiera się szpik kostny z talerza kości biodrowej. Jest to zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym. Pobiera się około 1 litra mieszaniny krwi i szpiku kostnego, co stanowi około 5% całkowitej objętości szpiku kostnego człowieka. Nie ma się jednak czego obawiać, bo brak zostanie uzupełniony przez organizm w zaledwie 2 tygodnie od pobrania. W takim przypadku dawca przebywa w szpitalu przez około 3 dni – w tym czasie może pojawić się delikatny ból w miejscu pobrania, jednak powinien on szybko ustąpić.
Fakty i mity o dawstwie szpiku
- Przeszczepienie szpiku jest terapią ratującą życie w przypadku prawie 200 różnych chorób nowotworowych krwi;
- Wszyscy potencjalni dawcy komórek macierzystych i szpiku trafiają do bazy ogólnoświatowej;
- Mniej niż 1% potencjalnych dawców zarejestrowanych w bazach zostaje dawcami faktycznymi;
- Grupy krwi dawcy i pacjenta nie muszą być takie same – pacjent przejmuje grupę krwi dawcy po przeszczepieniu;
- Szpiku nie pobiera się z kręgosłupa (TO MIT!)
- Tatuaż nie wyklucza z możliwości rejestracji jako potencjalny dawca szpiku (TO MIT!).
- Mimo że w Polsce utarło się określenie dawca szpiku jako określenie dla dawcy krwiotwórczych komórek macierzystych, to właśnie o te komórki tutaj chodzi i to one są pobierane z organizmu dawcy w obu przypadkach. Kiedyś jedyną metodą pobrania była ta z talerza kości biodrowej, dlatego historycznie utarło się określenie dawca szpiku. Dziś tak naprawdę można tak nazwać tylko 10% dawców :)
Źródło zdjęcia głównego: mat. prasowe