Przesilenie letnie uważa się za astronomiczny początek lata. Dzień przesilenia letniego nie jest stały i co roku na półkuli północnej wypada około 21–22 czerwca. Wtedy następuje maksymalne wychylenie osi obrotu Ziemi w kierunku Słońca, a na półkuli północnej notuje się najdłuższy dzień w roku. W tym roku najkrótsza noc będzie miała miejsce ze środy na czwartek.
Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem wideo
Wakacje
Na czym polega przesilenie letnie?
Gdy na półkuli północnej oś obrotu Ziemi jest maksymalnie wychylona w kierunku Słońca, biegun północny znajduje się bliżej Słońca niż biegun południowy. Wtedy dochodzi do przesilenia letniego. W tym czasie promienie słoneczne padają prostopadle na zwrotnik Raka. Wtedy też, ze względu na to, że strefa podbiegunowej półkuli północnej jest cały czas oświetlona Słońcem, rozpoczyna się na niej dzień polarny. Z kolei w strefie podbiegunowej półkuli południowej zaczyna panować noc polarna, ponieważ nie docierają tam promienie słoneczne.
Podczas przesilenia letniego na półkuli północnej – na obszarze od koła podbiegunowego do równika – występuje najdłuższy dzień w roku. Jego długość różni się w zależności od szerokości geograficznej. Przykładowo, w Polsce w najdalej wysuniętym punkcie na południe, czyli na szczycie Opołonek, dzień podczas przesilenia letniego trwa 16 godz. 12 min., a w najdalej wysuniętym punkcie na północ (w okolicach Jastrzębiej Góry) jest on aż o godzinę dłuższy. W miejscach położonych bardziej na północy dzień trwa jeszcze dłużej. Przykładowo, w Helsinkach podczas przesilenia letniego można cieszyć się promieniami słonecznymi przez 18 godz. 55 min.
Jak ma się do siebie przesilenie letnie i zimowe?
Podczas gdy na półkuli północnej dochodzi do przesilenia letniego, na półkuli południowej występuje przesilenie zimowe (21–22 grudnia). Na półkuli południowej dni są więc krótsze, a noce dłuższe. Przykładowo, w Punta Arenas w Chile, uważanym za położone najbardziej na południe miasto na świecie, dzień trwa jedynie 7 godz. 32 min.
Przesilenie letnie to również początek astronomicznego lata, które potrwa do równonocy jesiennej, przypadającej na 22–23 września. Astronomiczne lato nie pokrywa się z latem kalendarzowym, które zawsze rozpoczyna się 22 czerwca i jest niezależne od tego, jak Słońce jest położone względem Ziemi. Z racji tego, że Ziemia obiega Słońce w czasie 365,24 doby, a rok kalendarzowy trwa 365 lub 366 dni, co roku lato astronomiczne rozpoczyna się w nieco innym momencie.
Przesilenie letnie a równonoc
Niektórzy nazywają przesilenie letnie równonocą letnią, jednak jest to błędne określenie. Równonoc to moment występujący dwa razy w roku, podczas którego dzień i noc na całym świecie mają taką samą długość. Równonoc wiosenna wypada 20–21 marca, z kolei równonoc jesienna 22–23 września. Podczas tych dwóch dni w samo południe promienie słoneczne padają prostopadle do powierzchni Ziemi na równik. Podczas równonocy wiosennej na półkuli północnej zaczyna wydłużać się dzień, jednocześnie na półkuli południowej noc zaczyna trwać coraz dłużej. Nie występuje zjawisko równonocy letniej ani równonocy zimowej.
Zjawiska takie jak równonoc i przesilenie zachodzą, ponieważ oś Ziemi nie jest idealnie równoległa do Słońca, ale stale pochylona względem linii, po której obiega Słońce. Przez to półkule Ziemi nie znajdują się w stałej odległości od Słońca, ale raz bliżej, raz dalej od tej gwiazdy. Efektem eliptycznego ruchu Ziemi względem Słońca jest więc występowanie pór roku.
Przesilenie letnie i ludowe tradycje
W wielu kulturach na całym świecie z najkrótszą nocą w roku od setek tysięcy lat wiążą się specjalne obrzędy – już od czasów starożytnych była to wyjątkowa data. Ateńczycy podczas przesilenia letniego oddawali cześć Kronosowi. Z kolei Druidzi czcili Słońce i do dzisiaj osoby praktykujące tę pogańską tradycję zbierają się w pobliżu Stonehenge.
W Polsce, ale też na Białorusi, najkrótsza noc w roku występująca podczas przesilenia letniego to słynna Noc Kupały. W tę szczególną noc dawniej wyruszało się na poszukiwania magicznego kwiatu paproci, który miał zakwitać jedynie raz w roku. Według starosłowiańskich legend odnalezienie kwiatu miało gwarantować znalazcy pomyślność, szczęście i zdrowie. Słowianie świętowali też najkrótszą noc w roku poprzez palenie ognisk na brzegach rzek czy jezior. Ogniska symbolizowały bowiem zwycięstwo światła nad ciemnością. Panny z kolei puszczały na wodzie wianki. Jeśli wianek został wyłowiony przez młodego kawalera, panna mogła być pewna, że niedługo wyjdzie za mąż.
Zobacz także:
- Noc Kupały a Noc Świętojańska. Czy to ta sama noc?
- Przygotowania do Nocy Kupały. Co oznaczała dla naszych przodków?
- Tych ziół lepiej unikać latem. Ich przyjmowanie może powodować zmiany skórne i objawy alergii
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: Fot. Anton Petrus / Getty Images