Dalsza część tekstu poniżej.
Rodzina jest nie tylko podstawową komórką społeczeństwa, lecz także zbiorem skomplikowanych i rozbudowanych relacji pomiędzy jej członkami. Zwykłe drzewo genealogiczne pozwala analizować jedynie wzajemne powiązania, nie mówi jednak nic o charakterze łączących ich relacji. Do tego służy bowiem genogram rodziny, który ukazuje trwające konflikty, mówi o rozwodach, śmierci, a nawet chorobach. Genogram nazywany jest mapą relacji, ma znaczenie terapeutyczne i uwalniające.
Czym jest genogram rodziny?
Wizualnie genogram przedstawia się jako sieć znaków graficznych połączonych ze sobą w różny sposób. Poszczególne znaki obrazują, kto jest kim i jakie relacje łączą go z pozostałymi członkami rodziny. Na genogramie zaznaczone zostaną informacje o wieku pokazanych osób, ważnych wydarzeniach w ich życiu, daty śmierci oraz innych sytuacji oznaczających stratę – rozwodów, separacji, samobójstw czy problemów dotyczących przemocy i alkoholizmu.
Po co tworzy się genogram rodziny? Mówi się o jego roli terapeutycznej, o tym, że pozwala on dostrzec i zidentyfikować problemy oraz konflikty w najbliższym otoczeniu. Genogram wskazuje na najważniejsze zmiany i straty w rodzinie, mówi o historii relacji i uczuć pomiędzy członkami rodziny. Celem genogramu jest ukazanie wartości rodzinnych, emocji towarzyszącym relacjom, potrzeb poszczególnych osób. Dzięki stworzeniu genogramu rodzinnego można odnaleźć odpowiedź na pytanie o źródło i przyczynę konfliktów, problemów z partnerem czy dzieckiem.
Genogram i symbole
Podstawowym znakiem w genogramie rodziny jest symbol kobiety – kółko, oraz symbol mężczyzny – kwadrat. Tworząc genogram, należy zacząć od naszkicowania symbolu osoby, dla której jest on tworzony. Wewnątrz każdego symbolu wpisuje się liczbę oznaczającą wiek danej osoby. U góry należy narysować symbole oznaczające rodziców osoby, dla której powstaje genogram – zasada mówi, iż mężczyzna jest po lewej, a kobieta po prawej stronie. Nad symbolami umieszcza się imiona rodziców. W dalszej kolejności rysuje się pozostałych członków rodziny: dzieci, rodzeństwo, dziadków i wszystkie ważne osoby.
Aby prawidłowo zbudować genogram, trzeba rysować postaci w odpowiedniej kolejności, czyli od najstarszego do najmłodszego (oznacza to, że najstarsze z dzieci będzie po lewej stronie). Wszyscy członkowie rodziny pozostają w jakichś relacjach, które należy również nanieść na genogram. To przecież właśnie relacje i powiązania stanowią zasadniczą część genogramu. Do tego celu wykorzystuje się linie ciągłe, przerywane, podwójne, potrójne itp. Ciągłe linie oznaczają pozytywne relacje, harmonię, podczas gdy przerywane – niezgodę, konflikt czy też emocjonalny dystans. Symbole w kształcie mniejszych kółek na połączeniach między danymi osobami oznaczają miłość lub stan zakochania.
Jednak to nie wszystko, co można wyczytać z dobrze przygotowanego genogramu rodzinnego. Ideą jest bowiem jak najdokładniejsze przedstawienie zależności w rodzinie, ważniejszych zdarzeń mogących rzutować na sytuację pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny. Do takich należeć będzie śmierć bliskiej osoby, rozwód, separacja, choroba nowotworowa, kara więzienia, samobójstwo, problemy z uzależnieniami różnego rodzaju, narodziny dziecka, adopcja i inne, uznane za istotne. Przy opisywanych wydarzeniach nanosi się także daty, a linie oznaczające relacje łączące członków rodziny zaznacza się kolorem czerwonym.
Przykładowy genogram rodziny – o czym informuje?
Samo narysowanie genogramu jest dopiero początkiem, ponieważ najważniejsza jest jego analiza. Warto przyjrzeć się uważnie schematowi i zanotować pierwsze wrażenia i spostrzeżenia. Genogram może wskazywać na powtarzalność pewnych zdarzeń, ale także na powielanie niektórych schematów, zachowań, a nawet relacji. Służy zgromadzeniu jak największej ilości informacji o danej rodzinie, jej otoczeniu, przodkach.
Genogram pomaga odnaleźć wzorce, takie jak występowanie jakiejś choroby w rodzinie, ale także powtarzalności pewnych problemów emocjonalnych – np. rozwodów, alkoholizmu, innych uzależnień. Genogram może pomóc w znalezieniu odpowiedzi na pytanie, skąd biorą się złe relacje w małżeństwie, brak porozumienia między rodzeństwem czy stany depresyjne danej osoby. Analiza więzi pozwala dostrzec, kto dla kogo jest najważniejszy, kto w kim ma oparcie, a kto z kim nie potrafi się porozumieć.
Przygotowanie genogramu nie jest łatwym procesem, wymaga sporo pracy i jest czasochłonne. Pierwszym krokiem jest zaplanowanie i ustalenie celu, a następnie zebranie niezbędnych informacji z wszelkich możliwych i dostępnych źródeł.
Zobacz także:
- Jak rozmawiać z dzieckiem o narkotykach? "Iść za tą ciekawością"
- Słowa, które warto powiedzieć rodzicom, póki możesz. "To buduje prawdziwą więź"
- Jak pomóc dziecku, które ma problem ze zdrowiem psychicznym? "To my sprawiliśmy, że świat jest tak trudny do życia"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: skynesher/Getty Images