Poszczególne gatunki grzybów gąsek są bardzo do siebie podobne, dlatego nie trudno pomylić okaz jadalny z trującym. Dlatego ich zbieraniem powinny zajmować się osoby z bogatą wiedzą i doświadczeniem w tej kwestii. Jadalne grzyby gąski nadają się do smażenia, gotowania i marynowania.
Gąska – grzyb jadalny czy niejadalny?
Gąska to powszechnie znana nazwa grzyba należącego do rodziny gąskowatych. Inaczej nazywa się brzegowłoskami, rycerzykami, opieńkami, czy bedłką. W przyrodzie występują grzyby gąski trujące i jadalne.
Jak wygląda grzyb gąska? Gąski mniej lub bardziej różnią się od siebie. Podobieństwa między gąskami sprawiają, że nietrudno o pomyłkę, i tym samym o zatrucie. Wszystkie gąski są grzybami kapeluszowymi naziemnymi, większość z nich ma szare stożkowate kapelusze. Ponadto posiadają blaszki, które mają regularną tramę. U niektórych rodzajów na trzonie grzyba widoczna jest zasnówka lub pierścień.
Grzyby gąski – rodzaje jadalne
Jadalnym i całkowicie bezpiecznym grzybem jest gąska niekształtna, która jednocześnie jest jednym z najczęściej występujących grzybów jadalnych z rodziny gąskowatych. Nazywana jest również gąską siwą, siwką, siwiatką, czy siwuszką. Ma dzwonkowaty, szaro-brązowy kapelusz i trzon, który osiąga do 10 centymetrów wysokości. Rośnie od września do grudnia w lasach sosnowych, czasami w świerkowych. Grzyb gąska siwa rośnie w gromadach, lubi piaszczyste podłoże z porostami i mchami. Można ją pomylić z gąską tygrysią.
Gąska ziemistoblaszkowa to kolejny grzyb jadalny. Rośnie od sierpnia do listopada. Spotkać ją można w lasach sosnowych. Występuje na piaskach i żyznych glebach, zazwyczaj gromadnie. Gąska ziemistoblaszkowa ma szary dzwonkowaty (później rozpostarty) kapelusz, a jej trzon dorasta do 8 cm wysokości. Grzybiarz o małym doświadczeniu może pomylić gąskę ziemistoblaszkową z trującą gąskę tygrysią.
Również gąska czerwieniejąca (gąska czerwona) to grzyb jadalny. Ten gatunek rośnie od września do listopada. Występuje pojedynczo lub w gromadzie. Rośnie na gleba wapiennych. Spotkać go można w lasach iglastych i liściastych. Najczęściej znajdowany jest pod bukami i dębami. Jego trzon osiąga 6 cm wysokości. Znakiem rozpoznawczym tego grzyba jest czerwieniejący w trakcie przechowywania miąższ. Gąskę czerwieniejącą można pomylić z gąską pieprzną.
Grzyby takie jak gąski wierzbowe i wiosenne też uznaje się za jadalne. Gąska wierzbowa występuje od lipca do października, w wilgotnych lasach liściastych i łęgowych. Rośnie głównie pod wierzbami. Grzyb gąska wierzbowa ma szary, wypukły kapelusz, który pomylić można z kapeluszem gąski tygrysiej lub z gąski pieprznej. Natomiast gąska wiosenna występuje głównie od kwietnia do czerwca. Może mieć kształt tępego stożka (młode) lub może posiadać rozpłaszczony kapelusz (dorosłe grzyby). Podobna jest do silnie trującego strzępiaka ceglastego.
Grzyb gąska zielonka (inaczej gąska żółta, peconka) w przeciwieństwie do pozostałych rodzajów, wzbudza niemałe kontrowersje. Zbierany jest co roku przez tysiące grzybiarzy, u których może być przyczyną zatrucia. Jedzony w dużych ilościach prowadzi do rabdomiolizy, czyli stanu, w którym obserwuje się rozpad komórek mięśniowych. Spożywanie go bez umiaru może doprowadzić do śmierci. Trzon gąski zielonej osiąga 8 cm wysokości, zaś zwykle pofałdowany kapelusz może mieć nawet 12 cm średnicy.
Grzyby gąski trujące
Idąc do lasu na grzyby uważać trzeba na grzyby gąski trujące, np. gąskę tygrysią (inaczej gąska tygrysowata), która rośnie na glebach wapiennych lub zasadowych. Jest ona trująca. Powoduje silny rozstrój żołądkowo-jelitowy, dlatego warto wiedzieć jak rozpoznać grzyby gąski tygrysiej. Gąska tygrysia wyróżnia się znacznymi rozmiarami oraz masywną budową owocników. Jej krępy biały trzon może osiągnąć 8 cm długości. U starszych gąsek tygrysich szaro-brązowy kapelusz jest rozpłaszczony, zaś u młodych dzwonkowato-wypukły.
Kolejnym gatunkiem, którego z troski o własne zdrowie należy unikać, jest gąska pieprzna (inaczej gąska rózgowata). Występuje ona przede wszystkim w lasach iglastych. Jej trzon osiąga do 8 cm wysokości. Kapelusz ma średnicę nie większą niż 7 cm, u młodych jest stożkowaty, z wiekiem staje się płaski. Cechą, która pozwala odróżnić gąskę pieprzną od innych gatunków jest znajdujący się na srebrzystoszarym kapeluszu ostry czubek.
Co zrobić z grzybów gąsek?
Grzyby gąski zaliczane do gatunków jadalnych można gotować i dusić na patelni. Doskonale dopełniają one danie mięsne, a w związku z tym, często są dodawane do schabu. Przygotowuje się z nich między innymi sos śmietanowy, do przyrządzenia, którego potrzebne są:
- gąski (50 dag),
- 3 łyżki masła,
- 2 cebulki,
- szklanka śmietanki oraz łyżka mąki.
Grzyby gąski nadają się też do marynowania. Zatopione w zalewie z octu, wody, soli, cukru, pieprzu, ziela angielskiego, liścia laurowego grzyby można przechowywać przez długi czas.
Zobacz także:
- Krwistoborowik szatański
- Grzyby trujące z gąbką lub blaszką
- Grzyb kozia broda
- Jadalne huby
- Jak czyścić grzyby?
Zobacz film: Marcin Sawicki na grzybach
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: EyeEm