Wydziedziczenie musi zostać zapisane w testamencie i jest czymś odmiennym od pominięcia. Aby wydziedziczenie dziecka było możliwe, muszą zostać spełnione określone warunki. Kwestie te reguluje artykuł 1008. Kodeksu cywilnego. Wydziedziczenie pozbawia prawa do zachowku po spadkodawcy.
Wydziedziczyć można dzieci, małżonka czy rodziców, jeśli dopuścili się oni względem spadkodawcy umyślnego przestępstwa, postępowali wbrew jego woli i sprzecznie z przyjętymi zasadami współżycia społecznego lub też nie dopełnili względem niego swoich obowiązków rodzinnych. Jeżeli nie zaistniały powyższe przesłanki, wydziedziczenie dziecka będzie bezskuteczne, a osoba wydziedziczona może wystąpić do sądu z żądaniem zachowku. Zdarza się, że zapisy testamentu zostają podważone podczas sprawy sądowej, jednak w takiej sytuacji konieczne staje się przeprowadzenie postępowania dowodowego.
Czy można wydziedziczyć dziecko?
Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego spadkodawca może wydziedziczyć dziecko, czyli pozbawić je prawa do spadku i zachowku. Wydziedziczenie dziecka może nastąpić jedynie w formie zapisu w testamencie, który uwzględni przyczynę wydziedziczenia. Należy jak najdokładniej uargumentować decyzję wydziedziczenia, pamiętając, że takie działanie jest możliwe tylko w momencie, kiedy zaistnieją konkretne przesłanki. Te zaś opisane zostały w Kodeksie cywilnym. Należą do nich:
- umyślne przestępstwo przeciwko życiu czy zdrowiu spadkodawcy,
- rażąca obraza czci,
- postępowanie wbrew woli spadkodawcy, niezgodnie z przyjętymi normami społecznymi,
- uchylanie się od wypełniania obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.
Co więcej, sytuacja taka musi mieć charakter trwały, co oznacza, że podstawą wydziedziczenia nie może być jednorazowe zdarzenie, nawet jeśli odpowiada jednej z powyższych przesłanek. Równie ważne jest, iż wydziedziczenie traci swą moc, jeśli spadkodawca przebaczy swemu dziecku niewłaściwe zachowanie (zgodnie z art. 1010 § 1 kc).
Kiedy można wydziedziczyć dziecko?
Wydziedziczenie dziecka jest możliwe, gdy spadkodawca doświadczył niewłaściwego traktowania z jego strony, jakie opisane zostało w Kodeksie cywilnym. Przykładami postępowania, które może stać się przyczyną wydziedziczenia, będą: uzależnienie od alkoholu, narkotyków, zbytnia rozrzutność (uprawianie hazardu), prostytucja, uchylanie się od pracy zarobkowej, wyłudzanie zasiłków, obraza słowna lub za pomocą czynu. Powodem może być także przestępstwo, które powinno być potwierdzone wyrokiem sądu. Często na wydziedziczenie dziecka decydują się osoby, wobec których nie dopełniono obowiązku rodzinnego. Co to oznacza? Brak opieki w trakcie choroby, brak kontaktu ze spadkodawcą, niedopełnianie obowiązku alimentacyjnego itp. Jeśli osoba wydziedziczona zmieniła sposób postępowania, styl życia, możliwe jest anulowanie wydziedziczenia. Dziecko, które zostało wydziedziczone niesłusznie, może dociekać swoich praw przed sądem, podważając taki testament.
Wydziedziczenie dziecka a wnuki i zachowek
Osobę, która została wydziedziczona, traktuje się na równi z osobami, które nie dożyły otwarcia spadku. Gdy dziecko umiera przed spadkodawcą, dziedziczą po nim zstępni, czyli w tym przypadku wnuki spadkodawcy. Uzyskują oni spadek w takiej samej wysokości, w jakiej otrzymałoby dziecko. Dzieci wydziedziczonego stają się więc spadkobiercami. Możliwa jest jeszcze inna sytuacja, gdy spadkodawca rozdysponował cały swój majątek w testamencie, co oznacza, że wnukom będzie należał się zachowek. Jeśli wnuki nie są pełnoletnie, przysługuje im zachowek wyższy, niż przysługiwałby wydziedziczonemu dziecku. Jeśli więc spadkodawca nie chciałby również, aby jego majątek przypadł w udziale wnukom (dzieciom wydziedziczonego dziecka), musiałby wydziedziczyć także wnuki. Czy jest to możliwe? Wydziedziczenie syna i jego dzieci jest możliwe tylko w sytuacji, gdy przesłanki do wydziedziczenia dotyczą nie tylko syna, lecz także wnuków. Żadne zaniedbanie lub niedopełnienie obowiązków nie przekłada się automatycznie na wnuki. Co więcej, jeśli nie są one pełnoletnie, nie mogą same podejmować decyzji np. co do opieki nad spadkodawcą, a czasem nawet nie rozumieją, na czym polega problem w rodzinie.
Jak wydziedziczyć dziecko z pierwszego małżeństwa?
Bardzo często ma miejsce sytuacja, gdy rodzic postanawia nie dopuścić do dziedziczenia po nim dzieci z poprzedniego małżeństwa. Pierwszym krokiem jest sporządzenie testamentu, w którym spadkodawca może dowolnie dysponować swoim majątkiem, pomijając niektóre osoby. W ten sposób może pokazać, że nie przeznacza żadnego majątku dziecku z pierwszego małżeństwa – wciąż jednak będzie mu się należał zachowek. Gdyby spadkodawca chciał pozbawić dziecko również prawa do otrzymania zachowku, musiałby je wydziedziczyć. Nie jest to jednak proste, ponieważ muszą zachodzić określone przesłanki. Często przywoływanym powodem jest brak kontaktu z dzieckiem. W myśl prawa nie jest to jednak wystarczający powód do wydziedziczenia.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN