Lateralizacja – czym jest i jak radzić sobie z jej zaburzeniami?

Mózg
Hero Images/Getty images
Źródło: Hero Images
Lateralizacja to funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała – jej przewaga związana z aktywnością ruchową, wykorzystaniem narządu wzroku i słuchu. Asymetria czynnościowa wynika z różnic w budowie półkul mózgowych. U większości ludzi występuje lateralizacja jednorodna prawostronna.

Lateralizacja to termin pochodzący od łacińskiego słowa lateralis – „boczny”. Z jego użyciem można się spotkać w różnych kontekstach, nie tylko asymetrii czynnościowej. W medycynie oznacza się nim elementy oddalone od osi pośrodkowej ciała. Mówi się też np. o lateralizacji rzepki – gdy, na skutek kontuzji, ulega ona patologicznemu przemieszczeniu.

Co to jest lateralizacja?

Lateralizacja (inaczej: stronność) to funkcjonalna przewaga jednej ze stron ciała związana z dominowaniem u danej osoby jednej z półkul mózgowych. Półkula lewa odpowiada za logiczne myślenie. Mieści się w niej ośrodek mowy i innych funkcji językowych. Prawa półkula steruje myśleniem przestrzennym, abstrakcyjnym. Odpowiada za emocje, intuicję, zdolności twórcze. W związku ze skrzyżowaniem dróg nerwowych u osób z lateralizacją prawostronną bardziej aktywna jest półkula lewa, a z lateralizacją lewostronną – półkula prawa. Właśnie ze względu na tę zależność ludzie leworęczni często są uzdolnieni artystycznie, podczas gdy praworęczni lepiej radzą sobie z myśleniem analitycznym.

U większości ludzi dominuje półkula lewa, co sprawia, że prezentują model lateralizacji prawostronnej. Oznacza to na przykład, że:

  • piszą i wykonują inne precyzyjne czynności prawą ręką,
    • kopią piłkę prawą nogą,
      • patrzą prawym okiem przez lunetę.

        Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku ludzi o lateralizacji lewostronnej, z dominacją prawej półkuli.

        Lateralizacja skrzyżowana i nieustalona

        Istnieje kilka modeli stronności, spośród których za normę uznaje się lateralizację jednostronną (jednorodną). Jest to sytuacja, w której u danej osoby dominują elementy z jednej strony ciała – lewej (lewa ręka, noga, oko i ucho) lub prawej (prawa ręka, noga, oko i ucho). Zdarzają się też rozmaite warianty niejednorodne, czyli mieszane. Mówi się wówczas o lateralizacji skrzyżowanej – np. u osób leworęcznych, u których dominuje prawe oko. Jeszcze innym przypadkiem jest lateralizacja nieustalona (inaczej: słaba) – występuje, gdy nie można ustalić przewagi jednej ze stron ciała, np. u ludzi oburęcznych.

        Lateralizacja skrzyżowana, podobnie jak nieustalona, nie jest chorobą. Stanowi wrodzony sposób przetwarzania informacji przez mózg. W takich przypadkach mówi się jednak niekiedy o zaburzeniach lateralizacji, ponieważ niezgodność w stronności poszczególnych części ciała, np. oko – ręka, może powodować trudności w ich współdziałaniu: zakłócać procesy syntezy wzrokowej czy koordynację ruchową. Osoby z lateralizacją skrzyżowaną nie radzą sobie np. z odwzorowywaniem obserwowanych obrazów. Sytuacja taka dotyczy zwłaszcza dzieci, które dopiero zdobywają umiejętność pisania, czytania, liczenia. Mogą one mieć skłonność do zapisywania odwróconych liter czy zmieniania szyku liczb. Z kolei dzieci z lateralizacją nieustaloną miewają problem z rozróżnieniem prawej i lewej strony ciała, orientacją przestrzenną.

        Kształtowanie lateralizacji u dzieci

        Stronność powstaje w wieku dziecięcym, najczęściej pomiędzy 2. a 4. rokiem życia. Proces ten kończy się w wieku szkolnym. Fakt, że lateralizacja nie jest u dziecka jednostronna, nie powinien budzić niepokoju, o ile nie towarzyszą temu np. problemy z percepcją wzrokową czy orientacją w przestrzeni. Alarmujące powinny być występujące wtórne trudności emocjonalne dziecka.

        Na kształtowanie się stronności można wpływać. Uprzednio jednak należy wykonać badanie lateralizacji. Ostateczną diagnozę musi postawić specjalista (np. psycholog dziecięcy), ale wstępny test łatwo przeprowadzić w domowych warunkach. Wystarczy poprosić dziecko, by np. coś narysowało, stanęło na jednej nodze czy zajrzało przez otwór do pudełka, by zaobserwować, którą rękę, nogę i oko wybiera przy danej czynności.

        Jeśli maluch zdradza objawy lateralizacji skrzyżowanej lub nieustalonej, warto zachęcać go do ćwiczeń aktywizujących określoną stronę ciała. Przyjmuje się, że kryterium wyboru stanowi dominujące oko. Jeśli jest to oko prawe, warto usprawniać motorykę dziecka pod kątem prawej strony ciała, jeśli lewe – pod kątem lewej. Nie należy jednak robić tego za wszelką cenę, ponieważ konsekwencje zmuszania kilkulatka do zmiany wrodzonej lateralizacji bywają dużo poważniejsze niż trudności związane z ewentualne naturalnymi nieprawidłowościami. Rozwijające się pod nieustanną presją dziecko może stać się niepewne siebie, znerwicowane, lękliwe i wycofane lub przeciwnie – nadpobudliwe, agresywne. Lateralizacja nie przesądza w żaden sposób o sukcesach w nauce czy życiowym powodzeniu. Może co najwyżej przysporzyć uczniowi pewnych trudności na początku edukacji i sprawić, że będzie musiał podjąć nieco bardziej wytężoną pracę niż jego rówieśnicy z lateralizacją jednostronną.

        Zoacz film: Badacz ludzkiego mózgu. Źródło: Dzień dobry TVN

        Zobacz też:

        Gimnastykuj mózg. Nie pożałujesz.

        Jelita to nasz drugi mózg?

        Tasiemiec bąblowcowy. Jak można się zarazić? Jak go wykryć?

        Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN

        Źródło zdjęcia głównego: Hero Images

        podziel się:

        Pozostałe wiadomości

        Jakub Tolak czeka na poważną operację. "Doszedłem do momentu, w którym trzeba podjąć decyzję"

        Jakub Tolak czeka na poważną operację. "Doszedłem do momentu, w którym trzeba podjąć decyzję"

        Księżna Kate przyłapana na zakupach. Jest nagranie

        Księżna Kate przyłapana na zakupach. Jest nagranie

        Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą. "Zaczęłyśmy z czystą kartą"

        Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą. "Zaczęłyśmy z czystą kartą"

        Mieszka z 50-letnim synem: "Nie chce od mamy odejść"

        Mieszka z 50-letnim synem: "Nie chce od mamy odejść"

        Czy można wydłużyć działanie botoksu? Posłuchaj, co na ten temat mówi specjalista

        Czy można wydłużyć działanie botoksu? Posłuchaj, co na ten temat mówi specjalista

        Jak wychować dzieci w dobie ekranów? "Uważajmy, żeby nie przesadzić"

        Jak wychować dzieci w dobie ekranów? "Uważajmy, żeby nie przesadzić"

        Niepokojący stan psychiczny nastolatków. Dove i MŁODE GŁOWY łączą siły
        Materiał promocyjny

        Niepokojący stan psychiczny nastolatków. Dove i MŁODE GŁOWY łączą siły

        Iga Świątek spotkała się z gwiazdą filmu "Diuna"

        Iga Świątek spotkała się z gwiazdą filmu "Diuna"

        Jaśminowy, brązowy czy biały? Ryż na wiele pysznych sposobów według Grzegorza Zawieruchy
        Materiał promocyjny

        Jaśminowy, brązowy czy biały? Ryż na wiele pysznych sposobów według Grzegorza Zawieruchy

        Marcin Prokop założył alkogogle i przeszedł test

        Marcin Prokop założył alkogogle i przeszedł test

        Manicure Hailey Bieber to hit tej wiosny

        Manicure Hailey Bieber to hit tej wiosny

        Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

        Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

        Królowa kuchni staropolskiej w nowej odsłonie. Poznaj przepisy Darii Ładochy na dania z perliczką
        Materiał promocyjny

        Królowa kuchni staropolskiej w nowej odsłonie. Poznaj przepisy Darii Ładochy na dania z perliczką

        Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

        Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

        Zielone miejsca pracy czekają na górników. "Kwalifikacje są bardzo podobne"
        Materiał promocyjny

        Zielone miejsca pracy czekają na górników. "Kwalifikacje są bardzo podobne"

        "Sposób na wnętrze". Kasia Jaroszyńska i eksperci z Leroy Merlin spełnili marzenie 7-letniej Rozalii
        Materiał promocyjny

        "Sposób na wnętrze". Kasia Jaroszyńska i eksperci z Leroy Merlin spełnili marzenie 7-letniej Rozalii

        Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

        Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

        Wielkanoc z nutką nowoczesności. Przepisy Mariety Mareckiej na nietuzinkowe dania świąteczne
        Materiał promocyjny

        Wielkanoc z nutką nowoczesności. Przepisy Mariety Mareckiej na nietuzinkowe dania świąteczne

        Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

        Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

        Samotność osób starszych. Jak wspierać na co dzień seniorów?
        Materiał promocyjny

        Samotność osób starszych. Jak wspierać na co dzień seniorów?

        Toksyczna odzież - jakich materiałów unikać? "Po jakimś czasie dowiadujemy się, że mamy nowotwór"

        Toksyczna odzież - jakich materiałów unikać? "Po jakimś czasie dowiadujemy się, że mamy nowotwór"

        Ruszyła 8. edycja konkursu POLSKI PACJENT W AVÈNE. Do wygrania wyjazd do Centrum Hydroterapii w Avène we Francji oraz emolienty XERACALM A.D
        Materiał promocyjny

        Ruszyła 8. edycja konkursu POLSKI PACJENT W AVÈNE. Do wygrania wyjazd do Centrum Hydroterapii w Avène we Francji oraz emolienty XERACALM A.D

        Piotr Adamczyk wspiera żonę w przewlekłej chorobie

        Piotr Adamczyk wspiera żonę w przewlekłej chorobie

        Wyniki najnowszego rankingu najsmaczniejszych deserów. Polskie ciasto na pierwszym miejscu

        Wyniki najnowszego rankingu najsmaczniejszych deserów. Polskie ciasto na pierwszym miejscu

        Alkohol przyczynia się do występowania aż 200 chorób. Jakich?

        Alkohol przyczynia się do występowania aż 200 chorób. Jakich?

        Domowy street food, czyli kulinarna podróż bez biletu. Poznaj przepisy Szymona Czerwińskiego
        Materiał promocyjny

        Domowy street food, czyli kulinarna podróż bez biletu. Poznaj przepisy Szymona Czerwińskiego

        27-letnia Ola miała najpoważniejszy rodzaj udaru

        27-letnia Ola miała najpoważniejszy rodzaj udaru

        Książę William zażartował z Kate. Przesadził?

        Książę William zażartował z Kate. Przesadził?

        Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

        Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

        Jakie są właściwości błękitnych kamieni? Poznaj moc szafiru, turkusu i apatytu

        Jakie są właściwości błękitnych kamieni? Poznaj moc szafiru, turkusu i apatytu

        Pamiętacie Manię z "Przepisu na życie"? Wiemy, czym się teraz zajmuje

        Pamiętacie Manię z "Przepisu na życie"? Wiemy, czym się teraz zajmuje

        9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

        9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

        Tego badania boją się Polacy. Nie wykonał go m.in. tata Marcina Mellera: "Zmarł po 3,5 roku"

        Tego badania boją się Polacy. Nie wykonał go m.in. tata Marcina Mellera: "Zmarł po 3,5 roku"

        E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
        Materiał promocyjny

        E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

        "Mam tysiaka. Zbieram na Lambo". Wyznania dzieci o pieniądzach bawią do łez

        "Mam tysiaka. Zbieram na Lambo". Wyznania dzieci o pieniądzach bawią do łez

        Po przeszczepie serca zostały matkami. "Chciałam spełnić to marzenie"

        Po przeszczepie serca zostały matkami. "Chciałam spełnić to marzenie"

        Pierwszy partner zdradził ją z jej przyjaciółką, kolejny z prostytutką. Czy mu wybaczyła?

        Pierwszy partner zdradził ją z jej przyjaciółką, kolejny z prostytutką. Czy mu wybaczyła?

        Zdrowe stopy na wiosnę i nie tylko. Podolog o codziennej pielęgnacji

        Zdrowe stopy na wiosnę i nie tylko. Podolog o codziennej pielęgnacji

        "Back to school. Prawdziwy egzamin". TTV wysyła rodziców z powrotem do szkoły

        "Back to school. Prawdziwy egzamin". TTV wysyła rodziców z powrotem do szkoły

        Wiosenne nowości. Czego mogą spodziewać się widzowie Dzień Dobry TVN? "Mamy akcje specjalne"

        Wiosenne nowości. Czego mogą spodziewać się widzowie Dzień Dobry TVN? "Mamy akcje specjalne"

        Stawiasz problemy innych ponad swoje? To może być ważny sygnał. "Nieświadome pragnienie"

        Stawiasz problemy innych ponad swoje? To może być ważny sygnał. "Nieświadome pragnienie"

        Ile kosztuje m2 mieszkania w bloku z wielkiej płyty? Kwota zwala z nóg

        Ile kosztuje m2 mieszkania w bloku z wielkiej płyty? Kwota zwala z nóg

        #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

        #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas