Żałoba po mężu to złożony proces, który uważany jest za jeden z najpoważniejszych kryzysów życiowych. Jakie są etapy żałoby i jak sobie poradzić ze stratą?
Śmierć bliskiej osoby jako kryzys życiowy
Żałoba to trwający w czasie kryzys, który wiąże się z odczuwanymi dolegliwościami somatycznymi, emocjonalnymi i psychologicznymi. Zwykle możemy wyróżnić dwa główne rodzaje żałoby:
· żałoba typowa, normalna, która trwa w czasie, jest procesem bolesnym i naturalnym i wiąże się z osłabieniem apetytu, problemami ze snem, myślami o zmarłej osobie oraz ze smutkiem i żalem;
· żałoba atypowa, która związana jest z zahamowaniem uczuć i znaczną intensyfikacją czasu trwania; może pojawić się tutaj lękowe unikanie wszystkich miejsc związanych ze zmarłym, natrętne sny oraz mumifikacja, czyli starania, aby nie zmienił się tryb życia sprzed śmierci osoby bliskiej.
Duże znaczenie ma także sposób śmierci bliskiej osoby, a zwłaszcza męża. Wydaje nam się, że z tą osobą mieliśmy spędzić całe życie i wspólnie odejść. Oczywiście nie każdą kobietę dotyka utrata małżonka, jednak takie zdarzenie jest bardzo bolesne, zwłaszcza w przypadku młodych małżeństw. Wedle klasyfikacji DSM-V żałoba uznawana jest za reakcję adaptacyjną po utracie bliskiej osoby, mimo że w poprzednich wersjach klasyfikacji żałoba była definiowana jako zaburzenie psychiczne. Zdaniem psychologów proces żałoby powinien trwać maksymalnie 12 miesięcy, chociaż pewne objawy mogą pozostać na całe życie.
Reakcja na utratę
Pierwszym etapem po stracie bliskiej osoby jest zaprzeczenie i izolacja. Człowiek czuje, że to nie jest prawda, tylko sen albo pomyłka. Pojawia się szok, niedowierzanie i dezorientacja w świecie rzeczywistym. Po pewnym czasie nadchodzi drugi etap, czyli złość, która może być skierowana ku konkretnej osobie (na przykład sprawcy wypadku), ogółowi społeczeństwa czy samemu siebie. Kolejnym etapem jest ogromny smutek, żal, a nawet depresja. To właśnie moment na opłakiwanie i świadome odczucie straty. Dopiero po przepracowaniu traumy i po pewnym czasie osoba, która straciła kogoś bliskiego, jest w stanie zaakceptować tę sytuację. Następnie możliwe jest rozwiązanie problemu związanego z utratą, zrozumienie go i pogodzenie się ze zdarzeniem. Każda kultura określa sposób przeżywania straty i proces żałoby w sensie formalnym, społecznym i emocjonalnym. Ken Doka wprowadził pojęcie „żałoby pozbawionej praw”, która dotyka pary homoseksualne, byłych małżonków, rodziców dzieci nienarodzonych i osób z trudnościami psychicznymi. Zdaniem Doki tego typu żałoba nie jest akceptowana przez większą część społeczeństwa. Żałoba pozbawiona praw może pojawić się także u tych małżeństw, które od dawna ze sobą nie mieszkały albo rozstały się z powodu zdrady. W takim wypadku ze strony społeczeństwa zwykle nie można liczyć na wsparcie. W przypadku żałoby ciężko mówić o normie i patologii, ponieważ żałoba ma praktycznie te same objawy co choroba, jednak jest stanem dużo poważniejszym, oddziałującym na każdą sferę życia.
Jak sobie poradzić ze stratą męża?
W sytuacji utraty małżonka pojawia się wiele skrajnych uczuć. Z badań wynika, że w najlepszej sytuacji są osoby, które mają jeszcze możliwość kolejnych związków w życiu. W przypadku osób starszych informacja o śmierci męża może wiązać się z uczuciem ulgi ze względu na to, że nie ma potrzeby sprawowania dalszej opieki nad osobą chorą i nie trzeba przejmować się jej bólem. Największy szok przeżywają te żony, które nie spodziewały się utraty męża. Zdecydowanie przeważają reakcje bólu, żalu i smutku, a także lęku o przyszłość. Po śmierci męża zwykle zmienia się tryb życia, sytuacja materialna, rodzinna i społeczna. Emocje stanowią integralny element żałoby, dlatego bliscy powinni pomóc kobiecie w takiej sytuacji. W okresie żałoby po śmierci męża duże znaczenie ma adaptacja kobiety do tej sytuacji, pomoc ze strony rodziny i konsultacje z psychologiem lub psychoterapeutą. Kobiety, które mają dzieci, muszą im także wyjaśnić sytuację, jeśli są to małe dzieci lub nastolatki. Należy stwierdzić, że każda osoba z rodziny przeżywa stratę indywidualnie i ma zupełnie inne objawy, dlatego żona może reagować zupełnie inaczej niż córka lub ojciec. Cała rodzina powinna wesprzeć kobietę i dać jej wsparcie, którego potrzebuje. W zależności od sytuacji kobiecie może być potrzebne towarzyszenie, rozmowy, pomoc finansowa, prawna czy związana z opieką nad dziećmi. Teoretycznie żałoba trwa około 6 miesięcy, jednak w praktyce u większości osób nigdy się nie kończy i nie dopełnia, jest to proces długotrwały.
Bibliografia
Janusz, B., Drożdżowicz, L. (2013). Wpływ nieprzeżytej żałoby w rodzinie na funkcjonowanie i rozwój dziecka. Psychiatr. Pol. 2013; 47(5): 865–873.
Bielecka, U. (2012). Mity na temat zdrowej i patologicznej żałoby. Psychiatr. Psychol. Klin., 12(1), s. 62–66.
Zobacz film: Pogrzeb Zbigniewa Wodeckiego
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN