Wyobraźmy sobie skalę przedstawiającą różne nastroje, jakie możemy odczuwać w życiu. Po lewej stronie znajdzie się na niej największy wyobrażalny smutek i apatia, a na przeciwległym końcu – największa wyobrażalna radość i euforia. Nazwa „zaburzenia dwubiegunowe” odnosi się bezpośrednio do dwóch przeciwstawnych biegunów na skali nastroju – depresji (obniżenia nastroju) i manii (euforii i nieadekwatnej ekscytacji). Oznacza to, że osoby z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi doświadczają przeplatających się epizodów skrajnych nastrojów (głębokich depresji lub stanów pobudzenia i euforii), które uniemożliwiają lub znacznie utrudniają im normalne funkcjonowanie.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe – objawy
W przebiegu zaburzeń dwubiegunowych objawy dzielimy na dwie grupy – objawy typowe dla stanów depresyjnych i objawy obserwowane w stanie manii. W stanach podwyższonego nastroju (manii) osoba z zaburzeniami dwubiegunowymi często odczuwa gonitwę myśli, ma trudności w koncentracji i słowotok, przejawia podniecenie psychoruchowe i ma zawyżoną samoocenę (tzw. „mania wielkości”). Objawom tym towarzyszy skłonność do podejmowania lekkomyślnych działań, rozrzutność i podejmowanie nierozważnych decyzji finansowych, brak krytycyzmu, zachowania bezceremonialne i ryzykowne zachowania seksualne. W stanie manii chorego rozpiera energia, ma zmniejszoną potrzebę snu i poczucie rozpierającej go mocy, wielkości i siły. W ciężkich przypadkach objawom tym towarzyszą urojenia i halucynacje.
W przeciwieństwie do epizodów manii, podczas epizodów depresyjnych u osób z zaburzeniami dwubiegunowymi obserwuje się spowolnienie, problemy z koncentracją, trudności w podejmowaniu decyzji, smutek i obniżenie samooceny. Chorzy skarżą się na zmniejszenie energii życiowej, niechęć lub rezygnowanie z codziennych aktywności, problemy ze snem. Depresji w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych mogą towarzyszyć myśli samobójcze, halucynacje i urojenia.
Zobacz także: Sprawdź, czy cierpisz na zaburzenia lękowe
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe – przyczyny
Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń nastroju, nie są znane jednoznaczne przyczyn zaburzeń afektywnych dwubiegunowych . Wiadomo, że zaburzenia dwubiegunowe pojawiają się częściej u osób, których krewni także cierpieli na dwubiegunowe zaburzenia nastroju. Badania wykazały, że u bliźniąt jednojajowych w 3 przypadkach na 4 choroba pojawi się u obojga rodzeństwa. U bliźniąt dwujajowych ryzyko rozwoju zaburzeń dwubiegunowych u obojga rodzeństwa jest znacznie niższe (ok. 15%). Obserwacje te wskazują, że skłonność do rozwoju tego typu zaburzeń jest dziedziczona wielogenowo, co utrudnia oszacowanie ryzyka rozwoju choroby u danej osoby.
Obok podłoża genetycznego, d o rozwoju zaburzeń afektywnych dwubiegunowych przyczyniają się stresujące przeżycia. Stres może także wyzwalać kolejne epizody manii czy depresji oraz przedłużać czas trwania epizodu. Dotychczas nie stwierdzono istnienia dwubiegunowych zaburzeń osobowości ani żadnych typowych cech osobowości, które predysponowały by do rozwoju zaburzeń dwubiegunowych.
Jak pomóc osobie z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi?
Nie ma „złotej metody” pomocy osobie z dwubiegunowymi zaburzeniami nastroju w czasie epizodu depresji lub manii. W każdym przypadku, niezależnie od stopnia nasilenia choroby, należy zachęcać pacjenta do kontaktu z lekarzem i podjęcia leczenia farmakologicznego. W okresie depresji konieczna może okazać się pomoc lub nadzór w podejmowaniu codziennych aktywności i przyjmowaniu leków.
Zwiększona aktywność psychoruchowa, wesołkowatość i poczucie wielkości obserwowane w czasie epizodów manii mogą stanowić duże wyzwanie dla bliskich chorego. Kontakt z osobą z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi w fazie manii jest utrudniony, a czasem wręcz niemożliwy. Ze względu na zagrożenie, jakie chory może stanowić sam dla siebie, w czasie epizodów manii najważniejszą rolą rodziny i bliskich jest skłonienie pacjenta z zaburzeniami dwubiegunowymi do jak najszybszego podjęcia leczenia farmakologicznego u lekarza psychiatry.
Zobacz także: Zaburzenia psychiczne i ich rodzaje. Leczenie oraz objawy
Bibliografia
1. Adam Bilikiewicz, Psychiatria , wydanie 3, PZWL, 2003.
2. Lidia Cierpiałkowska, Psychopatologia , Scholar, 2012.
3. Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10 , wyd, 1, Vesalius, 2000.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN