Zabytkowy cmentarz na Rossie znajduje się w Wilnie. Cały zespół cmentarny składa się z trzech części: Starej Rossy, Nowej Rossy i cmentarza wojskowego, na terenie którego znajduje się mauzoleum Matki i Serca Syna (wyodrębniane przez niektórych jako czwarta, oddzielna część cmentarza). Ciekawa jest historia cmentarza na Rossie, która rozpoczyna się de facto już w XV wieku, mimo że cmentarz został otworzony w 1801 roku. Co warto wiedzieć o cmentarzu na Rossie i jego historii?
Cmentarz zabytkowy na Rossie – historia i podstawowe informacje
Zabytkowy i pełen historii cmentarz na Rossie znajduje się w Wilnie , należącym przed wojną do Rzeczypospolitej. Jest to cmentarz wyznaniowy, katolicki, którego łączna powierzchnia wynosi ok. 11 hektarów. Cmentarz na Rossie jest jedną z największych zagranicznych polskich nekropolii. To miejsce pochówku wielu zasłużonych Polaków. Spoczywa tu między innymi serce Józefa Piłsudskiego .
Cmentarz na Rossie dzieli się na trzy części. Najstarszym elementem zespołu cmentarnego jest tzw. Stara Rossa , która powstała wraz z założeniem cmentarza, czyli w 1801 roku. Co ciekawe, na terenie Starej Rossy były już wcześniej organizowane pochówki – źródła historyczne mówią o XV wieku. Grzebano tutaj między innymi ofiary morowego powietrza – dżumy, cholery i tyfusu. Pierwszy oficjalnie wybudowany cmentarz na tym terenie powstał w 1769 roku.
Pozostałymi częściami zabytkowego wileńskiego cmentarza na Rossie są tzw. Nowa Rossa i cmentarz wojskowy , na terenie którego znajduje się słynne w Polsce mauzoleum Matka i Serce Syna (niektórzy badacze uznają, że mauzoleum stanowi odrębną część cmentarza, jednak faktycznie znajduje się ono w obrębie cmentarza wojskowego). To właśnie w tym mauzoleum spoczywa serce Józefa Piłsudskiego i ciało jego ukochanej matki – Marii z Billewiczów.
Historia Starej Rossy – najstarszej części nekropolii
Cmentarz na Rossie w Wilnie został otworzony w 1801 roku. Początkowo istniała jednak tylko jedna z trzech jego współczesnych części, zwana obecnie Starą Rossą. Pierwszą osobą pochowaną na cmentarzu był burmistrz Wilna, Jan Müller. Rok po otwarciu powstały pierwsze katakumby pod cmentarzem. W 1840 roku ksiądz Józef Bogdanowicz zlecił wybudowanie w pobliżu katakumb kaplicy pogrzebowej w stylu neogotyckim. Decyzja ta sprawiła, że ranga kulturowa, ale także polityczna cmentarza na Rossie jeszcze bardziej wzrosła.
Od lat trwają prace restauracyjne polskiej nekropolii w Wilnie, jednakże w wyniku dewastacji po 1945 roku wiele nagrobków jest w bardzo złym stanie. W 1952 roku zniszczeniu uległy zabytkowe katakumby. Dewastacje miały charakter celowy, wiązały się z antypatiami narodowymi. Był to okres zmiany granic, powrotu Polaków z Wilna do Polski, przeniesienia Uniwersytetu Wileńskiego do Torunia (jako Uniwersytetu Mikołaja Kopernika) i pewnych rozliczeń historycznych. Od 1990 roku konserwacją cmentarza na Rossie zajmuje się Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą.
Zobacz też: Cmentarz. Miejsce, w którym wszystkie religie tworzą jedność
Nowa Rossa i cmentarz wojskowy
Wyczerpywanie się miejsca do pochówków sprawiło, że nastała konieczność poszerzenia granic cmentarza na Rossie. W ten sposób w 1847 roku powstała tzw. Nowa Rossa , usytuowana po drugiej stronie ulicy Listopadowej. W obrębie Nowej Rossy dominują groby żołnierzy poległych w walkach w trakcie I wojny światowej. To miejsce spoczynku między innymi członków Samopomocy Wileńskiej. Ciekawostką jest, że w Nowej Rossie znajduje się polski napis: „Wilno swoim wybawcom”. Oprócz żołnierzy, zarówno polskich, jak i litewskich, na Nowej Rossie pochowani są zasłużeni mieszkańcy Wilna.
Cmentarz wojskowy na Rossie powstał w 1920 roku i jest miejscem spoczynku polskich oficerów i ochotników, którzy polegli w walkach narodowowyzwoleńczych o Wilno (1919–1920), a także żołnierzy Armii Krajowej poległych podczas operacji wojskowej „Ostra Brama” w 1944 roku. Cmentarz wojskowy najbardziej znany jest jednak przez fakt, że znajduje się w tym miejscu słynne mauzoleum Matka i Serce Syna, w której spoczywa Maria z Billewiczów i serce Józefa Piłsudskiego, które wraz z mózgiem zostało wyjęte z ciała tuż po śmierci przywódcy. Odrębna względem wawelskiej uroczystość pogrzebowa w Wilnie odbyła się dopiero rok po śmierci marszałka – 12 maja 1936 roku.