Wahania nastroju to częste przypadłości niezależne od wieku ani płci, chociaż wydaje się, że problemy emocjonalne częściej dotykają kobiety niż mężczyzn. Wahania nastroju u mężczyzn uzależnione są głównie od wahań w wydzielaniu testosteronu. U kobiet podłoże zmian nastroju jest bardziej złożone.
Wahania nastroju w ciąży i po porodzie
Wahania emocjonalne w czasie ciąży spowodowane są przez dynamiczne i ciągłe zmiany hormonów produkowanych przez gruczoły dokrewne. Poza aspektem hormonalnym wahania nastroju w ciąży mogą być również związane z dużym przeciążeniem organizmu: nudnościami, wymiotami, bólami głowy oraz rozbiciem. Organizm kobiety męczy się w tym okresie wyjątkowo szybko i potrzebuje częstej regeneracji: spacerów lub drzemek. Na kłopoty z panowaniem nad własnymi emocjami wpływa także zmiana wyglądu ciała ciężarnej. Szczególnie wahania nastroju w ciąży w 3. trymestrze mogą być spowodowane zaokrąglonym brzuszkiem, który dotychczas był płaski, dodatkowymi kilogramami, zmianami skórnymi i wypryskami (na które ma wpływ progesteron) czy wypadaniem włosów. Wahania nastroju po porodzie określa się mianem „baby blues”. Zgodnie z danymi przypadłość ta występuje u ponad 80% kobiet w połogu. Typowymi objawami są kłopoty z zaśnięciem, płacz, lęk, uczucie bezsilności, hipochondria oraz przekonanie, że kobieta nie sprawdzi się w roli matki. Lekarze na ogół nie zalecają leczenia farmakologicznego, gdyż w większości przypadków „baby blues” mija dość szybko. Po upływie około 2 miesięcy kobieta nabiera większej wprawy w opiece nad noworodkiem i lepiej poznaje jego osobowość. Bardzo ważne, aby na etapie połogu młoda mama otrzymała wiele ciepła, miłości i zrozumienia ze strony najbliższych, a także miała czas na odpoczynek i regenerację organizmu. W skrajnych przypadkach lekarz może przepisać leki hormonalne.
Wahania nastroju przed okresem
Wahania nastroju przed miesiączką na ogół związane są ze zwiększoną pobudliwością, rozdrażnieniem, płaczliwością i nerwowością. Wszystkie te wahania emocjonalne występujące u kobiet tuż przed okresem określa się jako PMDD, czyli przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne. Jednym z nich jest dobrze znany zespół napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS. Przebiega z łagodniejszymi objawami niż PMDD i dotyczy około 30% kobiet. Wahania hormonów rozpoczynają się w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego, czyli około 7 dni przed okresem. Objawy nasilają się dwa dni przed rozpoczęciem krwawienia. Rozchwianie emocji w tym okresie cyklu jest fizjologiczne i nie wymaga leczenia za pomocą środków farmakologicznych, w tym hormonów. Lekarze zalecają, by na silne bóle podbrzusza czy głowy brać dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne. Pomoże to zniwelować chociaż część uporczywych objawów miesiączki.
Wahania nastroju w chorobach tarczycy
Choroby tarczycy i wahania nastroju mają wiele wspólnego. Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy związane są z obniżeniem lub zwiększeniem poziomu hormonów: tyreotropiny (TSH), trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Wahania nastroju a tarczyca to mieszanka wybuchowa, która niekontrolowana leczeniem hormonalnym może nawet zakończyć się depresją. Najczęściej u osób chorujących na tarczycę obserwuje się zaburzenia dwubiegunowe i okresy przygnębienia. Dodatkowo często obserwuje się również upośledzenie koncentracji, spadek libido oraz przewlekłe zmęczenie i potrzebę snu. Niestety, nie da się uniknąć wahań nastroju przy dużych problemach z hormonami tarczycy, a bezpieczne i skuteczne leczenie musi przebiegać pod okiem endokrynologa. Najczęściej jednak przepisuje się dodatkowo leki przeciwdepresyjne.
Leczenie wahań nastroju
Przy wahaniach nastroju leczenie zależy w głównej mierze od ich podłoża. Po dokładnym zebraniu wywiadu lekarskiego psycholog lub psychiatra musi dostosować cykl leczenia indywidualnie do pacjenta. W ciąży jest to wskazane tylko w bardzo poważnych przypadkach, zagrażających życiu dziecka i matki. Stosowania hormonów nie wymaga również łagodzenie objawów rozchwiania emocjonalnego u kobiet przed okresem. Częste zmiany nastroju mogą być jednak jednym z objawów poważniejszych zaburzeń afektywnych. Wówczas standardowo kieruje się taką osobę na psychoterapię – grupową lub indywidualną. Dodatkowo lekarz może przepisać leki, które zwiększają lub zmniejszają (w zależności od jednostki chorobowej) poziom jednego z neurotransmiterów w tkance mózgowej.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: PM Images/Getty Images